تداوم سیر صعودی بهای نفت

مهناز اعتدالی

خبر شهادت سردار قاسم سلیمانی بازارهای جهانی را در آغازین روزهای سال نو میلادی با تنش‌های قابل‌ملاحظه‌ای مواجه کرد که ابعاد آن با توجه به جنگ توییتری دونالد ترامپ در فضای مجازی هر لحظه گسترده‌تر می‌شود. 

انتشار خبر ترور سردار ایرانی از همان ساعات اولیه روز جمعه، بازارهای سهام، نفت و طلای جهانی را با واکنش منفی نسبت به اقدام تروریستی آمریکا در بغداد قرار داد. قیمت نفت به اوج ۷ ماهه صعود کرد و در روز گذشته از مرز ۷۰ دلار فراتر رفت. طلای جهانی نیز در پی ترس از افزایش تنش در خاورمیانه جهش بیش از ۲ درصدی را به ثبت رساند و به بالاترین ارتفاع در ۴ ماه اخیر رسید و از ۱۵۷۰ دلار در هر اونس هم عبور کرد. 

جهش دوباره قیمت نفت به دنبال تهدیدهای پی در پی دونالد ترامپ رقم خورد. پس از این که ترامپ تهدید کرد عراق را تحریم خواهد کرد و دامنه جنگ توییتری خود را در مورد ایران گسترش داد، قیمت نفت در مسیر صعودی قرار گرفت.

معامله‌گران بازارها همچنان وضعیت خاورمیانه را با دقت رصد می‌کنند. بازارهای سهام جهانی نیز در واکنش به بالا گرفتن تنش در خاورمیانه همچنان ریزشی است. ضمن اینکه تقاضا برای ارزهای امن مانند ین ژاپن همچنان بالا است تا جایی که این موضوع منجر به تقویت این ارز در برابر سایر ارزها شده است.

پیامدهای تروریسم منطقه‌ای و جهانی در اولین قدم کاهش ثبات اقتصادی است و در ادامه تهدید گروه‌های تروریستی می‌تواند منجر به افزایش هزینه مبادلات شود و تجارت آزاد را به خطر اندازد.

 در واقع تروریسم از کانال بالا بردن هزینه مبادله، مختل کردن نظام تجارت و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری خارجی اقتصاد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به عبارت دیگر تروریسم علاوه بر به خطر انداختن امنیت جانی، امنیت اقتصادی را هم هدف می‌گیرد و این در حالی است که امنیت اقتصادی امروزه به‌عنوان اساس امنیت ملی تلقی می‌شود.

هزینه‌های ناشی از تروریسم در دو مقطع کوتاه‌مدت و بلندمدت به اقتصاد کشورها لطمه می‌زند. در کوتاه‌مدت، اثر تروریسم ناگهانی و شوک‌آور است و بر فعالیت‌های سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، بازار سرمایه، توریسم و اشتغال تاثیر می‌گذارد، اما در بلندمدت رشد اقتصادی را به شکل منفی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد زیرا کسب وکارها مجبور به افزایش هزینه‌های امنیتی خود می‌شوند. 

بازارها در ایران از سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ هزینه‌ معنادارتری را نسبت به گذشته داشته است، زیرا حضور گروهک تروریستی داعش افزایش هزینه‌ها را چند برابر کرد. تا جایی که بنا به اطلاعات و داده‌های حاصل از مجمع اقتصاد جهانی، ایران در این مدت از نظر هزینه‌هایی که تروریسم بر کسب‌وکار این کشور وارد کرده، در رتبه‌های بالای ۱۰۰ قرار داشته که به تبع آن سطح رقابت‌پذیری اقتصاد ملی نیز در رتبه‌های پایین قرار گرفته است. 

اما اقتصاد ایران در سال‌های اخیر در کنار تبعات تحریم‌های آمریکا و تروریسم داعش، ضربه‌های قابل‌توجهی نیز از برخی تندروی‌های داخلی دریافت کرد که به مراتب آثار زیانبار آن مشهود است. 

رجزخوانی‌ها و ارسال پیامک‌های تهدید‌آمیز راست افراطی که تا پیش از این برای تصویب لوایح چهارگانه به کار می‌رفت اکنون در سایه رخداد شهادت سپهبد سلیمانی و در کنار جشن پایان یافتن برجام دیگر علنی شده است به طوری‌که تندروهای داخلی هرگونه سخنی که نشان از اعتدال و دوری از رفتارهای جنگ‌افروزانه را داشته باشد نشانه گرفته و بی‌محابا بر آن می‌تازند. 

بعد از وقایع آبان‌ماه که تاثیر آن موجب کاسته شدن سرمایه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شد و به نوعی چند صدایی و فاصله را در اذهان عمومی پدید آورد اینک واقعه ترور و شهادت سردار سلیمانی توانسته است در سطح قابل‌قبولی همدلی و یکپارچگی را دوباره رقم بزند. ملت ایران در طول تاریخ نشان داده است که در مقابل تهدید خارجی مسیر یک صدا شدن را برمی‌گزیند و اینک بار دیگر همگرایی ملی در اوج قرار گرفته است. 

