کرونازدگی و نفرین نفت

روز دوشنبه،‌۲۰ آوریل برای همیشه در تاریخ نفت جهان ماندگار شد زیرا در این روز برای نخستین بار بشکه‌های نفت آمریکا نه تنها خریداری نداشت بلکه فروشندگان به دلیل ناتوانی در ذخیره‌سازی نفت،‌ حاضر بودند تا علاوه بر نفت رایگان،‌ مبلغی نیز به خریداران بدهند.

این نخستین بار است که قیمت نفت به زیر صفر می‌رود. یک روز پس از منفی شدن قیمت نفت غرب تگزاس آمریکا که روز دوشنبه تا نزدیک منفی 3۸ دلار هم پایین رفته بود، دیروز هم معاملات در محدوده منفی ادامه یافت.

در معاملات دیروز بازارهای جهانی، قیمت هر بشکه نفت پیش‌فروش وست تگزاس اینترمدیت (برای تحویل در ماه مه) با ورود به محدوده مثبت به بالای یک دلار هم رسیده بود که با گذشت معاملات دوباره وارد محدوده منفی شد.

دیروز همزمان قیمت هر بشکه نفت پیش‌فروش ماه ژوئن با ۹۴ سنت افزایش به بالای ۲۱ دلار رسید.

دلیل اصلی ورود قیمت نفت آمریکا به محدوده منفی به کاهش تقاضا و همچنین مازاد تولید برمی‌گردد؛ قراردادهای پیش فروش نفت دیروز (سه‌شنبه ۲ اردیبهشت) به پایان رسید و به دلیل هزینه بالای ذخیره‌سازی در انبارها تولیدکنندگان آمریکایی ترجیح دادند قیمت را حتی به زیر صفر برسانند.

شیوع گسترده کرونا در جهان باعث کاهش چشمگیر یا توقف تولید در بسیاری از صنایع شد؛ قرنطینه و کاهش سفرها تقاضای نفت را کاهش داد؛ این کاهش به بالا رفتن ذخایر نفتی و مازاد عرضه این کالا انجامید.

پس از اتفاق تاریخی روز دوشنبه، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در پاسخ به سئوال خبرنگاری گفت دولت او ممکن است برای کمک به صنعت نفت در کشورش، توقف واردات نفت از عربستان را بررسی کند.

بازار نفت در حالی با کاهش مداوم قیمت‌ها روبروست که بعضی از صادرکنندگان برای بازگردان ثبات به این بازار در تلاش بوده‌اند؛ از جمله روسیه و عربستان که اخیرا و پس از مدتی تنش به کاهش ۹/۷ میلیون بشکه‌ای در روز تن دادند که البته تا پیش از ماه مه اجرایی نمی‌‌شود؛ به اعتقاد بسیاری از فعالان بازار نفت این اقدام کمک قابل‌توجهی به بهبود قیمت‌ها نخواهد کرد.

خبرگزاری رویترز به نقل از بعضی منابع گفته است عربستان ممکن است کاهش توافق شده را زودتر آغاز کند.

چرا این وضعیت پیش آمده است؟

 قیمت منفی برای نفت، پدیده‌ای بی‌سابقه در طول تاریخ است و بدین معنی است که تولیدکننده‌های آمریکایی نه تنها آماده تحویل رایگان محموله‌های نفتی به مشتریان هستند، بلکه ۳۷ دلار به ازای هر بشکه پول نیز می‌دهند تا محموله‌ها را به اصلاح «رد کنند».

هم اکنون روزانه حدود ۱۲ میلیون بشکه نفت در آمریکا تولید می‌شود، اما تقاضای نفت هم در آمریکا و هم در جهان به حدی کاهش یافته که مشتری برای آن وجود ندارد. در چنین مواقعی، معمولا دولت آمریکا نفت مازاد و بی‌مشتری را از تولیدکننده‌ها می‌خرد و انبار می‌کند، اما مشکل اینجاست انبارهای ذخیره‌سازی آمریکا پر شده‌اند.

از طرفی طی بیش از ۲ ماه گذشته، روزانه ۳۰ میلیون بشکه نفت مازاد در جهان به بازارها سرازیر شده و عملا احتیاجی به نفت تولیدی آمریکا در دیگر کشورها نیست.

