مصائب سَعد!

فرشاد گلزاری

 لبنان همچنان بلاتکلیف است. احزاب همانند گذشته با یکدیگر در نزاعِ سیاسی به سر می‌برند. مهره‌های شناخته‌ شده و صاحب‌نامِ بیروت یکی پس از دیگری با حامیان خارجی خود تماس می‌گیرند؛ گویا قرار است اتفاق مهمی رخ دهد. کمی آنطرف‌تر در کفِ خیابان‌های بیروت معترضان با مشت‌های گره کرده همچنان خواهان عملی شدن مطالباتشان هستند و همین موضوع باعث شد نیروهای امنیتی و ارتش حضورشان را در مرکز بیروت تشدید کنند و نیروهای دفاع مدنی در منطقه حاضر باشند تا در صورت لزوم وارد عمل شوند. به موازات این وضعیت،‌ در شهر صیدا معترضان مسیرهای فرعی را بسته و با سایر تظاهرکنندگان که با پلیس درگیر شدند اعلام همبستگی کردند. در همین راستا امنیت داخلی لبنان اعلام کرده که در نتیجه درگیری‌ها 20 تن از نیروهای امنیتی لبنان مجروح شده‌اند. چند ساعت بعد که امنیت شکننده در بیروت و سایر لبنان برقرار شد «ریا الحسن» وزیر کشور لبنان به فرماندهی نیروهای نظامی و امنیتی این کشور دستور داد، تحقیق فوری برای شناسایی عوامل اصلی درگیری های یکشنبه و شنبه شب خیابان‌های بیروت را آغاز کنند اما نکته مهم این است که تمام این اتفاق‌ها تنها ظرف کمتر از 48 ساعت رخ داد!

این مولفه‌های ریز و درشت به خوبی نشان می‌دهد که گویا قرار نیست لبنان آرام شود. اگر به منحنی تحولات این کشور به صورت گذرا نگاه کنیم می‌بینیم که موانع تشکیل دولت حالا خیلی واضح‌تر از گذشته نمایان شده است؛ چراکه از یک سو در زمانی که احزاب سیاسی لبنان برای حضور در جلسه پارلمان لبنان و انتخاب نخست‌وزیر این کشور تا حد زیادی به هم نزدیک شده‌اند، به یکباره همه چیز در خیابان‌ها به هم می‌ریزید. از سوی دیگر به‌هم‌ریختگی امنیتی در لبنان زمانی مجدداً وارد فاز جدید خود ‌شد که یکباره تمام جناح‌ها یکصدا از سعد حریری به عنوان گزینه نخست‌وزیری حمایت کردند؛ امری که واقعاً تعجب‌آور بود اما آنچه بیش از هر چیز دیگر باعث حیرت شد، انتشار اخبار نخست‌وزیری مجدد سعد حریری از سوی منابع خبری عربستان سعودی بود. در این مسیر، اصل خبر توسط روزنامه الشرق‌الاوسط منتشر شد که نوشته بود آرای ائتلاف‌های پارلمانی برای انتخاب نخست‌وزیر مشخص نیست اما انتخاب «سعد الحریری» با اکثریت آرا تقریبا مشخص شده است. این تحلیل به وضوح نشان می‌دهد که ریاض تا چه حد از اوضاع لبنان خبر دارد و در فاز دیگر نفوذ خود در بیروت را به تصویر می‌کشد.

از سوی دیگر در گزارش شرق‌الاوسط آمده است پس از آنکه «جبران باسیل» وزیر خارجه لبنان اعلام کرد در دولتی که الحریری رئیس آن باشد مشارکت نمی‌کند و «سید حسن نصرالله» دبیرکل حزب‌الله به امکان انتخاب الحریری توسط ائتلاف وابسته به این جنبش در پارلمان اشاره کرد، «سمیر جعجع» رئیس حزب «القوات اللبنانیه» پس از دیدار با غطاس الخوری (وزیر سابق لبنان) به عنوان فرستاده الحریری اعلام کرد، او در دولت مشارکت نمی‌کند و انتخاب یا عدم انتخاب الحریری را بر عهده فراکسیون متبوعش «الجمهوریه القویه» گذاشت. اینکه چرا جناح اهل‌تسنن تا به این حد در قبال حریری آشفته و منفعل عمل می‌کند و اساساً هیچ سناریویی از خود به صورت آشکار رو نمی‌کنند، دو چیز را نشان می‌دهد. نخست آنکه اگر سعد حریری امروز به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شود، به احتمال زیاد با مشکلات عدیده در مورد تشکیل کابینه روبرو خواهد بود؛ چراکه خروجی اظهارات اشخاصی مانند جعجع یا جبران باسیل به خوبی نشان می‌دهد که منافع احزب و طیف‌هایی که با آنها در ارتباط هستند تامین نشده است. دوم اینکه مخالفان حریری یا کسانی که در مورد او سکوت کرده‌اند پروژه جدیدتری را دارند که باید آن را «تزریق خطِ 14 مارس» دانست.

