تجهیزات کافی برای مهار آتش جنگل‌ها وجود ندارد؛
شعله‌هایی که همچنان زبانه می‌کشد
ریحانه جولایی
این بار اول نیست که جنگل‌های ایران می‌سوزد و به لطف بی‌توجهی مسئولان قرار نیست آخرین حریق هم باشد. بیش از یک هفته است که جنگل‌های زاگرس آتش‌گرفته و کمبود امکانات همچنان به چشم می‌آید. بعد از آتش‌سوزی گسترده ارسباران بود که مسئولان دولت و محیط‌زیست گفتند در پی تجهیز بالگرد و تهیه تجهیزات اطفا حریق هستند اما این وعده‌ها هم پوچ از آب درآمد.
در روزهای اخیر فیلم‌ها و عکس‌های دل‌خراشی از نابودی سرمایه‌های ملی می‌بینیم. از خاکستر شدن درختان بلوط تا سوختن و جان دادن سنجاب‌هایی که نتوانستند از شعله‌های آتش جان سالم به دربرند. مردم بومی به‌صورت خودجوش برای مهار آتش رفته‌اند و خبرهایی از مصدومیت چند تن و مرگ یک نفر به گوش می‌رسد. بااین‌حال مسئولان همچنان در حال تصمیم‌گیری هستند اما هنوز نتیجه‌ای دیده نشده است.
اما در این میان چیزی که اهمیت دارد این است که آتشی که از هفته گذشته به جان جنگل‌های غرب و جنوب ایران افتاده همچنان ادامه دارد.
از اواسط اردیبهشت هر روز آتش قسمتی از جنگل‌ها و مراتع را سوزانده است. برخی از این آتش‌سوزی‌ها روزها به طول انجامیده و دلیل همه تنها یک‌چیز بوده است: «عامل انسانی». از سوی دیگر نبود امکانات اطفای حریق، هرروز این آتش‌ها را شعله‌ورتر کرده است و ما شاهد نابودی بیشتر پوشش‌های گیاهی و گونه‌های حیوانی بوده‌ایم.
سیریک قربانی ته سیگار شد
آتش‌سوزی‌ها از اواخر اردیبهشت و از جنگل‌های سیریک در استان هرمزگان آغاز شد. در این آتش‌سوزی که یک ته سیگار عامل آن بود، بیش از ۴ هزار مترمربع از جنگل‌های سیریک طعمه آتش شد. 40 اصله درخت کرت و بوته‌های مرتعی که برای بیان‌زدایی و پوشش جنگلی کاشته شده بود خاکستر شد و بیش ۵۰ میلیون تومان خسارت در منابع طبیعی به‌جای گذاشت.
بوشهر در آتش
اوایل خردادماه وزش بادهای گرم در نقاط مختلف استان بوشهر، آتش را به جان «دهرود» دشتستان و «خائیز» تنگستان انداخت. این آتش‌سوزی‌ها ۶۲۰هکتار از مراتع این استان را خاکستر کرد. از مجموع مراتع سوخته شده ۵۴۰ هکتار مربوط به دهرود دهشتان و ۸۰ هکتار نیز خائیز تنگستان بود. آتش‌سوزی دهرود به دلیل سخت گذر بودن، وزش باد و شیب تند به مدت چهار شبانه‌روز ادامه داشت. آتش‌سوزی خائیز نیز از ظهر روز دوشنبه 5 خردادماه شروع شد و سه‌شنبه‌شب (ششم خرداد) خاموش شد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر احتمال داده بود که عامل انسانی، علت آتش‌سوزی منطقه خائیز باشد چراکه منطقه موردتوجه طبیعت‌دوستان و گردشگران و در فصل گرما بسیار مستعد آتش‌سوزی است.
اما آنچه اطفای حریق در این مناطق را با مشکل مواجه کرد، نبود بالگرد و هواپیماهای آبپاش بود. این فجایع هرسال تکرار می‌شود و هرسال حریق جان جنگل‌ها و مراتع را می‌گیرد و هرسال دلیل کمبود امکانات وجود دارد.
دو روز بعد از پایان آتش‌سوزی در خائیز آتش به ارتفاعات «کوه سیاه» (احمد لر) بخش «بوشکان» دشتستان رسید. گفته‌شده است که آتش‌سوزی براثر وقوع صاعقه آغازشده است. آتش‌سوزی در کوه سیاه دشتستان روز شنبه خاموش شده، اما هنوز مساحت تحت تأثیر آتش در ارتفاعات کوه سیاه دشتستان مشخص نیست و نیازمند بررسی نقشه‌های توپوگرافی از سوی این سازمان است.
از روز جمعه نیز نخیلات روستاهای «بنه فارسی» و «بنه جابری» نیز از توابع شهرستان دشتستان استان آتش گرفت و نیروهای امدادی و آتش‌نشانی منطقه در تلاش برای مهار آتش‌سوزی هستند. این آتش‌سوزی عمده نخلیات را در برگرفته است. طبق برآورده اولیه ۳۰۰ نخل در آتش سوخته است.
