یک مقام صنفی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» و با انتقاد از تحریم‌های داخلی:
تعهد ارزی ۷۰ درصد بازار فرش دستباف را مختل کرد
رامتین موثق
فرش دستباف ایرانی یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین صنایع کشور است و می‌توان تاریخ یک ملت را در تاروپود آن لمس کرد. صنعت فرش در دنیا همواره با نام ایران شناخته شده و یکی از اصلی‌ترین کالاهای صادراتی ایران، حتی قبل از صنعتی شدن ایران بوده است.
در طول این چند سال اخیر، عده‌ای تجار از صنعت کناره‌گیری کرده‌اند و اکنون صادرکننده جوانی در این حوزه نداریم. با مصوبه تعهد ارزی تجار انگیزه خود را برای صادرات از دست داده‌اند و جرات پیدا نمی‌کنند وارد این حوزه شوند زیرا ممکن است برای آن‌ها درگیری‌های قضایی پیش آید
اما اکنون وضعیت این صنعت مناسب نیست؛ بر اساس داده‌های رسمی گمرک، مجموع صادرات فرش دستباف و گبه ایران در سال ۱۴۰۳ فقط 41.7 میلیون دلار بوده که با وجود رشد اندک 3 درصدی، هنوز فاصله زیادی با ظرفیت واقعی خود دارد. از طرف دیگر به نظر می‌رسد در تولید هم وضعیت خوبی حاکم نباشد زیرا به گفته مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های فرش دستباف ایران، حدود 70 درصد از قالیبافان فعال کشور به دلیل نبود بیمه، نبود درآمد پایدار، و بی‌ثباتی بازار، در 5 سال اخیر شغل خود را ترک کرده‌اند.
«توسعه ایرانی» طی گفت‌وگویی با این مقام صنفی، به وضعیت تولید، نیروی کار این صنعت و موانع صادرات پرداخته است که مشروح آن را می‌خوانید.
از رتبه اول به قهقرا رفته‌ایم
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های فرش دستباف ایران در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درباره مقایسه وضعیت صنعت فرش دستباف در 3 دهه اخیر، اظهار کرد: در دهه 70 حداقل 2 میلیون بافنده داشتیم و حدود 5 الی ۶ میلیون متر مربع تولید سالانه ما بود و صادرات ما حدود ۱ میلیارد تا ۱.۵ میلیارد دلار ارزش داشت.
عبدالله بهرامی افزود: این رویه به دلایل مختلف تا دهه ۹۰ سیر نزولی پیدا کرد اما باز هم تا سال 1397، در بدترین شرایط تحریمی، سالانه حدود ۵۰۰ میلیون دلار صادرات داشتیم و جمعیت فعالین نیز به همین تناسب کاهش پیدا کرد.
او درباره وضعیت فعلی صنعت فرش، گفت: امروز صادرات سالانه ما تنها ۴۰ میلیون دلار شده است؛ همچنین در سال 1393 حدود 520 هزار بافنده از کانون بیمه تامین اجتماعی برخوردار بودند اما از سال 1393 به بعد، به دلیل عدم تامین منابع مالی تامین اجتماعی از طرف سازمان برنامه و بودجه، بیمه 350 هزار نفر از این بافندگان قطع شد و در حال حاضر تنها 180 تا 182 هزار بافنده در سطح کشور داریم.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های فرش دستباف ایران در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: با توجه به نبود بیمه و چالش‌های دیگر، به صنعت فرش بی‌حرمتی بسیاری شد و مسئولین در جلسات و در همه سطوح قالیبافان را افرادی بدبخت و بیچاره معرفی کردند و اکنون دیگر قالیبافی یک مزیت نیست و شاید حتی حقارت‌آمیز نیز شده باشد. این قبیل رفتارها تبعات بسیار بدی در روند تولید گذاشت و جایگاه یک قالیباف و هنرمند بافنده آنقدر تنزل پیدا کرده است که دیگر از قالیبافی خود شرم می‌کند
رئیس کمیسیون تخصصی دستی، فرش و گردشگری صنایع اتاق تعاون ایران تصریح کرد: مهمترین کالای صادرات‌محور ایران با مزیت نسبی رقابتی بسیار بالا، فرش است اما متاسفانه امروز این کالا وضعیت بسیار نامطلوبی را در بخش تولید و صادرات دارد. ایران در طول قرن‌ها همواره جایگاه اول را در تولید و صادرات فرش به خود اختصاص داده بود اما به مدد تحریم‌های داخلی، به خصوص از سال ۹۷ و اجرای تعهد ارزی که مصوبه بانک مرکزی است، در حال حاضر در رتبه 5 تا 6 جهان هستیم و به عبارت بهتر، صنعت فرش دستباف ما به قهقرا رفته است!