مردم لبنان تنها برای کنار زدن سعد حریری به میدان نیامدند بلکه خواستار اصلاح تمام ساختار سیاسی و اقتصادی کشورشان بودند؛ اما حالا حریری به میدان بازگشته و از سوی دیگر هیچ اتفاق خارق‌العاده‌ای در لبنان رخ نداده است

جناح 8 مارس بایکوت می‌شود؟

شک نکنید که اگر حریری به عنوان نخست‌وزیر لبنان انتخاب شود آنچه که به او تحمیل خواهد شد، بایکوت جریان 8 مارس است. همگان به خاطر می‌آوردند روزی را که قرار بود پارلمان لبنان پس از گذشت مدت طولانی برای انتخاب رئیس‌جمهوری این کشور، رأی اعتماد بگیرد. در آن روز دقیقا سه بار رأی‌گیری صورت گرفت و تمام نگاه‌ها به میشل عون بود. در دور دوم رأی‌گیری پس از خواندن آرا مشخص شد که چند تن از نمایندگان منتصب به سعودی، آرا را از قصد مخدوش درون صندوق ریختند که منجر به رأی‌گیری در دور سوم شد. در دور سوم، «نبیه بری» رئیس پارلمان لبنان با لحن خاصی از نمایندگان درخواست کرد تا به خیمه شب‌بازی‌ها پایان دهند: چراکه دنیا در حال دیدن لبنان بود!

خروجی آن رای‌گیری، میشل عون و انتصاب او به عنوان رئیس‌جمهوری لبنان بود، اما در همان ساعات اولیه بارها بحث هدف قرار دادن جناح 8 مارس مطرح بود؛ به گونه‌ای که پس از آن برای تشکیل کابینه شاهد بودیم که چه جنجال‌های پیدا و پنهانی برای جلوگیری از تصدی چند وزارتخانه توسط مُهره‌های حزب‌الله لبنان به راه افتاد. حالا همین روال مجدداً در حال اتفاق افتادن است. مخالفان داخلی سعد حریری معتقدند که او نمی‌تواند جلوی نفوذ حزب‌الله و جریان 8 مارس در لبنان را بگیرد و به همین دلیل بسیاری از آنها قبل از آنکه جلسه پارلمانی امروز برگزار شود، ساز مخالف یا بی‌تفاوتی با انتخاب حریری زدند. موضوع دیگر که در این میان باید مورد اشاره قرار بگیرد این است که با گذشت یک ماه و نیم از استعفای حریری از مقام نخست‌وزیری، همچنان کشور بدون دولت اداره می‌شود و حالا هم مجدداً، این حریری است که به عنوان حلالِ مشکل به روی کار آمده است. این اتفاق به خوبی نشان می‌دهد که کادرسازی سیاسی در لبنان به خوبی انجام نشده و احزاب بعلاوه نفراتشان به دنبال آن هستند تا قبضه قدرت در مصادره خودشان باشد. نمونه این موضوع را در عراق و بسیاری از کشورهای منطقه و حتی در سوریة فعلی شاهد هستیم که ستون فقرات آن را تقسیم ناعادلانه قدرت تشکیل می‌دهد.

حالا، چه می‌شود؟

آنچه از شواهد و داده‌های سیاسی و میدانی برمی‌آید این است که لبنان طی روزهای آینده اگرچه ممکن که آرام شود، اما باز هم با بحران‌های داخلی روبرو خواهد بود.

 فراموش نکنید که مردم این کشور تنها برای کنار زدن سعد حریری به میدان نیامدند بلکه آنها خواستار اصلاح تمام ساختار سیاسی و اقتصادی کشورشان بودند اما حالا حریری به میدان بازگشته و از سوی دیگر هیچ اتفاق خارق‌العاده‌ای در لبنان رخ نداده است. در این میان گرفتاریِ حریری پس از انتخاب مجددش، دوچندان خواهد شد. او از یک طرف باید فشارهایی که از ناحیه مخالفان و حتی هم‌حزبی‌هایش در «المستقبل» بر او می‌آید را تحمل کند و از سوی دیگر مطالبات مردم را پاسخگو باشد. جناح سوم که او را تحت فشار علنی و سخت قرار خواهد داد، عربستان سعودی، ایالات متحده و تا حدی هم اسرائیل خواهد بود.

به هم‌ریختگی امنیتی در لبنان زمانی وارد فاز جدید خود ‌شد که تمام جناح‌ها یکصدا از حریری به عنوان گزینه نخست‌وزیری حمایت کردند؛ امری که واقعاً تعجب‌آور بود؛ اما آنچه بیش از هر چیز دیگر باعث حیرت شد، انتشار اخبار نخست‌وزیری حریری از سوی منابع عربستان سعودی بود

فرانسه هم در این میان بازی خود را دارد و به هر تقدیر آینده بیروت در هاله‌ای از ابهام است. از سوی دیگر اتحادیه عرب تمامی طرف‌های لبنانی، نیروهای امنیتی و ارتش لبنان را به خویشتنداری، پرهیز از خشونت، حفظ و برقراری ثبات و صلح داخلی لبنان و همچنین ممانعت از هر آنچه که منفعت عالی ملی را به ویژه در مرحله حساس کنونی تهدید کند، فرامی‌خواند و در فاز دیگر بر تشکیل دولت در این کشور تاکید کرد. حال باید دید که آیا حریر در صورت نخست وزیر شدن توان مقابله و بایکوت جریان 8 مارس در کابینه‌اش را دارد یا اینکه باز هم عطای قدرت را بر لوای آن می‌بخشد.