یک میلیون شغل اینستاگرامی در معرض خطر قرار دارد؛
فیلتر مجازی، فقر حقیقی
ایمان ربیعی
زمزمه‌های فیلتر اینستاگرام حالا قدرتمندتر از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد. این اولین بار نیست که فضای مجازی ایران با مساله فیلترینگ روبرو می‌شود. درآمد افسانه‌ای ناشی از فروش فیلترشکن حالا به موضوع مهمی برای منتقدان فیلترینگ تبدیل شده است.
شاید بتوان آخرین نمونه از این افشاگری‌ها درخصوص گردش مالی فروش فیلترشکن را منتسب به محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور سابق دانست.
وی در مصاحبه‌ای با رادیو فردا گفته بود همان‌ها که فیلتر می‌کنند، فیلترشکن هم می‌فروشند. آذری جهرمی نیز در سال ۱۳۹۸ در مجلس درباره پشت‌پرده فیلترینگ و فیلترشکن فروش‌ها سخن گفته بود. جنجال‌ها بر سر فروش فیلترشکن و فیلتر اینستاگرام در حالی ادامه دارد که اخبار ضد و نقیضی از دلایل احضار محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به دادسرای عمومی و انقلاب تهران به گوش می‌رسد.
روابط عمومی دادسرای عمومی و انقلاب تهران در اطلاعیه‌ای در روز اول بهمن اعلام کرد که احضار آذری جهرمی در ارتباط با فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی نیست و پرونده قضایی علیه او با شکایت تعداد زیادی از اشخاص حقیقی و حقوقی تشکیل شده است.
دراین شرایط در سومین روز بهمن ماه مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد که وزیر ارتباطات به دادسرای فرهنگ و رسانه احضار شده است. در این اطلاعیه در توضیح دلایل این احضار اعلام شد: استنکاف از اجرای دستورات مقام‌های دولتی که اشاره به ابلاغ رئیس مرکز ملی فضای مجازی به وزارت ارتباطات برای کاهش پهنای باند بین‌الملل و محدودسازی پیام‌رسان‌های خارجی دارد، از جمله دلایل احضار بوده است.
فیلترینگ در دوران کرونا
هرچند پس از فیلتر تلگرام بازار خرید و فروش فیلترشکن به شدت داغ شد و گزارش‌های رسمی که از سوی خبرگزاری ایرنا نیز منتشر شد نشان می‌داد که گردش مالی فروش VPN به ۶۰۰ میلیارد تومان می‌رسد؛ اما در عمل این اقدام زمینه را برای از میان بردن شغل‌های ایجاد شده در بستر تلگرام فراهم کرد. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که به‌رغم داغ شدن فضای خرید و فروش VPN بسیاری از کسانی که اقدام به فروش کالا و خدمات در بستر پیام‌رسان تلگرام میکردند کم‌کم فرصت‌های شغلی خود را از دست دادند.
پیام‌رسان تلگرام در ایران قبل از فیلترینگ دارای حدود ۴۰ میلیون کاربر فعال بود و ۶۰ درصد از پهنای باند اینترنت کشور صرف استفاده از این برنامه می‌شد اما در ۸ دی ماه ۱۳۹۶ تلگرام به مدت بیش از یک هفته از دسترس کاربران ایرانی خارج شد و بالاخره در اواخر دی‌ماه مجدداً در دسترس قرار گرفت اما در ۱۰ اردیبهشت ۹۷ بار دیگر به دستور قضایی از دسترسی کاربران ایرانی خارج شد. بنا بر اعلام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، تلگرام 200 هزار فرصت شغلی برای ایرانیان ایجاد کرده بود. این فرصت‌های شغلی با فیلتر تلگرام به تدریج از دست رفتند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حجم فروش کالا و خدمات در تلگرام پس از فیلترینگ کاهش یافته و کاربران تنها برای اطلاع از اخبار، تفریح، ارتباطات شخصی و مواردی از این دست، از آن استفاده می‌کنند به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود فیلتر اینستاگرام نیز فرصت‌های شغلی موجود در این پیام‌رسان را با خطری جدی مواجه کند
بررسی وضعیت کانال‌های تلگرامی نشان می‌دهد حجم فروش کالا و خدمات در این پیام‌رسان پس از فیلترینگ به شدت کاهش یافته و بسیاری از کسانی که این پیام‌رسان را در گوشی‌های خود دارند از آن تنها برای اطلاع از اخبار، تفریح، ارتباطات شخصی و مواردی از این دست، استفاده می‌کنند به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود فیلتر اینستاگرام نیز بتواند فرصت‌های شغلی موجود در این پیام‌رسان را با خطری جدی مواجه کند.