بافندگان از هنر خود شرم دارند!
بهرامی درباره وضعیت قالیبافان، مطرح کرد: شاید حتی تا یک دهه قبل، قالیبافان شغل خود را به عنوان یک هنر می‌دانستند و به آن افتخار می‌کردند.
او ادامه داد: با توجه به نبود بیمه و چالش‌های دیگر، به صنعت فرش بی‌حرمتی بسیاری شد و مسئولین در جلسات و در همه سطوح قالیبافان را افرادی بدبخت و بیچاره معرفی کردند و اکنون دیگر قالیبافی یک مزیت نیست و شاید حتی حقارت‌آمیز نیز شده باشد. این قبیل رفتارها تبعات بسیار بدی در روند تولید گذاشت و جایگاه یک قالیباف و هنرمند بافنده آنقدر تنزل پیدا کرده است که دیگر از قالیبافی خود شرم می‌کند!
این مقام صنفی تاکید کرد که ارزش اجتماعی یک بافنده به قدری توسط مسئولان کاهش پیدا کرده است که هیچکس جرات نمی‌کند که بگوید بافنده است و شغل خود را کتمان می‌کند و وقتی این کتمان اتفاق بیفتد، به تبع شغل خود را ادامه نمی‌دهد.
به گفته بهرامی، بازار داخلی فرش دستباف به دلیل تورم از بین رفته و این کالا دیگر در سبد مصرفی خانوارها جایی ندارد و صادرات هم از 500 میلیون دلار به 40 میلیون دلار تنزل پیدا کرده است و این مسائل نیز باعث وخامت اوضاع نیروی کار در صنعت فرش دستباف شده است.
او همچنین درباره دیگر مشکلات قالیبافان، بیان کرد: اکنون بانک‌ها حتی همان تسهیلات با نرخ بهره 23 درصدی هم به ما تخصیص نمی‌دهند که به بافنده برای تامین ماده اولیه تعلق بگیرد و باید برای همین وام با نرخ بهره 23 درصدی هم به بانک‌ها التماس کرد.
تعهد ارزی از تحریم‌های ترامپ هم ویران‌گرتر بود
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های فرش دستباف ایران با تاکید بر اینکه بحث بیمه بسیار بر معیشت قالیبافان آسیب زد، درباره دیگر مشکلات عنوان کرد: از همه مخرب‌تر، اجرای مصوبه تعهد ارزی بود. تا سال 1397، با تمام مشکلات و شرایط تحریمی، صادرات فرش حدود ۵۰۰ میلیون دلار بود و بیش از ۱ میلیون نفر هم درگیر پروسه تولید بودند.
ضربه‌ای که تحریم‌های داخلی، به خصوص اجرای مصوبه تعهد ارزی، به فرش وارد کرد، از ضربات تحریم‌های ترامپ هم بیشتر بود زیرا تحریم‌های خارجی تنها توانست 20 درصد بازار خارجی را از ما بگیرد اما تحریم‌های داخلی بیش از 70 درصد بازار را از ما گرفت
بهرامی اجرای مصوبه تعهد ارزی را به مثابه تحریم داخلی دانست و افزود: ضربه‌ای که تحریم‌های داخلی، به خصوص اجرای مصوبه تعهد ارزی، به فرش وارد کرد، از ضربات تحریم‌های ترامپ هم بیشتر بود زیرا تحریم‌های خارجی تنها توانست 20 درصد بازار خارجی را از ما بگیرد اما تحریم‌های داخلی بیش از 70 درصد بازار را از ما گرفت.