همچنین بر اساس آمارها، هم اکنون ۱۶۰ میلیون بشکه نفت در جهان بر نفتکش‌ها انبار شده و عملا امکان انبار کردن نفت روی نفتکش‌های خالی نیز وجود ندارد. علاوه بر آن، نزدیک ۶۰ میلیون بشکه محصولات نفتی بی‌مشتری در جهان نیز در نفتکش‌ها انبار شده است.

در این وضعیت تنها دو راه پیش روی تولیدکننده باقی می‌ماند: قطع تولید و یا فروش رایگان و حتی دادن پاداش به مشتری.

وقتی تولیدکننده‌ای تصمیم به قطع تولید از یک میدان کند، معمولا این روند مدتی طول می‌کشد تا عملیاتی شود. در برخی مواقع نیز هزینه توقف تولید نفت بسیار بیشتر از رایگان فروختن و حتی پاداش دادن به مشتری است. به همین دلیل بخشی از تولیدکننده‌های آمریکایی در تلاش هستند در کوتاه مدت حتی به مشتریان ۳۷ دلار به ازای هر بشکه پاداش نیز بدهند، تا این نفت را تحویل بگیرد.

امید به آینده

قیمت نفت آمریکا برای تحویل در ماه مه به منفی ۳۷ دلار رسیده است، اما قیمت آن برای تحویل در ماه ژوئن هنوز بالای ۲۰ دلار است. بدین ترتیب، تولیدکننده‌های آمریکایی برای مدت کوتاهی زیان رد کردن محموله‌های نفتی را متحمل می‌شوند تا وضعیت دوباره بهبود یابد، خصوصا اینکه انتظار می‌رود ماه آینده تولید جهانی نفت ۲۰ میلیون بشکه در روز کاهش یابد و قیمت‌ها در ماه‌های پیش رو با لغو شدن محدودیت‌های اجتماعی و قرنطینه در کشورهای مختلف جهان افزایش یابد.

برای نمونه چند ساعتی بعد از افت قیمت نفت آمریکا به منفی ۳۷ دلار، دوباره قیمت‌ها به منفی ۲۶ دلار افزایش یافت و احتمالا در روزهای آینده وضعیت بهتر می‌شود. اما آنچه که مسلم است، نباید انتظار داشت قیمت‌ها افزایش چشمگیری داشته باشد و احتمالا بخش چشمگیری از نفت شیل تولیدی آمریکا در هفته‌های پیش رو از رده خارج شود، چون هزینه تولید نفت شیل بالاتر از بسیاری از انواع نفت‌هاست.

انواع مختلفی از نفت‌ها با مشخصاتی متفاوت از قبیل میزان سنگینی، ترکیب گوگرد، پالایشگاه‌های نیازمند به همان نوع نفت، بازارهای منطقه‌ای و غیره در جهان عرضه می‌شود. برای برخی از آنها مشتری وجود دارد و برای برخی دیگر نه. به همین خاطر نفت برنت دریای شمال در حالی که قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا دوشنبه به منفی ۳۷ دلار سقوط کرد، بشکه‌ای حدود ۲۶ دلار برای تحویل در ماه ژوئن معامله ‌شد.

نمونه دیگر آن نفت سبک جمهوری آذربایجان است که همواره چند درصدی گران‌تر از نفت برنت است، اما هم اکنون بشکه‌ای زیر ۲۰ دلار معامله می‌شود و هفته پیش حتی قیمت آن به ۱۱ دلار نیز سقوط کرده بود، در حالی که قیمت برنت در آن زمان ۲۷ دلار بود. علت امر این بود که بازارهای مدیترانه مشتری اصلی نفت سبک آذربایجان است و هفته گذشته این بازارها اشباع شده‌بودند و نیازی به نفت سبک آذربایجان نداشتند. لازم به یادآوری است که هزینه تولید و حمل نفت آذربایجان تا بازارهای مدیترانه، بشکه‌ای ۱۸ دلار است و هفته گذشته عملا آذربایجان نفت خود را با زیان فروخته بود و کماکان سودی دریافت نمی‌کند.

هم اکنون ۴.۵ میلیارد نفر، یعنی بیش از نصف جمعیت جهان در قرنطینه هستند و نیاز به سوخت و به تبع آن نیاز به نفت خام به شدت کاهش داشته است.

