یک پرونده پُرابهام جدید در این روزهای ملتهب گشوده شد؛
آتش اوین و زبانه کشیدن بی‌تابی اجتماعی
محبوبه ولی
شنبه‌شب شعله‌های آتش و دود از اوین زبانه کشید تا آن را برای تبدیل شدن به یک پرونده پُرابهام جدید در این روزهای ملتهب آماده کند. تعداد بالای بازداشت و دستگیری در سه چهار هفته اخیر، زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها را فارغ از داشتن یا نداشتن ظرفیت، با سیلی از جمعیت مواجه کرده است؛ اتفاقی مشابه آنچه در سال 88 رخ داد و پرونده مرگبار کهریزک را باز کرد.
بازداشتگاه کهریزک بیش از 20 سال پیش در دوران فرماندهی محمدباقر قالیباف بر نیروی انتظامی ساخته شده بود، اما حدود 9 سال بعد بود که با جنایت و حادثه هولناکی که در آن رخ داد بر سر زبان‌ها افتاد. بنا بر گزارش‌ها پنج تن از بازداشت‌شدگان معترض به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال 88 در کهریزک جان باختند. از میان آنها نام محسن روح‌الامینی به واسطه موقعیت پدرش که نماینده مجلس بود، بیش از بقیه تکرار شد.
حسین علایی، از فرماندهان جنگ تحمیلی همان زمان گفت که عبدالحسین روح‌الامینی پس از شرح چگونگی پیدا کردن فرزندنش و دیدن جسد بی‌جان او گفته است: «مشخص شد که فرزندم را وقتی گرفته‌اند، مورد ضرب و شتم شدید قرار داده و او را مجروح کرده‌اند. جنازه‌اش را که دیدم، متوجه شدم دهانش را خرد کرده‌اند. فرزندم انسان صادقی بود. دروغ نمی‌گفت. مطمئنم هر چه از او سؤال کرده‌اند، درست پاسخ داده است. آنها احتمالاً نتوانسته‌اند صداقت او را تحمل کنند و وی را به شدت کتک زده و زیر شکنجه کشته‌اند.»
یادآوری کهریزک و قربانیان آن بازداشتگاه از آن روست که تجربیاتی از این جنس در نگرانی و حساسیت‌ها نسبت به وضعیت بازداشتگاه‌ها و ساکنان جدید آنها در این روزها تاثیر بسیار زیادی دارد؛ نگرانی‌هایی که تاکید می‌کنند از آنچه آن سوی دیوارهای زندان می‌گذرد بی‌خبر هستند و به آنچه روایت می‌شود نیز اعتماد ندارند.
محبوسان جان‌باخته میان آتش
حال آتش بزرگی که دو شب پیش بر فراز اوین دیده شد، ابعاد جدیدی به نگرانی‌ها و ابهامات داده است. اولین خبرها مطابق معمول وقایع مشابه، ضد و نقیض بود. همزمان اطلاعات متفاوتی از مسئولان و رسانه‌ها می‌رسید. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی حرفی درباره علت بروز حریق نزد و گفت که علت باید از سوی عوامل مربوطه بررسی و اعلام شود. او همچنین اظهار کرد که هیچگونه خسارت جانی مشاهده نشده است.
برخی رسانه‌ها نیز از قول منابع دیگر نوشتند که صرفا هشت نفر در جریان این آتش‌سوزی مجروح شده‌اند. ظهر دیروز اما قوه قضائیه اعلام کرد که چهار نفر در آتش‌سوزی زندان اوین فوت کرده و 61 تن مجروح شده‌اند که از میان آنها 10 نفر بستری هستند و حال 4 نفرشان نیز وخیم است. اعلام وخامت حال آن چهار نفر به معنای احتمال افزایش تلفات است.
از هک دوربین‌های زندان اوین که چندی پیش توسط گروه هکری موسوم به «عدالت علی» منتشر شد، زمان زیادی نمی‌گذرد و پرونده تمام آنچه در آن تصاویر دیده شد نیز کماکان برای افکار عمومی باز است. آتش‌سوزی در اوین نیز به یک پرونده باز دیگر تبدیل خواهد شد!
از دعوا در خیاط‌خانه تا بمب صوتی!
بیشترین تناقض و ابهامات اما مربوط به علت آتش‌سوزی بود. محسن منصوری، استاندار تهران موضوع را کاملا بی‌ارتباط به بند زندانیان سیاسی اعلام کرد و گفت: بند 7 و 8 شلوغ شده بود ولی مسئله اصلی در بندی بود که بخشی از اراذل و اوباش در آن حضور داشتند.
مرکز رسانه قوه قضائیه نیز به نقل از سازمان زندان‌ها، بروز حادثه را مربوط به درگیری بین تعدادی از زندانیان محکومیت مالی و سرقت و به دنبال آن آتش گرفتن کارگاه خیاطی اعلام کرد.
در مقابل اما تصاویر منتشره از این آتش‌سوزی، این اخبار و اطلاعات را با تردید مواجه کرد. برخی از شی نورانی می‌گویند که در تصاویر دیده می‌شود به داخل محوطه زندان پرتاب می‌شود و احتمال انداختن بمب صوتی داخل زندان را مطرح کرده‌اند. برخی دیگر از چندین مرتبه صدای انفجار حرف می‌زنند.
خبرگزاری فارس در همین ارتباط نوشت: «در میانه آتش‌سوزی و درگیری با نیرو‌های حفاظت، تعدادی زندانی اقدام به فرار می‌کنند. آنها در ضلع شمالی زندان که کوه وجود دارد، وارد میدان مین می‌شوند. گفته می‌شود که صدا‌های انفجار شنیده شده مربوط به همین موضوع بوده است.»