او درباره آسیب تعهد ارزی بر صادرات فرش، توضیح داد: این قانون صادرکننده را مکلف می‌کند که ظرف دو ماه، ارز حاصل از صادرات فرش را با نرخ نیمایی به بانک مرکزی برگرداند اما چنین چیزی اصلا در صادرات فرش مقدور نیست؛ صادرات فرش به صورتی نیست که پول آن به صورت فوری پس از صادرات به دست صادرکننده برسد. از همان اول تجاری‌سازی فرش، یعنی از سال 1270 هجری شمسی، فرش همیشه توسط افراد معدودی، حدود 40 تا 50 نفر، صادر می‌شده است و در این روند، ابتدا به صورت امانی در اختیار تجار کشورهای دیگر قرار می‌گرفته، از یک شهر و کشور به شهر و کشور دیگری منتقل می‌شده و به صورت تدریجی در فرآیند فروش قرار می‌گرفته است.
این مقام صنفی تصریح کرد که با مصوبه تعهد ارزی دیگر کسی جرات صادرات ندارد و به همین دلیل است که از سال 1397 تا 1404، توانایی صادرات به 40 میلیون دلار محدود شده است.
دولت هیچ قدمی برای فرش برنداشته است
بهرامی درباره پیگیری مسئولین حوزه برای رفع مشکلات حوزه فرش دستباف، اعلام کرد: تمام این مشکل ات را به تمام دولت‌ها، چه به دولت قبلی و چه به دولت دوازدهم منتقل کرده بودم.
او ادامه داد: این مشکلات به شکل مفصل و به صورت طرح و مکاتبه مطرح شده بود و حتی حضوری به خدمت برخی مسئولان رسیدیم و گفتیم که تعهد ارزی یک تحریم داخلی و طرحی غیرکارشناسی در فرش است که آن را زمین‌گیر کرده. مسئولین همه در جلسات می‌پذیرند که این روند غیرکارشناسی است و باید اصلاح شود اما تا به امروز، قدمی برای آن اصلاح روند برداشته نشده است و تنها اقدام این بوده که مدت بازگشت را از 2 ماه به 6 ماه افزایش دهند.
رئیس کمیسیون تخصصی صنایع دستی، فرش و گردشگری صنایع اتاق تعاون ایران تاکید کرد: دولت برای فرش هیچ ارزی تخصیص نمی‌دهد و اصلا مواد اولیه فرش ارزبر نیستند که دولت انتظار دارد ارز آن برگردانده شود. در تمام دنیا برای صادرات امتیازات و تشویقات بسیاری درنظر می‌گیرند اما در ایران آن را محدود می‌کنند.
بهرامی فاصله نرخ ارز نیما را با نرخ ارز بازار آزاد یکی از موانع جدی مصوبه تعهد ارزی دانست و گفت: با این مصوبه تجار انگیزه خود را برای صادرات از دست داده‌اند و جرات پیدا نمی‌کنند وارد این حوزه شوند زیرا ممکن است برای آن‌ها درگیری‌های قضایی پیش آید.
عبدالله بهرامی: تبعات مخرب تعهد ارزی به صورت طرح و مکاتبه مطرح شده بود و حتی حضوری به خدمت برخی مسئولان رسیدیم و گفتیم که تعهد ارزی یک تحریم داخلی و طرحی غیرکارشناسی در فرش است که آن را زمین‌گیر کرده. مسئولین همه در جلسات می‌پذیرند که این روند غیرکارشناسی است و باید اصلاح شود اما تا به امروز، قدمی برای آن اصلاح روند برداشته نشده است و تنها اقدام این بوده که مدت بازگشت را از 2 ماه به 6 ماه افزایش دهند
او در نهایت خاطرنشان کرد: به همین دلیل در طول این چند سال اخیر، عده‌ای تجار از صنعت کناره‌گیری کرده‌اند و اکنون صادرکننده جوانی در این حوزه نداریم؛ در این حوزه تجاری بودند که به این کار عرق داشتند و نسل به نسل به صادرات فرش مشغول بودند اما اکنون با همین تحریم‌های داخلی از حوزه بیرون رفته‌اند و سرمایه خود را در بخش‌های دیگر به کار گرفته‌اند و به همین دلیلست که تولید هم افت داشته و تعداد دارهای قالی کشور هم به شدت کاهش پیدا
کرده است.
دیدگاه تان را بنویسید