واکنشی به مشکلات فراگیر و رو به فزونی جامعه؛
رشد ۵ درصدی آمار خودکشی‌های منجر به مرگ در ایران
سعیده علیپور
گرچه با مرگ مشکوک متهم متواری، قاضی منصوری در رومانی، واژه خودکشی این روزها زیاد به گوش می‌رسد؛ اما می‌توان گفت مدتی است که خودکشی در ایران نه به شکل گمانه، که حتی گاهی در انظار عمومی و گاهی به عنوان ابزاری برای اعتراض و گاهی از سر استیصال مورد استفاده قرار می‌گیرد. نگاهی به خودکشی‌های خبرساز این روزها شاید موید این ادعا باشد.
نگاهی به برخی خودکشی‌های اخیر
در نیمه دوم خرداد امسال دو حادثه تلخ خودکشی در محل کار رخ داد که تنها یکی از آنها خبرساز شد. مردی که به‌واسطه معوقات خود در یک شرکت پیمانکاری در میدان یادآوران هویزه، خود را مقابل دکل نفتی به دار آویخت و دیگری، مردی که در اعتراض اخراجش از ایران‌ایر، خود را از طبقه دوم فرودگاه امام خمینی به پایین انداخت و در حضور مردم بهت‌زده، جان خود را از دست داد.
چند روز قبل از این حوادث آرمین، پسربچه 11 ساله کرمانشاهی نمونه دیگری از پایان غم‌انگیز یک زندگی بود. او که گفته می‌شد کودک کار بوده، به دلیل فقدان مادر و اعتیاد پدر و فقر با خوردن قرص متادون به زندگی کوتاه خود برای همیشه پایان داد. در حادثه دیگری کمی آن سوتر یک جانباز کرمانشاهی مقابل اداره کل بنیاد شهید استان کرمانشاه خودسوزی کرد و فوت شد. همین چند روز پیش نیز دختر یتیم 13 ساله کرمانی برای فرار از ازدواج به اجبار عموهایش، دست به خودکشی زد. سال گذشته خودسوزی سحرخدایاری موسوم به دختر آبی در مقابل دادگاه، در اعتراض به منع قانونی برای حضور تماشاچیان زن در مسابقات ورزشی در کل دنیا خبرساز شد. در این میان البته بسیاری از خودکشی‌ها هم خبرساز نمی‌شود، خودکشی‌هایی که به گفته مقامات رسمی در 10 سال اخیر رشد داشته و باید برای کاهش آن اقدامی صورت داد.
هشدار در مورد رشد آمار خودکشی
در روزهای اخیر رئیس سازمان پزشک قانونی کشور در نشست خبری با خبرنگاران ضمن اشاره به افزایش آمار خودکشی در کشور هشدار داد که روند صعودی خودکشی طی ۱۰ سال گذشته برای مراکز دانشگاهی و فرهنگی زنگ خطر جدی است و نظام سلامت باید اقدامات عاجلی را در این باره انجام دهد.
به گفته عباس مسجدی آرانی، خودکشی در سال ۹۸ ، ۵۱۴۳ بوده که نسبت به سال ۹۷، ۸ دهم درصد رشد داشته است. ۱۵۱۷ زن و ۳۶۲۳ مورد مرد. در این میان استان‌های کهگیلویه، ایلام و کرمانشاه بیشترین آمار و کمترین آمار مربوط به خراسان رضوی و جنوبی و سیستان و بلوچستان بوده‌اند.
بیشترین روش خودکشی نیز حلق آویزی است و استفاده از سموم ۲۱ و ۸ درصد بوده است. همچنین بیشترین خودکشی در گروه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال و بعد از آن سن ۱۸ تا ۲۴ سال بوده و بیشترین میزان خودکشی در رده تحصیلی راهنمایی، دیپلم، دانشگاه و سپس ابتدایی بوده است.
