«رشد غیرتورمی» اصطلاح ابداعی دولتمردان ایرانی است

مهرنوش حیدری

 استاد اقتصاد دانشگاه تهران معتقد است با وجود مشکلات شدید و کهنه شده در اقتصاد ایران، دولت‌ها همچنان درصدد به‌کارگیری سیاست‌های تکراری هستند.

اخیرا نامه‌هایی به امضای محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهورخطاب به دستگاه‌های دولتی ارسال و در قالب آن وظایف هر یک از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی به آنها ابلاغ شده تا این وزارتخانه‌ها برنامه‌های عملیاتی خود را درزمینه «رشد غیرتورمی» برای بررسی و تصویب در ستاد هماهنگی اقتصادی ارائه کنند.

به گزارش «توسعه ایرانی» در واپسین روزهای آبان 1400 بود که وزارت اقتصاد از نقشه راه رشد غیرتورمی رونمایی کرد. این طرح دارای برخی محورهای کلی بود و براساس توضیحات ارائه شده از سوی وزارت اقتصاد، باید با همکاری دیگر دستگاه‌های کشور به یک برنامه عملیاتی تبدیل می‌شد.

بر اساس نامه‌ معاون اقتصادی رئیس جمهور که تاریخ آن 22 آذرماه ذکر شده، وظایف هر یک از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی ابلاغ شده و آنها تا 22 دی ماه 1400 فرصت دارند تا نسبت به تدوین برنامه‌های مورد نظر خود اقدام کنند. در نامه‌‌هایی که محسن رضایی به وزارت اقتصاد و دارایی، بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه و وزارت صنعت، معدن و تجارت ابلاغ کرد؛ شرح وظایفی در نقشه راه رشد غیر تورمی عنوان شده است.  با توجه به اینکه تورم اکنون بیش از 40 درصد و اقتصاد مبتلا به بیماری مزمن رکود تورمی است؛ این سوال پیش‌می‌آید که آیا طرحی که معاون اقتصادی رئیس جمهور ابلاغ کرده قابلیت اجرایی دارد یا خیر؟

رشد اقتصادی بدون تورم یعنی رشد تولید  

آلبرت بغزیان، اقتصاددان و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران درباره دستورالعمل جدید محسن رضایی با توجه به رکود عمیق اقتصاد و همچنین تورم بالای 40درصد و احتمال رشد غیرتورمی به « توسعه ایرانی» گفت: به اعتقاد بنده ابلاغ چنین نامه‌هایی از سوی معاون رئیس‌جمهور خطاب به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی نشان‌دهنده عدم هماهنگی است که هرکدام از معاونان در حال ارائه برنامه هستند در حالی که این برنامه‌ها باید پایش و مدیریت شود و وزارت اقتصاد جایگاه مدیریت چنین کاری است.

وی تصریح کرد: رشد غیرتورمی یک اصطلاح، ابداعی است که ما از آن استفاده می‌کنیم؛ رشد اقتصادی بدون تورم مدنظر تمام اقتصاددانان است؛ رشد اقتصادی با تورم را نمی‌توان رشد نامید.

وی افزود: رشد اقتصادی واقعی یعنی رشد اقتصادی اسمی منهای رشد قیمت‌ها؛ اگر می‌خواهیم 6درصد رشد مثبت داشته باشیم و تورم 30 درصد است باید اقتصاد به صورت اسمی 36درصد رشد کند که رشد واقعی با 6درصد برابر باشد. وی عنوان کرد: بنابراین اقتصادهایی که رشد می‌کنند عملا با تورم مبارزه می‌کنند؛ راه‌حل ایران در این زمینه بسیار ساده است زیرا رشد اقتصادی بدون تورم یعنی بحث رشد تولید؛ اگر اقتصاد را از طریق رشد تقاضا بخواهیم پیش‌ ببریم ایجاد تورم می‌کند اما رشد اقتصادی ناشی از رشد عرضه و افزایش تولید باشد، ضد تورمی خواهد بود به عبارت دیگر همان طور که شعار سال مبنی بر حمایت از تولید و پشتیبانی و مانع ‌زدایی نهاده شده یعنی رشد تولید بدون تورم و باید گفت امسال بسیار هوشمندانه نامگذاری شده است.

