واکنش‌ها به اخراج دو تن از اساتید دانشگاه‌های بهشتی و شریف ادامه دارد
یکدست‌سازی دانشگاه‌ها هم کلید خورد؟
سعیده علیپور
کمتر از شش ماه پس از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی که در بدو امر، با تماس و جلسه با برخی منتقدانش برای نظرخواهی؛ این امید را در میلیون‌ها ایرانی که به او رای ندادند، زنده کرد که دولت سیزدهم تحمل حضور منتقدان و مخالفان را دارد؛ حال در اغلب مناصب و سازمان‌ها، اقدام به پاکسازی مخالفان و منتقدان خود کرده است. بسیاری از صاحبنظران مدعیند، اخراج دو تن از اساتید صاحب‌نام دانشگاه‌های شهید بهشتی و شریف هم در راستای همین پاکسازی است و بیم آن دارند، این موضوع، شروعی دوباره برای یکدست‌سازی فضای آکادمیک کشور باشد.
روز جمعه فعالان دانشگاهی و برخی رسانه‌ها از اخراج دو استاد جامعه‌شناسی و فلسفه در دانشگاه‌های شهید بهشتی و صنعتی شریف تهران خبر دادند؛ محمد فاضلی، جامعه‌شناس و استادیار دانشگاه شهید بهشتی و آرش اباذری، استاد فلسفه دانشگاه صنعتی شریف. هر چند این دو تن نخستین کسانی نیستند که از دانشگاه رانده می‌شوند و در ادوار گذشته، کم نبودند اساتید زن و مرد و دانشجویانی که به دلایل اعتقادی و سیاسی از دانشگاه‌ها اخراج شدند، اما برخی این اقدام را مشابه اقدام محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت دهم می‌دانند. هم او که این روزها شعارهای آزادگی و مخالف سرسخت حکومت و سیاست‌های نظام او، کرکننده است؛ در سال‌های پایانی دهه 80 پاکسازی‌هایی را در دانشگاه‌ها آغاز کرد. تحرکاتی که بسیاری آن را در تنزل سطح علمی دانشگاه‌ها مخصوصا در حوزه علوم انسانی موثر دانستند.
ماجرای اخراج‌های اخیر چیست؟
سایت خبری فرارو جمعه گزارش داد که دانشگاه شهید بهشتی «حکمی مبنی بر عدم نیاز به محمد فاضلی، استاد جامعه‌شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشکده صادر کرده که این حکم به معنی اخراج وی از دانشگاه تلقی می‌شود».
این گزارش در ادامه به نقل از کانال تلگرامی باشگاه روزنامه‌نگاران ایران می‌گوید که حکم دانشگاه شهید بهشتی دراین‌باره چهار ماه پیش صادر شد، اما امروز دانشجویان دانشگاه آن را رسانه‌ای کردند.
محمد فاضلی، جامعه‌شناس و استادیار دانشگاه شهیدبهشتی است. فاضلی دانش‌آموخته مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دکتری جامعه‌شناسی از دانشگاه تربیت مدرس است. او از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ استادیار دانشگاه مازندران بود و از سال ۱۳۹۳ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی است. در سال ۱۳۹۶ از محمد فاضلی به عنوان یکی از نامزدهای تصدی ریاست سازمان محیط‌زیست نام برده می‌شد. اما در آبان ۱۳۹۶ به سمت «مشاور برنامه‌ریزی راهبردی و توسعه پایدار» وزیر نیرو منصوب و از ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ رئیس مرکز امور اجتماعی منابع آب و انرژی شد. در پی حادثه پلاسکو، فاضلی خواستار تهیه گزارش ملی پلاسکو شد و یکی از اعضای هیأت ویژه گزارش ملی بررسی حادثه ساختمان پلاسکو بود.
در حالی که بسیاری محمد فاضلی را استادی منتقد، صاحبنظر و اندیشمند می‌دانند، در سوی دیگر ماجرا خبر اخراج دیگری هم رسانه‌ای شد. حساب کاربری روزنامه دانشگاه شریف در توییتر خود، به نقل از ابراهیم آزادگان، رئیس گروه فلسفه علم این دانشگاه اعلام کرد که «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صلاحیت آقای اباذری را رد کرده است».