خبرگزاری ایسنا اما به نقل از «یک منبع مطلع در سازمان زندان‌ها» نوشت: «در جریان اتفاقات شب گذشته هیچ زندانی وارد محوطه نشده و خبر روی مین رفتن زندانی‌ها کذب است.» تاکید این منبع مطلع نیز بر این بوده که «اصل ماجرا در بند سرقتی‌ها رخ داده و مربوط به بخش زندانیان امنیتی نبوده است.»
برخی دیگر می‌گویند که احتمالا دامنه آتش به ضلع شمالی زندان گسترده شده و منجر به انفجار مین‌ها شده است.
کلیدواژه «اراذل و اوباش»!
به هر حال توضیح روشنی درباره منشا صدای انفجار داده نشده اما درخصوص صدای ممتد و پیوسته تیراندازی، مسئولان از «شورش» صحبت کرده‌اند. آنها گفته‌اند که در جریان وقوع آتش‌سوزی، زندانیان با زندانبانان درگیر شده و شورش کرده‌اند.
در عین حال خبرگزاری فارس درگیری در بند محکومان مالی و سرقت را صوری خوانده و نوشته که تعدادی از زندانیان می‌خواستند به سلاح دست پیدا کنند که موفق نشدند.
این ادعای فارس ابعاد امنیتی به ماجرا می‌دهد؛ هرچند که مقامات و مسئولان تاکید مکرر دارند بر اینکه آتش در اوین هیچ ربطی به اعتراضات اخیر و مسائل ندارند و صرفا دردسرآفرینی «اراذل و اوباش» بوده است؛ با همین رویکرد، علی صالحی، دادستان تهران اعلام کرد که «درگیری روز شنبه، ۲۳ مهر ۱۴۰۱ زندانیان هیچ ارتباطی با اغتشاشات اخیر ندارد و اساساً بند مرتبط با زندانیان امنیتی از بندهای سارقان و محکومان مالی، که آتش و درگیری آنجا رخ داده، جداست و با آن فاصله دارد.»
زیدآبادی: زندان اوین از سال‌ها قبل، مختص نگهداری زندانیان مالی و سیاسی و امنیتی بوده و متهمان به جرایم قتل و دزدی و شرارت به زندان‌های دیگر منتقل شده‌اند؛ بنابراین «اراذل و اوباشی» در آن وجود ندارد که بخواهد دست به تحرک خاصی بزند
«زمینه‌ساز نزاع رسانه‌ای تازه»
علی‌رغم این توضیحات اما تناقض‌گویی‌ها و عدم پاسخ به برخی سوال‌ها باعث شده آنچه شنبه‌شب در اوین رخ داد، کماکان مبهم باشد و بی‌اعتمادی افکار عمومی به گزارش‌های رسمی به این ابهامات می‌افزاید.
احمد زیدآبادی در همین ارتباط در صفحه تلگرامی خود نوشت: «تا آنجا که من در جریانم زندان اوین از سال‌ها قبل، مختص نگهداری زندانیان مالی و سیاسی و امنیتی بوده و متهمان به جرایم قتل و دزدی و شرارت به زندان‌های دیگر منتقل شده‌اند؛ بنابراین «اراذل و اوباشی» در آن وجود ندارد که بخواهد دست به تحرک خاصی بزند.»
زیدآبادی تاکید کرده «به نظرم تا دیر نشده لازم است سازمان زندان‌ها یک گزارش صادقانه و دقیق از کل و جزء ماجرا در اختیار افکار عمومی قرار دهد و گرنه این ماجرا نیز زمینه‌ساز نزاع رسانه‌ای تازه‌ای خواهد شد.»
پرونده‌های ناتمام
محمد فاضلی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاهی که زمستان گذشته خبر اخراجش از دانشگاه شهید بهشتی به رسانه‌ها رسیده بود، در یکی از همین روزهای اخیر که صدا و سیما راه باریکی برای تریبون دادن به کسانی چون او باز کرده، در برنامه شیوه گفت: «ما تبدیل شده‌ایم به جامعه مسائل حل نشده! این جامعه انبوهی از مسائل حل نشده در ذهنش دارد، از اسیدپاشی در اصفهان بگیرید تا مرگ‌ها در بازداشتگاه‌ها...»
حال اوین در حالی سوخته که در همین چند هفته، جامعه با موج تازه‌ای از پرونده‌های باز جدید مواجه شده است. بازار تکذیب‌ها داغ است؛ تکذیب ضرب و شتم مهسا امینی، تکذیب تعرض مامور گارد ویژه به یک زن، تکذیب مرگ دانش‌آموز اردبیلی بر اثر خشونت در اعتراضات مدرسه شاهد اردبیل، تکذیب مرگ مشابه یک دانش‌آموز دیگر در ارومیه، تکذیب ناآرامی در زندان مرکزی سنندج و تکذیب ده‌ها خبر و شایعه دیگری که هر روز می‌آیند و افکار عمومی با حجم سنگین بی‌اعتمادی که به منتشرکننده و تکذیب‌کننده دارد، خود را سردرگم میان این بلبشو گم می‌کند.
حتی از هک دوربین‌های زندان اوین که چندی پیش توسط گروه هکری موسوم به «عدالت علی» منتشر شد، زمان زیادی نمی‌گذرد و پرونده تمام آنچه در آن تصاویر دیده شد نیز کماکان برای افکار عمومی باز است. با این تفاسیر باید گفت آتش‌سوزی در اوین نیز به یک پرونده باز دیگر تبدیل خواهد شد!
دیدگاه تان را بنویسید