برای نمونه، بر اساس برآورد شرکت‌های پالایش نفت هند، نیاز به بنزین و گازوئیل در این کشور طی ماه آوریل بیش از ۶۰ درصد و نیاز به سوخت هواپیما حدود ۹۵ درصد نسبت به آوریل پارسال کاهش یافته است.

وضعیت مشابهی در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی نیز حاکم است. هم اکنون زمزمه‌هایی از برخی کشورها از جمله آمریکا، بریتانیا، آلمان، فرانسه، استرالیا، دانمارک و دیگران برای کاستن از محدودیت‌های اجتماعی و اقتصادی مربوط به شیوع کرونا شنیده می‌شود و اگر وضعیت شیوع کرونا در جهان مقداری بهبود یابد، شاید بتوان امیدوار بود در پاییز یا زمستان امسال دوباره تقاضای جهانی نفت افزایش یابد و قیمت‌ها بالا برود، اگرچه انتظار افزایش قیمت نفت به سطح اواخر پارسال که ۷۰ دلار بود، بسیار خوش‌بینانه است.

البته لغو بخشی از محدودیت‌های مربوط به شیوع کرونا نیز خطرات خود را دارد و می‌تواند به اوج‌گیری دوباره شیوع کرونا در این کشورها منجر شود.

ترامپ: وقت آن است که نفت بخریم

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در واکنش به منفی شدن قیمت نفت این کشور اعلام کرد که اکنون زمان مناسب برای خرید نفت فرا رسیده است. ترامپ گفت برنامه دارد ۷۵ میلیون بشکه نفت را به عنوان ذخایر استراتژیک خریداری کند.

این نخستین بار است که قیمت نفت به زیر صفر می‌رود. یک روز پس از منفی شدن قیمت نفت غرب تگزاس آمریکا که روز دوشنبه تا نزدیک منفی 3۸ دلار هم پایین رفته بود، دیروز هم معاملات در محدوده منفی ادامه یافت

  رئیس جمهوری آمریکا در واکنش به منفی شدن قیمت نفت این کشور گفت« وقتشه که ما نفت بخریم». او از خرید ۷۰ میلیون بشکه نفت خبر داد.

وی در واکنش به منفی شدن بهای نفت این کشور در کنفرانس مطبوعاتی روزانه خود در واشنگتن گفت که دولت او از این فرصت استفاده خواهد کرد و تا ۷۵ میلیون بشکه نفت خام ارزان خریداری می‌کند. ترامپ تاکید کرد که برای این منظور بودجه لازم را از کنگره تقاضا خواهد کرد. او گفت «زمان بسیار خوبی برای خرید نفت است.»

براساس آخرین گزارش سالانه در آمریکا، ذخایر استراتژیک نفت این کشور به ۷۰۰ میلیون بشکه می‌رسد.

ترامپ در ادامه صحبت‌های خود اطمینان داد که به زودی قیمت نفت به ۲۵ تا ۲۸ دلار در هر بشکه باز خواهد گشت.

رئیس جمهوری آمریکا یکی از عوامل سقوط بهای نفت را تأثیر معاملات در بازار مالی دانست. قرارداد «معاملات آتی» نفت آمریکا روز سه‌شنبه برای ماه مه منقضی می‌شود به همین دلیل بسیاری از دلالان نفت را با ضرر به فروش رساندند.

رئیس‌جمهوری آمریکا همچنین خبر داد که برای جبران زیان نفت و حمایت از صنعت حفاری‌های نفت شیل در این کشور ممکن است موضوع واردات نفت از عربستان را بررسی کند.

شرایطی که تحلیل آن ساده نیست

رضا زندی، کارشناس امور نفت در صفحه توییتر خود در این باره نوشته است: «تحلیل آنچه در حال حاضر برای قیمت نفت خام سبک آمریکا رخ می‌دهد ساده نیست. چرا که اتفاقی بی‌سابقه در تاریخ رخ داده است. مولفه‌های مختلفی هم در این لحظات تاریخی نقش‌آفرینی میکنند. اما شک نکنید که تبعات اقتصادی و سیاسی مهمی هم خواهد داشت. چه در کوتاه‌مدت و چه در بلندمدت.»