آزادگان هر چند دلایل وزارت علوم را برای این رد صلاحیت اعلام نکرد، اما گفت که این وزارتخانه از ابتدا نیز مخالف جذب آرش اباذری در دانشگاه صنعتی شریف بوده که با رایزنی برخی اساتید این مشکل برطرف شده بود.
رئیس گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف همچنین در خاتمه اظهارات خود بر صلاحیت علمی اباذری تاکید کرده و گفته که «او از سطح علمی بالایی برخوردار است و دانشجوها نیز از تدریسش در طول سه سال گذشته رضایت داشته‌اند».
این در حالی است که آرش اباذری سال ۲۰۱۷ مدرک دکترای خود را از دانشگاه جانز هاپکینز ایالات متحده دریافت کرد که از معتبرترین دانشگاه‌های جهان محسوب می‌شود. «هستی‌شناسی قدرت هگل: ساختار سلطه اجتماعی در سرمایه‌داری» عنوان کتاب اوست که انتشارات دانشگاه کمبریج در سال ۲۰۲۰ آن را منتشر کرد.
این دو اخراج در حالی بود که اواخر شهریور ماه نیز خبرگزاری مهر از اخراج بیژن عبدالکریمی، دانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی به دلیل دفاع از نظام سلطنتی پهلوی خبر داده بود.
بیژن عبدالکریمی از سال ۱۳۸۰ در این دانشگاه مشغول به تدریس بود و حدود ۲۰ سال سابقه تدریس دانشگاهی داشت. او چندین کتاب تألیفی و ترجمه فلسفی در کارنامه خود دارد که از میان آن‌ها می‌توان به «در جست‌وجوی معاصریت»، «دن‌‌کیشوت‌های ایرانی» و «تکنولوژی رسانه‌ای از منظری انتقادی» اشاره کرد.
واکنش‌‌های گسترده به اخراج اساتید
در حالی که اخراج این دو استاد در شبکه‌های اجتماعی به عنوان «تسویه سیاسی» اساتید دانشگاه بازتاب پیدا کرده است، بسیاری از کاربران و فعالان سیاسی و مدنی هم در خصوص آن واکنش نشان داده‌اند.
عبدالناصر همتی، رئیس پیشین بانک مرکزی ایران در واکنش به اخراج محمد فاضلی از دانشگاه شهید بهشتی توئیت کرد: «تسویه اساتید از دانشگاه‌ها به دلایل سیاسی می‌تواند نشانه تصمیم برای درهم ریختن ساختار نیروی انسانی کشور باشد. اخراج فاضلی از دانشگاه بهشتی تاس بار است. امیدوارم آقای رئیسی و همسرشان به‌عنوان عضو کمیته جذب این دانشگاه جلوی این گونه اقدامات بایستند».
عباس عبدی، روزنامه‌نگار و فعال مدنی نیز در توئیترش نوشت: «اخراج محمدفاضلی اگرچه ناپسند بود و شایسته محکوم شدن است، ولی در زمانه‌ای که شبه علم چهارنعل به‌سوی ویران‌سازی دانشگاه است، اخراج او و امثال او جزئی از فرآیند گسترده برای تخریب نهاد تولید علم است».
فعال توئیتری دیگری نوشت: «اخراج آرش اباذری و محمدفاضلی از دانشگاه، نقض واضح آزادی‌های آکادمیک است. لازمه وجودی دانشگاه آزادی، آموزش و بحث، آزادی تحقیق و انتشار نتایج، آزادی بیان، آزادی مشارکت در گروه‌های علمی و صنفی و رهایی از سانسور نهادی است. بدون اینها دانشگاه به پادگان یا اداره دولتی بدل می‌شود».
روز جمعه فعالان دانشگاهی و برخی رسانه‌ها از اخراج دو استاد جامعه‌شناسی و فلسفه در دانشگاه‌های شهید بهشتی و صنعتی شریف تهران خبر دادند؛ محمد فاضلی، جامعه‌شناس و استادیار دانشگاه شهید بهشتی و آرش اباذری، استاد فلسفه دانشگاه صنعتی شریف
مهدی ناجی، استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران هم در توئیترش نوشت: «کاش می‌دانستیم اخراج محمد فاضلی چه سیگنالی به جامعه دانشگاهی می‌دهد. پیامی که من به عنوان یک عضو این جامعه دریافت می‌کنم، ناامیدی و ناامنی است. ناامیدی و ناامنی برای افراد و تفکری که همه‌ی تلاشش را کرده تا جامعه‌اش سرخورده نشود و از حرکت نایستد».