براین اصل چنانچه از این همگرایی در راستای تقویت سرمایه اجتماعی و اقتصادی بهره‌برداری شود می‌توان امیدوار بود که در برابر موج نزولی بازارها قدرتمند عمل کنیم. زیرا هر اندازه نظام بتواند با ایجاد وحدت ملی، سرمایه اجتماعی خلق کند، امید به بهبود اقتصادی بیشتر می‌شود چرا که سرمایه اجتماعی پشتوانه‌ مهمی برای بهبود وضع اقتصادی است و نه تندروی و افراط در تصمیم‌ها؛ براین اساس رسیدن به ثبات اقتصادی از مسیر منطق رقم می‌خورد که این مهم نباید فدای بازی‌های سیاسی و حزبی شود. 

عباس آخوندی، وزیر دولت یازدهم در رابطه با پیش‌بینی آینده کوتاه‌مدت اقتصاد ایران پس از شهادت سردار سلیمانی، در گفتگو با شهروند اعلام کرد: «شکی نیست که تشدید تنش، وضع اقتصاد را ناخوشایند خواهد کرد اما بنده معتقدم مجموعه نظام دارای منطق است و به همین سبب به سوی یک فضای غیرقابل کنترل یا به تعبیری افراط‌ در تصمیمات نخواهد رفت و قطعا درنهایت تصمیم‌گیران کشور منطق را بر احساس ارجح می‌دانند و به همین سبب معتقدم وقایعی رخ نخواهد داد که بخواهیم نگران تأثیرپذیرفتن اقتصاد کشور از آنها باشیم. بنده باور ندارم که در پی وقایع اخیر مسئولان به این نتیجه برسند که ایران از برجام خارج شود یا اینکه تصور کنیم FATF در ایران به پایان خط رسیده است و با موارد این‌چنینی نیز نمی‌توان پیش‌بینی‌هایی برای ترسیم تصویر نزولی از اقتصاد کشور داشت.»

بازارهای مالی در ابهام خطر جنگ 

سایه ابهامات و عدم قطعیت‌ها بعد از عملیات تروریستی امریکا در منطقه خاورمیانه به حدی گسترده است که بر تمامی بازارهای جهانی و داخلی بورس، ارز و طلای تاثیر گذاشته است. 

نرخ دلار در روز شنبه بعد از حادثه شهادت سردار سلیمانی به ۱۳ هزار و ۸۵۰ تومان (بالاترین سطح از ابتدای خرداد) رسید. اما بازار ارز روز گذشته در حالی که فعالیت صرافی‌ها در استان تهران تعطیل بود، با اقدام بازارساز ثبات نرخ‌گذاری رقم خورد تا جایی که قیمت دلار به ۱۳ هزار و ۳۳۰ تومان بازگشت.

این در حالی است که در دو هفته گذشته دو اتقاق مهم در بازار ارز رخ داد که به واسطه آن توانایی مقابله بازیگران با اراده بازارساز تحت تاثیر قرار گرفت. ابتدا محدود شدن کل مبلغ قابل انتقال غیر حضوری به ١٠٠ میلیون و مهمتر از آن افزایش شدید شیب پوزهای مسدود شده در خارج از کشور، که این دو اقدام بازارساز توان بازیگران را برای بستن سمت ریالی معاملات اعم از امروزی و فردایی تحت کنترل قرارداد.

رصد بازار طلا نشان می‌دهد که انتظار بازیگران این بازار نسبت به ریسک‌های سیاسی بسیار بالا است. بهای طلا در معاملات روز جمعه بازار جهانی تحت تاثیر خبر شهادت سرلشکر قاسم سلیمانی که ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران را به همراه داشت، به بالاترین حد در چند ماه اخیر صعود کرد. 

چشم‌انداز بازار طلا در نظرسنجی «کیتکونیوز» که مهم ترین نهاد پیش‌بینی وضعیت بازار طلاست از سرمایه‌گذاران وال استریت، شمار معدودی از سرمایه‌گذاران روند نزولی طلا در سال ۲۰۲۰ را پیش بینی می‌کنند و ۸۰ درصد انتظار دارند قیمت طلا تا پایان سال جاری حداقل به بالای ۱۶۰۰ دلار در هر اونس برسد. در این میان اگرچه تحلیل گران وال استریت انتظار دارند قیمت طلا تا پایان سال ۲۰۲۰ به روند صعودی ادامه دهد اما به اندازه سرمایه‌گذاران خوش بین نیستند.

به گفته استفن اینس، استراتژیست بازار شرکت «اکسی تریدر»، فضای نرخ‌های بهره پایین، تداوم ابهامات کلان و رکورد بالای بازارهای سهام، نگهداری طلا به عنوان پناهی در برابر ناملایمات اقتصادی را منطقی کرده است. این دیدگاه احتمالا می‌تواند عامل تقاضای بالاتر برای طلا در سال ۲۰۲۰ باشد و از روند صعودی میان مدت این فلز ارزشمند پشتیبانی کند. فضای بخش خُرده فروشی بازار طلا ممکن است نشانه‌ای از تداوم روند صعودی قیمت‌ها در سال جاری باشد. 