نکته تلخ اینجاست که در ماه‌های فروردین و اردیبهشت ۳۱ مورد حادثه آتش‌سوزی در مراتع استان بوشهر به وقوع پیوسته و ۱۹۴ هکتار از مراتع استان دچار آتش‌سوزی شده‌اند.
شروع آتش جنگل‌های گچساران چگونه بود؟
از میانه‌های اردیبهشت مراتع «دژسلیمان» در گچساران آتش گرفت. آتش بی‌مهابا پیش رفت و به پلاک انبارشاهی و تپه‌های مجاور کوی کارکنان دولت گچساران رسید. چیزی از مهار حریق اول نگذشته بود که بیش از ۲۰۰ هکتار پوشش علفی، بوته‌ای و درختی تپه‌های بنگه، انبارشاهی و دشت ابدالان مارین در آتشی که گفته شد براثر بی‌احتیاطی عامل انسانی افروخته‌شده بود سوخت. از ۲۳ اردیبهشت‌ماه به بعد هرروز قسمتی از مراتع و جنگل‌های گچساران در آتش سوخته است.
فقط در روز ۲۷ اردیبهشت‌ماه ظرف ۴ ساعت حدود ۲۵ هکتار پوشش گیاهی، رملک، بلوط ، بادام و گونه‌های علفی خشک را در طبیعت پیرسبز، منطقه نارک به تلی از خاکستر بدل شد و چهار روز تمام سوخت و سوزاند.
آتش‌سوزی بار دیگر در جنگل‌ها و مراتع منطقه «خنگ بنار» و «کوه گوهر نارک» گچساران، از عصر روز جمعه 2 خرداد شروع‌شده است. سخت گذر بودن منطقه و وزش باد شدید باعث کندی عملیات مهار آتش‌سوزی در این مناطق شده است. آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع مناطق خنگ بنار، کوه گوهر نارک در شهرستان گچساران پس از پنج روز تلاش سرانجام در 7 خردادماه مهار شد. بیش از ۲۰۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع شهرستان گچساران در پنج روز در آتش سوخت.
از سوی دیگر آتش‌سوزی در منطقه حفاظت‌شده «دیل» از ساعت ۲ بامداد روز جمعه نهم خرداد شروع‌شده به نزدیکی منطقه «گناوه» کشیده شده و همچنان ادامه دارد. درختان بلوط، ارزن و بادام‌کوهی از مهم‌ترین پوشش گیاهی این منطقه است. نکته دردناک اینکه 350 هکتار از جنگل‌ها و مراتع مناطق مختلف شهرستان گچساران در تابستان گذشته طعمه حریق شده بود.
خائیز به دلیل سهل‌انگاری می‌سوزد
آتش‌سوزی اما اینجا تمام نمی‌شود. شعله‌های آتش از ساعت 7 عصر پنجشنبه 8 خرداد بر دامنه‌های منطقه حفاظت‌شده «خائیز» کهگیلویه زبانه می‌کشید. گفته می‌شود حادثه از منطقه «چاه‌ریگ» در بخش مشرف‌به بهبهان شروع‌شده است. از ظهر روز جمعه 9 خرداد نیز آتش در شهرستان سردسیری دنا به ارتفاعات کوه‌های مشرف‌به روستاهای کره سرایت کرد.
حالا بخشی از آتش‌سوزی منطقه حفاظت‌شده کوه خائیز کهگیلویه مهارشده اما همچنان برای مهار کامل و جلوگیری از پیشروی آتش و با توجه به سخت گذر بودن، وجود صخره‌ها و گودال‌های عمیق به بالگردهای آبپاش نیاز است.
بر اساس ارزیابی‌های اولیه گفته می‌شود تاکنون افزون بر ۲۵۰ هکتار از جنگل‌های و مراتع در این منطقه طعمه حریق شده است. تصاویر منتشرشده از فرار، گرفتار شدن یا کشته شدن گونه‌های جانوری در این منطقه حفاظت‌شده و در میان زبانه‌های آتش دل‌خراش و آزاردهنده است. حیوانات بی‌گناهی که در آتش بی‌مبالاتی انسان دست‌وپا می‌زنند. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که در آتش‌سوزی‌های اخیر عامل اصلی خطای انسانی بوده است. منطقه حفاظت‌شده خائیز با مساحتی بیش از ۳۳ هزار هکتار در سال ۱۳۷۷ به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده ثبت شد. بااین‌حال روز گذشته سرهنگ جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست خبر از این داد که دو بالگرد برای خاموش کردن آتش خائیز فرستاده‌شده است و آتش در حال مهار شدن است.