وزارت علوم: هنوز نامه اخراج دریافت نکرده‌ایم
اما با بالا گرفتن انتقاد از خبر اخراج اساتید، دیروز رئیس مرکز جذب وزارت علوم با تأکید بر اینکه هنوز نامه‌ای مبنی بر اخراج دکتر فاضلی از دانشگاه شهید بهشتی به این مرکز ارسال نشده است، گفت: «جذب یا اخراج هیأت علمی در دانشگاه‌ها دلبخواهی نیست و هر تصمیمی در این خصوص باید براساس قانون باشد و نتیجه نهایی این تصمیم باید از سوی دانشگاه به مرکز جذب هیأت علمی وزارت علوم ارسال شود که هنوز در خصوص اخراج استادی از دانشگاه شهید بهشتی نامه‌ای دریافت نکرده‌ایم».
محمد خلج امیرحسینی به ایسنا گفت: «دانشگاه‌ها درخصوص تمدید یا عدم‌تمدید قرارداد یک عضو هیأت علمی استقلال دارند، اما تمامی این اقدامات باید مبتنی بر قانون باشد و دانشگاه اگر تشخیص بدهد که شرایط تمدید قرارداد برای هیأت علمی وجود ندارد، می‌تواند آن را تمدید نکند».
با بالا گرفتن انتقادها از خبر اخراج اساتید، دیروز رئیس مرکز جذب وزارت علوم با تأکید بر اینکه هنوز نامه‌ای مبنی بر اخراج دکتر فاضلی از دانشگاه شهید بهشتی به این مرکز ارسال نشده است، گفت: جذب یا اخراج هیأت علمی در دانشگاه‌ها دلبخواهی نیست
وی با بیان اینکه وزارت علوم به تمامی اعتراضات و شکایت‌های ارسالی از سوی اعضای هیأت علمی رسیدگی خواهد کرد، گفت: در حال حاضر نیز ده‌ها مورد شکایت در خصوص عدم تمدید قرارداد به مرکز جذب وزارت علوم از سوی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها رسیده که تمامی این پرونده‌ها براساس مسیر قانونی بررسی خواهند شد.
در همین باره دیروز عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در واکنش به اخراج اساتید گفت: «هر دانشگاهی کمیته ممیزی خاص خود را دارد و در ارتباط با مسائل علمی طبق آن تصمیم‌گیری می‌شود و موضوع اخراج اساتید به دلیل مسائل علمی، موضوعی کاملا دانشگاهی است».
ابراهیم سوزنچی در گفت‌وگو با ایلنا افزود: «شورای عالی انقلاب فرهنگی اختیار کامل در زمینه علمی را به هیات‌های ممیزه واگذار کرده است، لذا هر اتفاقی که در دانشگاه رخ دهد و هرگونه تصمیم‌گیری که اتخاذ شود طبق آیین‌نامه مبتنی بر ارتقا و بهبودهایی است که دانشگاه‌ها بنا به میزان اختیاری که داشته‌اند، اعمال کرده‌اند». با این حال یکی از نگرانی‌های بزرگ دانشجویان و اساتید در ایران نزول قابل توجه سطح علمی دانشگاه‌‌هاست. هیچ‌یک از دانشگاه‌های ایران در میان دوهزار دانشگاه معتبر جهان قرار ندارد و این درحالی است که ایران به گفته استادان و کارشناسان آموزشی کشور دارای ظرفیتی بسیار بالا برای عرضه توان علمی خود در سطح بین‌المللی است. منتقدان می‌گویند مسئولان نه تنها کاری برای جلوگیری از سقوط علمی و آموزشی در ایران نمی‌کنند، بلکه با بی‌توجهی و مدیریت نامناسب و امکانات ناکافی پژوهشی و آموزشی، اقداماتی مثل اخراج اساتید باسابقه و صاحبنظر و منتقد دانشگاه‌ها را نیز کلید می‌زنند و برشتاب این روند می‌افزایند.
دیدگاه تان را بنویسید