خوابی که زاکانی برای مرکز پژوهش‌های مجلس دیده است؛
یک طبل فربه، اما توخالی
محبوبه ولی
تیرماه پارسال وقتی چند هفته پس از شروع به کار مجلس یازدهم، مرکز پژوهش‌های آن همچنان بدون رئیس بود، روزنامه شرق طی گزارشی با عنوان «آیا مرکز پژوهش‌های مجلس مهم است؟» به نقل از عباس عبدی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب نوشت: «بعید می‌دانم مجلس جدید، خود را نیازمند چنین مرکزی بداند.»
حالا اما در حالی که کمتر از یک سال از آن زمان گذشته، به نظر می‌رسد مرکز پژوهش‌های مجلس اتفاقا آنقدر برای مجلس اصولگرا مهم است که میل دارد آن را تا جایی که کش می‌آید، بزرگ کند و فربگی‌اش را به خارج از مرزهای کشور نیز بکشاند.
رئیس این مرکز که اصلی‌ترین نهاد پژوهشی حاکمیت و تنها نهادی است که به اسناد و اطلاعات عادی و محرمانه بیشتر سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌ها مانند سازمان انرژی اتمی، وزارت اطلاعات و وزارت امور خارجه دسترسی دارد، در مجلس یازدهم کمی دیر انتخاب شد، اما درنهایت با رأی اکثریت نمایندگان علیرضا زاکانی، نماینده تهران در دوره‌های هفتم و هشتم و نهم مجلس بر کرسی ریاست این مرکز نشست. زاکانی اما در حدود هشت ماهی که از ریاستش بر این مرکز می‌گذرد، پرحاشیه بوده؛ حواشی‌ای که بیشتر حاکی از ریخت و پاش و اقدامات خارج از عرف و قانون او در این نهاد بوده است.
یک عیسی شریفی دیگر؟
ابتدا حرف و حدیث‌ها در این باره در حد کلی‌گویی بود. اسفند پارسال اما محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصولگرا در توئیتی نوشت که مرکز پژوهش‌های مجلس یازدهم به ریاست علی زاکانی با اینکه حداکثر ۲۴۸ پست سازمانی دارد در چند ماه اخیر به ۶۰۰ نفر حقوق ثابت و به افراد متعددی بابت پروژه‌های مثلا تحقیقاتی پول داده و میلیاردها تومان سرمایه ملت بر باد رفته است!
او به طعنه خطاب به قالیباف نوشت که «یکی از نتایج این همه ریخت و پاش برای پژوهش همین قانون بودجه 1400 شماست که با ۱۲۰ ایراد از شورای نگهبان برگشت خورده. مراتب به عرض رسید تا اگر عیسی شریفی دیگری درست شد نگویید بی‌خبر بودم.»
همزمان با انتقاداتی که از گوشه و کنار به مدیریت زاکانی در مرکز پژوهش‌ها وارد می‌شد، او سرگرم توسعه این نهاد در شهرهای دیگر بود. زاکانی که این بار از حوزه انتخابیه قم وارد مجلس شده است، اوایل بهمن پارسال دفتر مرکز پژوهش‌های مجلس در قم را افتتاح کرد.
موازی‌کاری به بهانه قانونگذاری اسلامی
افتتاح این مرکز در حالی بود که مهرماه 1390، مجلس وقت شورای اسلامی که آن زمان ریاستش با علی لاریجانی بود، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی را در قم تاسیس کرده بود تا مفاد طرح‌ها و لوایح مورد بررسی در مجلس را پیش از تصویب، از دیدگاه فقه بررسی و در صورت یافتن مفاد متعارض با فقه، راهکارهای اصلاحی خود را ارائه کند.