رشد 5 درصدی آمار خودکشی
در حالی که مطابق گفته‌های رئیس سازمان پزشکی قانونی ۵۱۴۳ نفر در سال 98 خودخواسته جان دادند و به گفته او این تنها هشت دهم درصد نسبت به سال 97 بوده، اما بررسی آمار سالیان گذشته نشان می‌دهد این افزایش نمی‌تواند چنان که گفته شد اندک باشد. در سال 96 مجموع تلفات خودکشی‌ها ۴۶۲۷ نفر اعلام شد. یعنی 516 مورد کمتر از سال 98. حال با احتساب سال 97 و یک محاسبه سرانگشتی، رشد خودکشی حدود 5 درصد به نسبت سال گذشته بوده است. آماری که پیشتر وزارت بهداشت نیز گفته بود. البته به گفته کارشناسان آمار اعلام شده از سوی پزشکی قانونی تنها آمار خودکشی‌هایی است که منجر به مرگ می‌شود. این در حالی است که آمار خودکشی در ایران بسیار بیش از این میزان بوده و بسیاری از اقدامات منجر به فوت نمی‌شود. در همین باره مریم عباسی‌‌نژاد، مدیر برنامه پیشگیری از خودکشی دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در اظهارنظری در شهریور ۱۳۹۸ از افزایش خودکشی در ایران یاد کرده و گفته بود که۱۰۰ هزار مورد اقدام به خودکشی در سال ۱۳۹۷ ثبت شده است و همچنین هر سال بیش از ۵ درصد به آمار خودکشی در کشور افزوده می‌شود. هر چند در آمار دیگری از سوی پژوهشگران این رقم بسیار بیش از این اعلام شده است.
بهاری باآمار بالاتر و شیوه‌های هولناکتر خودکشی
گرچه بر اساس آمار جهانی میزان خودکشی در ایران به نسبت متوسط جهانی کمتر است و ایرانیان کمتر اقدام به خودکشی می‌کنند، اما پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی با استناد به آمار معتقدند میزان خودکشی در ایران در حال افزایش است. به طوری محمدرضا محبوب فر، جامعه‌شناس، گفته است که آمار خودکشی‌ها در مدت سه ماهه نخست سال ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 23 درصد افزایش داشته و حتی ماهیت و کیفیت آن هولناکتر بوده و در مدت کوتاهی به صورت زنجیره‌ای و سریالی در نقاط مختلف کشور مشاهده شده است.
آمار خودکشی‌ها در بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 23 درصد افزایش داشته؛ ماهیت و کیفیت آن هولناکتر بوده و در مدت کوتاهی به صورت زنجیره‌ای و سریالی در نقاط مختلف کشور مشاهده شده است
5 خودکشیِ منتهی به مرگ در هر ۱۰۰ هزار نفر
نرخ خودکشی در کشور ما طی سال‌های گذشته روندی افزایشی را طی کرده؛ ۵ خودکشیِ منتهی به مرگ در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت ایران. آن هم در شرایطی که جامعه‌شناسان معتقدند زنگ هشدار شاخص‌های سلامت و همبستگی اجتماعی مدتی است که به صدا درآمده و همین اوضاع را وخیم‌تر کرده است. حتی وزارت بهداشت هم از آمار ۲۴ درصدی بیماری‌های روانی در ایران سخت گفته. آماری که یکی از اصلی‌ترین تبعات آن خودکشی می‌تواند باشد.
علل خودکشی
بر اساس گزارش وزارت بهداشت آمار اختلالات روان‌شناسی در کشور در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال ۲۳.۶ درصد و شایع‌ترین اختلال با ۱۲.۷ درصد در کشور افسردگی است. برخی شایع‌‌تر بودن خودکشی در میان جوانان را به علل مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نسبت می‌دهند و مهم‌ترین عامل را ناامیدی و عدم اطمینان به افق‌های روشن در آینده می‌دانند. نگاهی به آمار‌ها نشان می‌دهد بیشترین میزان خودکشی نسبت به جمعیت در سال‌های اخیر در استان‌هایی رخ داده است که بیشترین میزان مشکلات اقتصادی را داشته‌اند. به طوری که میزان خودکشی‌های موفق در برخی از این استان‌ها حتی از متوسط جهانی هم عبور کرده است. امان الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با اشاره به اینکه افزایش مشکلات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی طی سال‌های گذشته در افزایش میزان خودکشی در میان جوان‌ها موثر بوده می‌گوید: «از طرفی جامعه دچار فروریختگی فرهنگی شده است و از طرفی مشکلات اقتصادی همچون بیکاری، تورم، رکود و...، بن بست در حوزه سیاسی و فساد در ابعاد مختلف، عدم توفیق در حکمرانی و نبود آزادی بیان؛ افزایش طلاق، اعتیاد و... در حوزه اجتماعی روز به روز روند افزایشی داشته است. نیاز‌های اقتصادی فرد برآورده نمی‌شود، این در حالی است که فرد اهدافی برای آینده دارد. اما وسیله دستیابی به آن وجود ندارد. حال در کنار این ناکامی‌ها مدام از تریبون‌های مختلف خبر‌های تیره وتار و ناامیدکننده مخابره می‌شود. به نظر می‌رسد این عوامل باعث شده تا روند خودکشی در سال‌های گذشته روند افزایشی داشته باشد».
