یک روز پرکار پس از استعفا
ظریف ماند
محبوبه ولی، روزنامه نگار
تلاش‌ها برای ابقای ظریف نتیجه داد. او دیروز نه تنها به وزارت خارجه بازگشت، بلکه روز پرکاری را نیز داشت. همان طور که انتظار می‌رفت، رئیس‌جمهوری حسن روحانی با این استعفای غیرمنتظره مخالفت کرد. روحانی در نامه مخالفتش با استعفای ظریف نوشته است: «نامه استعفای مورخ ششم اسفندماه 97 جنابعالی را دیدم. اهتمام جنابعالی به حفظ شأن و اعتبار وزارت امور خارجه، و جایگاه شخص وزیر امور خارجه به عنوان بالاترین مقام مسئول در اجرای سیاست خارجی کشور، قابل درک و مورد تایید اینجانب است.»
رئیس‌جمهوری در نامه خود با تاکید دوباره بر اینکه «وزارت امور خارجه عهده‌دار روابط خارجی و زمینه‌ساز تحقق امنیت و منافع ملی است»، تصریح کرده: «همانطور که بارها دستور داده‌ام تمامی دستگاه‌ها، اعم از دولتی و یا حاکمیتی، باید در هماهنگی کامل با این وزارت، در زمینه روابط خارجی باشند.»
پس از این مقدمه رئیس‌جمهوری تکلیف پاسخ به درخواست استعفای ظریف را روشن کرد و نوشت: «از آنجا که شما را به تعبیر مقام معظم رهبری «امین، غیور، شجاع و متدین» و در خط مقدم ایستادگی در برابر فشارهای همه جانبه آمریکا می‌دانم، پذیرش استعفای جنابعالی را بر خلاف مصالح کشور می‌دانم و با آن موافقت نمی‌کنم.»
در پایان این نامه رئیس‌جمهوری با اشاره به «موفقیت‌های وزارت امور خارجه فقط طی ماه‌های اخیر در مقابله با توطئه‌های آمریکا در نیویورک، وین، بروکسل، لاهه، ورشو، مونیخ و ...»، تصریح کرده است: «شادی و پایکوبی دشمنان قسم خورده این مردم همچون رژیم صهیونیستی، از استعفای جنابعالی بهترین گواه بر موفقیت «محمد جواد ظریف» و بزرگترین دلیل برای استمرار فعالیت شما در سمت «وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران» است. جنابعالی مورد اعتماد اینجانب و مجموعه نظام جمهوری اسلامی و به خصوص مقام معظم رهبری هستید. شما با قوت، شجاعت و درایت به مسیر خود ادامه دهید که خداوند با بندگان صالح خود است.»
بازگشت اینستایی
ظریف در قبال پاسخ رئیس جمهوری، دیگر بر استعفای خود پافشاری نکرد. ساعتی بعد در صفحه اینستاگرام خود از بازگشتش به صندلی خود خبر داد و نوشت: «از محبت‌های سخاوتمندانه و حمایت‌های بی‌دریغ مردم عزیز و دلا‌ور ایران، نخبگان ارجمند و مسئولان محترم در طول دوران خدمت‌گذاری به ویژه در 24 ساعت گذشته بسیار سپاسگزارم. عمری است که دل در گرو خدمت به این مرز و بوم و مردم بزرگ دارم و به عنوان خدمتگزاری کوچک، هیچ دغدغه‌ای جز اعلای سیاست خارجی و اعتبار وزارت خارجه به عنوان مسئول پیشبرد سیاست‌خارجی و خط مقدم دفاع از منافع ملی و حقوق مردم شریف ایران در عرصه بین‌المللی نداشته‌ام.»
پاسخ رئیس‌جمهوری به درخواست استعفای ظریف: از آنجا که شما را به تعبیر مقام معظم رهبری «امین، غیور ، شجاع و متدین» و در خط مقدم ایستادگی در برابر فشارهای همه جانبه آمریکا می‌دانم، پذیرش استعفای جنابعالی را بر خلاف مصالح کشور می‌دانم و با آن موافقت نمی‌کنم
وی در پایان ابراز امیدواری کرد که «وزارت خارجه با همکاری و همدلی همگان و درایت، هدایت و نظارت مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری، بتواند کلیه مسئولیت‌های خود را در چارچوب قانون اساسی، قوانین کشور و سیاست‌های کلی با اقتدار و صلابت به انجام برساند.»
دو میهمان خارجی؛ یکی بی ظریف، یکی با ظریف
ظریف بعد از غیبتی که در ملاقات‌های بشار اسد با مقامات کشور داشت، استعفای خود را اعلام کرد و درباره آن گفت که امیدوار است استعفایش باعث شود تا «وزارت امور خارجه به جایگاه اصلی و قانونی‌اش بازگردد.» بسیاری از سخن را کنایه به عدم حضور و بی‌اطلاعی او از سفر اسد به تهران تلقی کردند.
