تعاملات نقش و نقاش و مخاطب

بهروز فائقیان

«قوری و زنبق» مجموعه‌ آثاری از مسعود اصلانی، امکان‌هایی از تعامل و مداخله‌ مخاطب را در خود می‌پروراند. طبیعت‌های ‌بی‌جان‌ او فارغ از ذائقه‌ زیبایی‌شناسانه‌ هنرمند، نوعی از سیالیت زبانی/ بصری را دنبال می‌کنند و پرهیز از قطعیت بخشیدن به امر نقاشی، دست‌کم در این مجموعه‌ او اصلی‌ترین زمینه‌ ایجاد امکان تعامل مخاطب با اثر را شکل می‌دهد. اما این زمینه‌ها را چطور می‌شود توضیح داد؟

«قوری و زنبق» به عنوان تنها یکی از عنوان‌های متصور برای این مجموعه، درواقع بر قرینه‌های پرشمار دیگری مثل  «شمعدان و چاقو»، «بطری و کلم»، یا «لاله و سیگار» هم راه می‌دهد. به نظر می‌رسد مخاطب آشنا به زبان بصری، رو در روی این نقاشی‌ها چنین قرینه‌هایی را در ذهن خود خواهد ساخت و یک گفت‌و‌گوی ذهنی با این نقاشی‌ها در پیش خواهد گرفت. اما فراتر از صرف خصلت زبانی، این کارکرد در ادامه مخاطب را خود به خود به پرسش از روابط چیزها هم خواهد کشاند. رابطه‌ قوری و شاخه‌ زنبق یا هر شیء موجود در طبیعت‌بی‌جان‌های او، خود اساساً پرسش‌برانگیز هم هست. نقاش به وضوح کشف روابط عناصر حاضر در صحنه‌ نقاشی‌هایش را تا اندازه‌ زیادی به مخاطب می‌سپارد؛ در حقیقت از نقش هنرمند در مفهوم کلاسیک و به عنوان تعیین‌کننده‌ قطعی روابط درون متن فاصله می‌گیرد؛ یا دست‌کم بیننده را در معرض پرسش/درک این روابط می‌گذارد.

مهم‌تر از این‌که هنرمند در این رویکرد به کدام دلالت‌های بیرون متنی می‌تواند اشاره داشته باشد، ایجاد زمینه‌ مناسب از سوی او برای درگیر شدن مخاطب است که جالب توجه به ‌نظر می‌رسد. شاید همین‌جا باید به خصلت زبانی برجسته‌ نقاشی‌های او تاکید کرد که به وضوح نمودی از  ادبیات بصری یا ادبیات تجسمی بروز می‌دهد. نگاه کنید که چطور اشیا و چیزها در نقاشی‌های او به طرز محسوسی به دسته‌های دوتایی، چندتایی و مفردها تقسیم می‌شوند؛ که البته درنهایت و با درک چشم‌انداز کلی اثر با هم پیوند می‌خورند. هنرمند درحقیقت در این خصلت زبانی با تقسیم کلیت اثر به قطعه‌های بیشتر، کارکرد زبانی آثارش را برجسته می‌کند و توصیف‌هایش از فضا، شکل و رنگ را خط به خط و کلمه به کلمه می‌سازد و پیش می‌رود. بعد از این است که مخاطب هم خواهد توانست کلمه‌ها و خطوط توصیف‌های او را آن‌طور که می‌خواهد یا آن‌طور که می‌فهمد جابه‌جا یا منظم کند.

به همین ترتیب است که ترکیب‌بندی‌های مجموعه‌ «قوری و زنبق» از قطعیت و کمال شکلی هم طفره می‌رود. مجموعه‌ نقاشی‌های هنرمند بارها حاوی عناصری است که تنها قسمتی از آن‌ها در تصویر جا می‌گیرد. این ترکیب‌بندی‌های نیمه و تقطیع شده هم انگار درنهایت سطرهای متنی بزرگ‌تر را شکل می‌دهند که در صفحه‌هایی که روی دیوار نمایشگاه قرار گرفته، می‌شود دنبال‌شان کرد. این نمایشگاه از تاریخ 19 تا 29 مهر در گالری هما برپاست.