علیرضا زاکانی، دیروز در صحن علنی هنگامی که داشت گزارش عملکرد نهاد تحت مدیریت خود را ارائه می‌کرد، تاسیس دفتر مرکز پژوهش‌ها در قم را به عنوان یکی از نشانه‌های تحول در این مرکز برشمرد، اما درباره موازی‌کاری این دفتر با «مرکز تحقیقات اسلامی مجلس» که 10 سال پیش در قم شکل گرفته، توضیحی نداد. او از بخش‌های مختلفی که در این مرکز به راه افتاده شرح مبسوطی داد و گفت: «نقش و مأموریت مرکز پژوهش‌ها از پشتیبانی صرف از تصمیمات مجلس به سیاست‌پژوهی راهبردی و معماری نقشه راه برون‌رفت و پیشرفت کشور برای تصمیم‌سازی‌های راهبردی مجلس و سایر قوای کشور تغییر کرده است.» استدلالش برای این تغییر را نیز با ارجاع به رهبری توضیح داد و با بیان اینکه رهبر انقلاب فرمودند امیرکبیر سه سال کار کرد اما نام او این همه پرآوازه شد، افزود: «رهبر انقلاب فرمودند در جمهوری اسلامی هر کجا هستید آن جا را مرکز عالم بدانید. تلاش ما در مرکز معطوف به این توصیه است.»
مرکز پژوهش‌ها اطلاعات سوخته می‌دهد
گرچه زاکانی سعی کرد حضور هشت ماهه خود در صدر این مرکز مهم پژوهشی حاکمیتی را بسیار مثمرثمر جلوه دهد، اظهارات همکارانش اما کاملا مغایر سخنانش بود.
سیدکاظم دلخوش اباتری، نماینده صومعه‌سرا پس از پایان گزارش عملکرد مرکز پژوهش‌ها از سوی زاکانی، گفت که نمایندگان طی یک سال گذشته هیچ‌گونه اطلاعاتی از مرکز پژوهش‌ها دریافت نکرده‌‌اند و این مرکز اطلاعات سوخته به نمایندگان می‌دهد. علی‌رغم اینکه زاکانی بجد مدعی همکاری علما و فضلای قم و کارشناسان خبره با این مرکز بود، دلخوش اما با انتقاد از اینکه زاکانی تغییرات در این نهاد را بدون کسب اجازه از هیأت امنا و مجلس انجام داده، تاکید کرد که نوعی حذف نخبگان در این نهاد بزرگ پژوهشی صورت گرفته است.
علی‌رغم اینکه زاکانی بجد مدعی همکاری علما و فضلای قم با مرکز پژوهش‌ها بود، دلخوش اما با انتقاد از اینکه زاکانی تغییرات در این نهاد را بدون کسب اجازه از مجلس انجام داده، تاکید کرد که نوعی حذف نخبگان در مرکز پژوهش‌ها صورت گرفته
او همچنین درباره فربه‌گی نوظهوری که در این نهاد بروز کرده، گفت: زاکانی در سخنان خود اعلام کرد که برای افکارسنجی تشکیلاتی را تاسیس کرده در صورتی که نیازی به چنین تاسیساتی وجود ندارد و با توجه به گسترش تشکیلات مرکز پژوهش‌ها، باید رئیس این مرکز پاسخگوی این تغییرات باشد، زیرا ما طی یک سال گذشته هیچ مطلبی را از این آقایان ندیدیم.
تشکیل مرکز پژوهش‌ها در کشورهای دوست!