خودکشی در جوانان
اما نگاهی به آمار‌ها نشان می‌دهد که ۲۰ درصد خودکشی‌ها مربوط به گروه سنی زیر ۱۸ سال بوده است. در حالی که به نظر می‌رسد ناامیدی در این گروه باید قدری کمتر از سایر گروه‌ها باشد. قرائی مقدم معتقد است: «هدف‌گذاری برای آینده در گروه سنی ۱۳ تا ۱۸ سال بسیار حائزاهمیت است و در واقع این گروه سنی حساس و شکننده‌تر از دیگر گروه‌هاست و نسبت به عوامل و شرایط اجتماعی به سرعت واکنش نشان می‌دهد. جوان‌ها در این سن بیشتر به آینده خود فکر می‌کنند و نابسامانی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بیشتر در تصمیم‌گیری‌ها، آمال و آرزو‌ها و آستانه تحمل آنها دخیل است. آنها در مواجهه با دنیای جدید سطح خواسته‌هایشان افزایش می‌یابد اما امکان عملی توفیق مهیا نیست. این در حالی است که آموزش‌های ما برای یاد گرفتن زندگی در این شرایط بسیار اندک و محدود است».
در حالی که مطابق گفته‌های رئیس سازمان پزشکی قانونی ۵۱۴۳ نفر در سال 98 خودخواسته جان دادند، در سال 96 مجموع تلفات خودکشی‌ها ۴۶۲۷ نفر بوده است که رشد قابل‌توجهی را در دو سال نشان می‌دهد
زنان بیشتر از مردان خودکشی می‌کنند
در حالی که در بیشتر کشورهای دنیا خودکشی در مردان بیشتر از زنان اتفاق می‌افتد، در ایران شمار خودکشی در زنان قابل توجه است هر چند هنوز میزان مرگ و میر در خودکشی بین مردان از زنان بیشتر است. بسیاری از جامعه‌شناسان معتقدند محدویت‌ها و محرومیت‌ها در میان زنان باعث شده که آنها دچار سرخوردگی شوند و در بسیاری از موارد احساس بازماندگی و عقب‌افتادگی آنها را به سمت خودکشی سوق دهد. نگاهی به آمار خودکشی زنان در ایران نشان می‌دهد علاوه بر این مورد مسئله ازدواج‌های اجباری و سختی طلاق و عدم توانمندی برای داشتن زندگی مستقل، فشار بیشتر سنت های جامعه و خانواده بر زنان بیش از پیش زنان را به سمت خودکشی سوق می‌دهد. در این باره مدیر برنامه پیشگیری از خودکشی دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: «میزان اقدام به خودکشی در زنان و میزان فوت در مردان بیشتر است البته در بیشتر مکان‌های جهان میزان خودکشی زنان پایین‌تر از مردان است بجز چین که زن و مرد برابر هستند و در ایران نیز فوت ناشی از خودکشی زنان با مردان با هم رقابت می کنند اما در مجموع میزان خودکشی مردان بالاتر است».
او افزود: «در کشورهای با درآمدکم، میزان سطح اقتصادی و اجتماعی پایین و متوسط، میزان خودکشی بانوان بیشتر و به میزان ۴۰ درصد است؛ اما در کشورهای با درآمد بالا زنان ۲۵ درصد موارد فوت را تشکیل می‌دهند».
دیدگاه تان را بنویسید