کارشناسان ارزش اکولوژیک و خدماتی یک درخت بلوط را که اکنون در حال سوختن و از بین رفتن است حدود یک میلیارد تومان برآورد کرده‌اند. این درخت در حفظ زیستگاه، سرپناه، تولید اکسیژن، پایداری آب‌وخاک و نفوذ آب نقش پررنگی ایفا می‌کند
سازمان جنگل‌ها اعتباری برای خاموش کردن آتش ندارد
با این تفاسیر روز گذشته دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست استان خوزستان ضمن بیان اینکه هیچ برنامه جامع نجات‌بخشی برای زاگرس در وضعیت وقوع آتش‌سوزی وجود ندارد، بیان کرد: نمی‌توان مسئولیت اطفای حریق را بر دوش سازمانی به نام سازمان جنگل‌ها گذاشت که اعتبارات معدودی دارد، دولت و مجلس باید خود را موظف کنند برنامه جامع نجات‌بخشی برای زاگرس تدوین و تصویب کنند.
به گزارش ایسنا، هژیر کیانی گفته است دارایی‌های اکولوژیک بخصوص منابع طبیعی به‌درستی ارزش‌گذاری نشده‌اند و به همین علت ارزش آن‌ها در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور دیده نمی‌شود. مادامی‌که این نگاه بهره‌کشی نسبت به منابع طبیعی تغییر نکند و ارزش اکولوژیک و خدماتی که زاگرس و سایر عرصه‌های طبیعی برای ایران و زیستمندان آن دارد، مشخص و دیده نشود برنامه‌ریزی و تخصیص بودجه نیز مطابق با این ارزش‌ها صورت نخواهد گرفت.
او همچنین به این نکته اشاره‌کرده است که آتش‌سوزی‌ها می‌تواند به فقر منطقه دامن بزنند چراکه معیشت مردم بومی وابسته به این جنگل‌ها و مراتع است. بنا به گفته‌های او خرید و تهیه بالگردهای آبپاش مخصوص برای زاگرس و استان‌های زاگرس نشین ضروری است تا بتوانیم از زمان طلایی که در ابتدای هر آتش‌سوزی در اختیارداریم، استفاده کنیم چراکه نمی‌توان در مناطق صعب‌العبور و باوجود بادهای غالب منطقه، بدون تجهیزات لازم امدادرسانی یا اطفای حریق کرد.
هر درخت بلوط، یک میلیارد تومان
همان‌طور که می‌دانیم عمده پوشش گیاهی زاگرس بلوط است. طبق صحبت‌های کیانی درختان بلوط هستند که پایداری خاک، جوامع محلی و آب را تأمین می‌کنند چراکه یکی از پایه‌های تولید آب در کشور درختان بلوط و پوشش گیاهی هستند که ارزش‌گذاری نشده‌اند و در آتش‌سوزی‌ها از بین می‌روند.
کیانی در ادامه گفت: کارشناسان ارزش اکولوژیک و خدماتی یک درخت بلوط را که اکنون در حال سوختن و از بین رفتن است را حدود یک میلیارد تومان برآورد کرده‌اند. این درخت در حفظ زیستگاه، سرپناه، تولید اکسیژن، پایداری آب‌وخاک و نفوذ آب نقش پررنگی ایفا می‌کند. ازاین‌رو باید یک درخت بلوط را بر اساس ارزش‌های اکولوژیک و خدماتی که ارائه می‌دهد ارزش‌گذاری کرد تا نسبت به ارزش آن برای سازمان جنگل‌ها بودجه تعیین شود اما در عمل این اتفاق نمی‌افتد چون علاوه بر ناآشنایی بودجه‌ریزان کشور باارزش عرصه‌های طبیعی، سیاستمداران و برنامه ریزان نیز از محیط‌زیست و منابع طبیعی غافل هستند.
مردم بومی به‌صورت خودجوش برای مهار آتش رفته‌اند و خبرهایی از مصدومیت چند تن و مرگ یک نفر به گوش می‌رسد. مسئولان همچنان در حال تصمیم‌گیری هستند، اما هنوز نتیجه‌ای دیده نشده است
عامل انسانی دلیل 80درصد آتش‌سوزی‌ها
آتش بی‌رحمانه صدها هکتارها از زاگرس را در پنج استان کشور نشانه گرفت. کمبود امکانات و بی‌مسئولیتی هرروز بهانه‌ای شد بر پیکر این آتش تا شعله‌ها بیشتر زبانه بکشند و قلب زاگرس بیشتر بسوزد. زاگرس، بلوط‌ها و پوشش گیاهی آن سوخت و قربانی کمبود امکانات شد. گونه‌های نادر حیات‌وحش می‌سوزند، ریه‌های زمین نابود می‌شوند، ما می‌مانیم و بی‌مبالاتی انسان و بی‌مسئولیتی مسئولین و هوایی که هرروز غبار و خاکستر آن را سیاه‌تر می‌کند. در آخر لازم به ذکر است، سالانه ۱۵ هزار هکتار جنگل و مرتع در ایران به‌ویژه در فصل گرما در آتش می‌سوزد و برآورد می‌شود ۸۰ درصد این آتش‌سوزی‌ها براثر عوامل انسانی باشند بااین‌حال مسئولان هنوز به فکر تهیه ملزومات اطفای حریق نیستند.
دیدگاه تان را بنویسید