مهدی عسگری، نماینده کرج هم به همین موضوع اشاره کرد و توضیح داد: «انتظار می‌رود که مرکز پژوهش‌ها نقش فعال‌تری در حوزه جمع‌سپاری و جمع‌اندیشی داشته باشد و بتواند آنها را به نمایندگان منتقل کند. لازمه این کار فربه‌تر کردن سازمان مرکز پژوهش‌ها نیست بلکه لازم است کار ستادی و چابک‌سازی انجام شود تا مرکز به عنوان حلقه وصلی به شبکه نخبگان و اندیشکده‌ها متصل شود و بتواند با سازوکار در حوزه‌های تخصصی نظر خود را به کمیسیون‌های مجلس ارائه کند. ادامه این روش و توسعه بیشتر این مرکز موجب پاسخگویی به نیاز مجلس نخواهد شد.» محسن زنگنه، نماینده تربت حیدریه نیز با انتقاد از ایجاد یک نهاد موازی با مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس در قم، اظهار کرد: ما به دنبال کوچک‌سازی دولت هستیم، اما مرکزی در مجلس وجود دارد که دارد فربه و بزرگ می‌شود و ما هیچ جوابی برای این موضوع نداریم. این اظهارات نمایندگان و نارضایتی‌ها از نحوه عملکرد مرکز پژوهشی مجلس با ریاست زاکانی، در حالی است که زاکانی دیروز حین ارائه گزارش عملکردش، از «رایزنی برای تشکیل مرکز پژوهش‌ها در برخی از کشورهای دوست و همسنگر ایران اسلامی» خبر داد! با این خبر به نظر می‌رسد، رئیس جدید مرکز پژوهش‌ها نه تنها در پی بزرگ‌تر کردن این نهاد است، بلکه برای فربه‌گی آن تعجیل نیز دارد. مشخص نیست که آیا محاسبه‌ای شده که خروجی این فربه‌گی با هزینه‌ای که برای آن می‌شود، همخوانی دارد یا نه اما آنچه مشخص است، این است که این توسعه غیرقابل توجیه، بودجه بسیاری می‌طلبد؛ از این رو اخبار غیررسمی‌ای که درباره ریخت‌وپاش‌ها در این نهاد منتشر می‌شود، کاملا باورپذیر است!
گسترش سریع و غیرمنطقی و حجیم کردن بدنه نهاد پژوهشی مجلس، کیفیت کار پژوهشی را فدای توسعه کمی آن خواهد کرد که نتیجه آن طرح‌های آبکی و غیرقابل دفاع در بهارستان است
فدای کیفیت به پای کمیت
از سوی دیگر این واقعیت وجود دارد که این گسترش سریع و غیرمنطقی و حجیم کردن بدنه نهاد پژوهشی مجلس، کیفیت کار پژوهشی را فدای توسعه کمی آن خواهد کرد که نتیجه آن طرح‌های آبکی و غیرقابل دفاع در بهارستان است.
پیش از این نیز اردشیر مطهری، نماینده گرمسار در مجلس، با انتقاد از پرداخت‌های غیرمتعارف و خارج از روابط استخدامی در مرکز پژوهش‌ها، خواستار شفاف‌سازی درباره عملکرد این نهاد شده بود. او در جلسه علنی مجلس گفته بود که مرکز پژوهش‌ها در حالی که فقط پنج معاونت دارد اما 14 معاون با حکم رئیس مرکز برای آن منصوب شده است!
نمایندگان از قالیباف خواسته‌اند که به این وضعیت رسیدگی کند. قالیباف اما تا این جای کار به نظر حامی عملکرد زاکانی است. خود زاکانی این اظهارات را سیاسی و جعلی می‌خواند. او اوایل سال جاری، در واکنش به توئیت محمد مهاجری درباره پول‌پاشی‌های بی‌ضابطه در این مرکز، طی توئیتی خطاب به او نوشت: «لطفا اسناد ادعاهایت را منتشر کن که البته چون سراسر دروغ است و به کاهدون زدی، خودت را برای پاسخگویی در دستگاه قضایی آماده نما و صد البته اگر به قیامت معتقدی برای پاسخگویی در درگاه الهی آماده شو، به خاطر همه تهمت‌ها و دروغ پراکنی‌هایی که کردی.» این توئیت مطمئنِ او اما در حالی است که حالا همکارانش نیز معترض خواب تلخی که او برای مرکز پژوهش‌ها دیده، هستند؛ خواب یک طبل فربه؛ اما توخالی!
دیدگاه تان را بنویسید