نکته مهم اینجاست که شیوع کرونا حجم بیکاری ایجاد شده در کشور را طی یک سال اخیر به شدت افزایش داده و آمارهای رسمی نشان از آن دارد که یک میلیون نفر شغل خود را به دلیل شیوع کرونا از دست داده‌اند. با این وصف فیلتر اینستاگرام می‌تواند شغل‌های ایجاد شده در این بستر را نیز با خطری جدی مواجه کند.
دولت مخالف، مجلس موافق
هرچند بیش از دو سال از فیلتر تلگرام می‌گذرد هنوز هیچ پیام‌رسان داخلی از سوی سیاست‌گذاران برای جایگزینی تلگرام معرفی نشده است. با این حال نمایندگان مجلس یکی از مهم‌ترین طیفهای موافق فیلتر اینستاگرام را تشکیل می‌دهند .
وقتی علی ربیعی فیلترینگ اینستاگرام را مساوی با فقر و بیکاری یک میلیون نفر ارزیابی کرد صدای مخالفان بلندتر از قبل به گوش رسید.
آمارهای ارائه شده از سوی علی ربیعی آمارهای قابل تأمل است. به گفته وی حدود ۴۰۰ هزار صفحه اینستاگرام ایرانیان دارای بیش از ۵ هزار دنبال‌کننده است که در این میان ۲۸.۸ درصد از آنها صفحات مربوط به فروشگاه‌ها و کسب و کارها است. بر اساس این آمار یعنی حداقل ۱۱۵ هزار صفحه اینستاگرام وجود دارد که درآمد خانوارهایی را تامین می‌کند. این امر بدین معناست که حتی اگر هر صفحه درآمد دو نفر یا دو خانواده را تأمین کند، ۲۳۰ هزار خانواده یعنی چیزی حدود ۹۵۰ هزار نفر ایرانی در اوضاع بیکاری ناشی از کرونا و تحریم، معاش خود را وابسته به این شبکه اجتماعی کرده‌اند. با توجه به مطالعات تخصصی در وزارت کار هرگونه محدودسازی یا تعطیلی اینستاگرام حدود یک میلیون ایرانی را به سمت بیکاری و فقر سوق خواهد داد.
با این حال مصطفی میرسلیم، نماینده مجلس شورای اسلامی در صفحه خود در شبکه فیلتر شده توییتر تاکید کرد که «این چه خفتی است که سخنگوی دولت مدعی شده اینستاگرام یک میلیون شغل در کشور آفریده است.عدم خودباوری تا چه حد؟» البته بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی این گفته میرسلیم را دستمایه انتقادات جدی کردند و تاکید داشتند چرا نماینده مجلس در شبکه فیلتر شده از فیلتر شبکه‌های دیگر دفاع می‌کند؟
حالا امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات نیز آمار ربیعی را تایید و تاکید کرده است: در مجموع ۱۱۵ هزار و ۲۰۰ صفحه از ۴٠٠ هزار صفحه با دنبال‌کنندگان بالاتر از ۵ هزار نفر مربوط به کسب‌وکارها است. به گفته وی ۴۷ هزار فروشگاه روی اینستاگرام فعال است.
طبق اعلام کاربران، هرچند اینستاگرام هنوز به طور رسمی فیلتر نشده، اما در هفته‌های اخیر با مشکلات فراوانی برای کاربران همراه بوده است. بسیاری از کاربران معتقدند که اتفاقاً پهنای باند برای اینستاگرام کاهش یافته و صفحه این پیام‌رسان مانند گذشته نمی‌تواند فعالیت کند.
به این ترتیب به نظر می‌رسد شمارش معکوس برای ماندگاری یا عدم ماندگاری این میزان فرصت شغلی آغاز شده است. چراکه به زودی تصمیم قطعی درباره آینده این پیام‌‌سان اتخاد می‌شود و فیلتر این پیام‌رسان می‌تواند بخش مهمی از فعالان عرصه مد و لباس، غذای خانگی، صنایع دستی، پوشاک و حتی حرفه‌های پزشکی و سایر خدماتی از این دست را با بحران جدی مواجه کند.
دیدگاه تان را بنویسید