سردار قاسم سلیمانی که در دیدار رهبری با بشار اسد نیز حضور داشت روز گذشته عکسی از در آغوش کشیدن ظریف در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد. او با انتشار این عکس که بسیار مورد توجه قرار گرفت، به غیبت ظریف در دیدار اسد با مقامات کشور اشاره کرد و نوشت: «در جریان سفر اخیر آقای بشار اسد به تهران و ملاقات وی با آقای دکتر روحانی رئیس جمهور محترم، برخی ناهماهنگی‌ها در نهاد ریاست جمهوری که مطرح هم شده، منجر به عدم حضور وزیر امورخارجه کشورمان در این ملاقات و متعاقبا گلایه‌مندی ایشان شده است.»
آنچه که روز گذشته بازگشت ظریف به مسئولیتش را تصدیق می‌کرد، حضور او در مراسم استقبال از نخست وزیر ارمنستان بود. برخلاف عکس‌های سفر اسد به ایران که در آنها هیچ نشانی از ظریف نبود، او در قاب تمام تصاویر سفر دیروز نخست وزیر ارمنستان به ایران حضور داشت.
«نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان که به دعوت رسمی رئیس جمهوری کشورمان به ایران سفر کرده، روز گذشته در کاخ سعدآباد مورد استقبال رسمی قرار گرفت. حضور پررنگ ظریف در مراسم استقبال از او و تاکید رئیس جمهوری بر هماهنگی همه دستگاه‌ها با وزارت امور خارجه، حاکی از آن است که استعفای ظریف در توجه دادن دولت و سایر نهادها به جایگاه وزارت امور خارجه موثر بوده است.
حضور پررنگ ظریف در مراسم استقبال از نخست وزیر ارمنستان و تاکید رئیس‌جمهوری بر هماهنگی همه دستگاه‌ها با وزارت امور خارجه، حاکی از آن است که استعفای ظریف در توجه دادن دولت و سایر نهادها به جایگاه وزارت امور خارجه موثر افتاده است
ظریف باید مشروط برگردد
استعفای ظریف گرچه شوکی یکی دو روزه را به فضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران وارد کرد و نهایتا نیز ختم به خیر شد اما برخی تردیدها را به یقین بدل کرد؛ تردید در اینکه آیا سیاست خارجی ایران و سکاندار آن باید به همین ترتیب باقی بمانند یا نه، تردید در اینکه آیا باید ظریف کنار برود و وزیر دیگری بیاید یا نه و تردید در اینکه آیا ظریف که تندروها او را جاسوس می‌خوانند، دست کم در شرایط فعلی، مورد تایید و خواست دیگر مقامات و سیاستمداران کشور نیز هست یا باید در مجلس به استیضاحش کشید. حمایت گسترده از او در طول ساعات گذشته، پاسخی به تمام تردیدها و تاکیدی برای ادامه حضور و بقای او در رأس دستگاه دیپلماسی کشور بود. اما در عین حال به باور بسیاری گرچه این استعفا رد شد و ظریف به وزارتخانه برگشت اما گلایه‌های او و سنگ‌های پیش پای سیاست خارجی ایران همچنان به قوت خود باقی است و استعفای ظریف تلنگری بود به تهدید این سنگ‌ها علیه سیاست خارجی و حتی داخلی کشور.
عبدالکریم حسین‌زاده، نایب رییس فراکسیون امید مجلس در همین رابطه مهمترین پیش شرط آن را تضمین اختیارات قانونی و جایگاه وزارت خارجه و شخص وزیر دانست.
او روز گذشته در یادداشتی نوشت: «در جهان سیاست استعفای وزیر خارجه قطعا معنایی متفاوت از استعفای سایر ارکان دولت دارد به گونه‌ای که بعد از استعفای رییس جمهور از بالاترین اهمیت برخوردار است.»
حسین زاده در یادداشت خود تصریح کرده که «رئیس‌جمهوری باید در بازگشت ظریف به وزارت، صراحتا و رسماً بر جایگاه وزارت خارجه و اختیارات آن تاکید کند و اعلام کند که به عنوان مجری قانون اساسی متضمن رعایت شأن و اختیارات قانونی دستگاه رسمی دیپلماسی کشور است.»
در مواجهه با آنهایی که زبانشان دراز است...
برخی دیگر نیز با اشاره به فشارهای برخی گروه‌ها و جریان‌ها به ظریف، بر کنترل آنها به منظور جلوگیری از کارشکنی‌هایشان تاکید می‌کنند. مصطفی هاشمی‌طبا روز گذشته در این باره به انتخاب گفته است: «در مواجهه با آنهایی که زبانشان دراز است و حرف‌های بیخودی می‌زنند، دولت و در رأس آنها رییس جمهوری باید همه مسایل را با مردم در میان بگذارند تا سمپاشی‌های دائمی را خنثی کنند. معلوم است، هر چیزی را نمی‌توان گفت و نباید هم گفت. اما تاکیدِ موکد این است، مردم باید از چند و چون شرایطی که بر کشور حاکم است، مطلع شوند.»
به هر حال خطر استعفای ظریف که قطعا تبعات ناخوشایندی به همراه خود داشت، رفع شد اما باید دید آنچه که عامل این استعفا بود نیز رفع خواهد شد یا اینکه همچنان ناهماهنگی‌ها و صف‌بندی‌ها و فشارهای داخلی، سیاستمداران را در تقابل با یکدیگر قرار می‌دهد و خسته و تنها وادار به استعفایشان می‌کند.
دیدگاه تان را بنویسید