تروریسم از کانال بالا بردن هزینه مبادله، مختل کردن نظام تجارت و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری خارجی اقتصاد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. تروریسم علاوه بر به خطر انداختن امنیت جانی، امنیت اقتصادی را هم هدف می‌گیرد و این در حالی است که امنیت اقتصادی امروزه به‌عنوان اساس امنیت ملی تلقی می‌شود

قیمت سکه نیز پس از حدود ۶ ماه کانال ۵ میلیون تومانی را تصاحب کرد. بهای سکه طی دو روز ابتدای هفته جدی‌ترین رشد یک سال گذشته را به نمایش گذاشت تا به واسطه آن تب بالای تقاضا برای دارایی‌های امن را آشکار کند.

فروکش هیجان در بورس تهران 

بازار سرمایه روز گذشته به دلیل مراسم تشییع پیکر سردار سپهبد قاسم سلیمانی تعطیل بود. اما در روز یکشنبه پس از آن که صندوق‌های«تثبیت بازار» و«توسعه بازار» به میدان آمدند و شرکت‌های حقوقی نیز ۴هزار میلیارد تومان سهام متعلق به سهامداران حقیقی را خریدند هیجان بازار به صورت نسبی کاهش یافت.

سهامداران عمده در دو روز ابتدای هفته حضور موثری در جهت شکستن صفوف فروشندگان داشته‌اند. این دسته از فعالان در روز شنبه طی مشارکتی بی‌سابقه، مالکیت حدود ۱۸۵۰ میلیارد تومان از کل سهام بورسی را به نام خود رقم زدند و روز یکشنبه نیز بالغ بر ۵۳۰ میلیارد تومان سهم را به پرتفوی خود اضافه کردند.

از سوی دیگر هجوم سهامداران خرد برای فروش سهام در بورس پس از رخداد تروریستی آمریکا در عراق بسیار بالا بود اما با اقدام شرکت‌های حقوقی و صندوق‌های«تثبیت بازار»،«توسعه بازار»، نقدشوندگی بازار سرمایه در شرایط بسیار مناسبی قرار گرفت.

ارزش صف‌های فروش بورس در پیش‌گشایش روز شنبه به بیش از ۶ هزار میلیارد تومان می‌رسید و در پایان معاملات شنبه رقمی معادل ۴ هزار میلیارد تومان بود. درحالی‌که دادوستدهای روز یکشنبه با صف فروش بیش از ۱۷۰۰ میلیارد تومانی آغاز شد و در نهایت با صف فروش ۱۰۳۵ میلیارد تومانی به پایان رسید. کاهش قابل ملاحظه ارزش صف‌های فروش نشان می‌دهد ترس بین معامله‌گران با گذر زمان فروکش خواهد کرد. 

اختلاف روند قیمت در میان بنگاه‌های کوچک و بزرگ از دیگر خصایص معاملات در دو روز ابتدایی بعد از رخداد تروریستی بود که نباید از آن غفلت کرد. انجماد پول‌ها در صف‌های فروش سهم‌های کوچک، در فقدان خریدار و عدم معامله این نمادها با وجود بهبود فضای روانی حاکم بر بازار نشان می دهد که برقراری صف‌های فروش با حجم بالا در کنار بی‌رغبتی خریداران حقیقی و حقوقی به جمع‌آوری صف‌های فروش بیش از هر چیز تحت‌تاثیر ریسک‌های محیطی است که به شکل تقابل نظامی ایران و آمریکا نمایان شده است.

جهش دوباره قیمت نفت به دنبال تهدیدهای پی در پی دونالد ترامپ رقم خورد. پس از این که ترامپ تهدید کرد عراق را تحریم خواهد کرد و دامنه جنگ توییتری خود را در مورد ایران گسترش داد، قیمت نفت در مسیر صعودی قرار گرفت

از آنجا که ریسک‌های سیاسی گذرا است و در بازه‌هایی بازار تحت تاثیر آن ریزش داشته اما در مدت کوتاهی مجدد با هوشیاری در مسیر رشد قرار گرفته و رکوردهای خود را به ثبت رسانده است؛ براین اساس قاعده این بازار می طلبد که همه سهامداران در بازار افق بلندمدت را مدنظر قرار دهند زیرا اتفاق اخیر در بورس نشان داد سهامدارانی که دید کوتاه‌مدت به بورس دارند، زیان بسیاری را تجربه کرده‌اند. تحلیلگران بازار معتقدند سایه ابهامات محیطی بر تمام اقتصاد کشور گسترده است براین اساس هر گونه فعالیت در بورس متاثر از فضای کلان اقتصاد سیاسی است. بنابراین در چنین حالتی که عدم قطعیت‌ها شدت می‌یابد، می‌توان رفتار بازیگران را رصد کرد و به بازسازی انتظارات پرداخت و به این ترتیب، تصویر منطقی‌تری برای انتخاب و عمل در آینده ترسیم کرد.