عاجز شده‌ایم؛ من وسواس دارم، او ناخن می‌جود!

فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی 

یک گوشه‌ای کز می‌کند و تند تند ناخن و با گوشه‌هایش و پوست‌های کنارش می‌جود. به دستاش که نگاه می‌کنی دورتادور انگشتانش قلوه کن شده... به خصوص در جمع مهمانی‌ها رفتار ناخن جویدنش تشدید می‌شود. شاید موضوعی پیش و پا افتاده باشه اما روح و روان من را بهم ریخته.... پسرم شش ساله است و همینکه ناخن‌ها و دستانش را می‌جود چون آلوده هستند، سبب شده که زود به زود یا دل درد بگیرد یا اینکه شب توی تب بسوزد و شب زنده‌داری‌هایش برای من بماند. به خاطر ترس از مریض شدن او استرس زیادی دارم و مدام دستانش را می‌شورم و ضدعفونی می‌کنم و داروی تلخ بر سر انگشتانش می‌زنم. البته خودم می‌دانم این کار‌ها و رفتار‌های من هم به وضعیت ناخن جویدن بیشتر پسرم دامن می‌زند؛ اما واقعا مستاصل شدم و نمی‌دانم باید چه کار کنم! هر دوی ما از این وضعیت کلافه هستیم؛ پسرم از رفتار‌های وسواسی من و من نیز هم از مریض شدن‌ها و تیمارداری و زشت شدن انگشتانش روانم بهم ریخته و خسته شد‌ه‌ام. براستی چقدر بلد هستیم ناخن جویدن فرزندمان را مدیریت و اصلاح کنیم؟ آیا ترساندن و فلفل زدن بر سر انگشتان آنها روشی معقول محسوب می‌شود؟ 

بسیاری از والدین زمانیکه می‌بینند فرزندشان در حال جویدن ناخن‌هایش است ناراحت، آزرده و خشمگین می‌شوند و مدام به او تذکر می‌دهند که ما نگران سلامتی و بهداشت تو هستیم و نمی‌خواهیم در آینده انگشتانی زشت داشته باشی و مدام مریض شوی. از‌اینرو واژه‌هایی چون «نه... نکن... چرا متوجه نمی‌شوی.... باز که تکرار کردی... کی می‌خواهی بفهمی که به صلاح خودت است که تذکر می‌دهیم» را به دفعات تکرار می‌کنند.  بیشتر آنان بر این باورند که کودکانی که ناخن می‌جوند، دچار فشار عصبی و اضطراب شده‌اند و سعی دارند با تذکر، تشویش و دلهره را از آنها بربایند. 

همچنین نگران این موضوع هستند که این رفتار در کودکانشان به صورت عادت درآید به‌طوری که در آینده به سختی بتوانند آن را ترک کنند. بعضی از والدین هم بخاطر اختلالاتی که خود از آنها رنج می‌برند همچون اضطراب‌ها و وسواس‌هایشان، رفتاری را در پیش می‌گیرند که بدتر از پیش به رفتار‌های مخرب فرزندشان دامن می‌زند.

علل و عوامل متعددی بر میزان بروز و نمود این اختلال می‌تواند تاثیر بگذارد به عنوان مثال کمبود محبت، احساس ناامنی و ناخوشنودی از شرایط زندگی که جلوه‌های دیگری از نگرانی و تشویش است می‌تواند به شکل جویدن ناخن نمود پیدا کند. تماشای فیلم‌های مهیج و یا شنیدن داستانهای هیجان انگیز و نگران‌کننده نیز بی‌تاثیر نیست؛ یا در مواردی که کودک یا نوجوان دلواپسی از نتایج امتحانات دارد؛ یا به هنگامیکه کودک نسبت به والدین احساس خصومت دارد ولی جرأت ابراز آن را ندارد؛ یا زمانی‌که طفل با سرزنش یا تنبیه غیر‌عادلانه مواجه باشد؛ یا گاهی از اوقات اختلالاتی همچون وسواس و اضطراب والدین نیز بر نحوه تعامل آنها با فرزندشان سایه می‌افکند که مسبب ظهور یکسری از اختلالات در وجود کودک و نوجوان می‌شود. ناگفته نماند که عامل بلوغ هم به نوبه خود می‌تواند موجب درهم‌آشفتگی و بروز این حالت و احساس فشار بر نوجوان شود.  البته از منظر روانکاوی می‌توان علت ناخن جویدن را نوعی سادیسم که ناشی از تثبیت شخصیت در مرحله دهانی است، درنظر گرفت یا آن را به برخی از محرومیت‌ها به خصوص محرومیت طفل از شیر مادر و باز گرفتن از شیر به طور ناگهانی نسبت داد. البته کاهش فشار ناشی از عقده‌های ناگشوده در زندگی یکی دیگر از عواملی است که سبب می‌شود آدمی خصومت خود را به درون برگردانده وبا  متوجه کردن خشونت به سوی خود به نوعی از عوامل نگران کننده رهایی یابد که تمامی این موارد حتما باید مورد بررسی قرار گیرد. از‌اینرو با‌توجه به سبب‌شناسی اینکه چه شیوه‌هایی را برای اصلاح پیش بگیریم نخستین پاسخ این است که بکوشیم ریشه‌ها و علل آن را بخشکانیم و راه نفوذ مشکل را که سبب تشدید اختلالات رفتاری از این دست می‌شود را سد کنیم که برای رسیدن به این مهم ضروریست از کمک متخصصان بهره بگیریم تا به نتایج مطلوب‌تری نایل شویم.