آلبرت بغزیان: به اعتقاد بنده ابلاغ چنین نامه‌هایی از سوی معاون رئیس‌جمهور خطاب به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی و اینکه هرکدام از معاونان در حال ارائه برنامه هستند نشان‌دهنده عدم هماهنگی است در حالی که این برنامه‌ها باید پایش و مدیریت شود و وزارت اقتصاد جایگاه مدیریت چنین کاری است

چرایی گسترش رکود تورمی

بغزیان پرسید: حال دولت پس از 10 ماه باید به این نتیجه برسد؟‌ درست است که دولت عوض شده اما اقتصاددانان، سیاست‌گذاران و ... که تغییر نکرده‌اند و باید به این نتیجه می‌رسیدند که باید تولید را توسعه بدهیم زیرا تولید منفی تبدیل به رکود شده است. زمانی که رشد اقتصادی منفی باشد به حتم میزان تولید کم شده و در نتیجه قیمت‌ها بالا می‌رود و تبدیل به رکود تورمی می‌شود.

وی اظهار کرد: اقتصادی که رکود تورمی را چندین سال تجربه کرده، شاهد رکود همراه با تورم است در حالی که رکود همراه با ارزانی، زمانی است که تقاضا در اقتصاد کم شده باشد و دولت‌ها برای خروج از این شرایط به سیاست‌های انبساطی – به ویژه پولی- انجام دادن، تشویق می‌شوند. اما در کشوری که نرخ ارز از 4 هزار تومان به 30 هزار تومان برسد، امنیت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در آن کم شده و در تحریم به سر می‌برد، به حتم تولید این کشور کمتر می‌شود و با حجم بالای تقاضا یعنی قیمت بالاتر و نباید اصلا شک کرد که اقتصاد ایران در رکود تورمی به سر می‌برد.

راه دستیابی رشد اقتصادی بدون تورم

وی عنوان کرد: برای خروج از این شرایط نسخه‌هایی پیچیده می‌شود به عنوان رشد بدون تورم؛ در حالی که باید رشد عرضه صورت گیرد و برای دستیابی به آن باید موانع تولید حذف شود. این اقتصاددان توضیح داد: موانع تولید را می‌توان در هزینه تمام شده بالا دانست زیرا ارز گران شده، هزینه مواد اولیه، قطعات افزایش یافته و همگی با هم تبدیل به شوک عرضه می‌شوند و در نهایت به رکود همراه با تورم منتهی می‌شوند.وی گفت: بنابراین آقای رضایی حرف جدیدی نزده اما این مساله را تبدیل به برنامه کرد و هریک از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها را مکلف به داشتن و ارائه برنامه‌ کرده‌اند تا تولید افزایش یابد بدون اینکه قیمت‌ها بالا رود. اما باید پرسید این کار از چه راهی میسر است، عده‌ای می‌گویند بخش صدور مجوزها کند عمل می‌کند اما حتی اگر این کار یک‌روزه انجام شود در بخش تولید شاهد هزینه‌های بالای تولید، گران بودن ماشین‌آلات و مواد اولیه و نبود برخی قطعات و ... هستیم که عملا کارها را به بن‌بست می‌رساند. وی تاکید کرد: همه باید دست به دست هم بدهند و این مساله نیازمند هماهنگی در ستاد اقتصادی دولت است.

چند پرسش از دولت و دولتمردان

وی تاکید کرد: تورم در ایران دلیل دارد و باید پرسید چه اتفاق خاصی در ماه‌های اخیر افتاده که فکر می‌کنیم باید 30 درصد تورم داشته باشیم؟ چرا فکر می‌کنیم سال 1401 باید تورم داشته باشیم؟‌ تورم حاصل فعل و انفعالات اقتصادی است و اگر برنامه اقتصادی دولت درست باشد و بودجه به موقع تخصیص داده شود و درآمدها محقق شود اصلا چرا باید تورم داشته باشیم؟ برای نمونه چرا باید قیمت لبنیات و ... گران شود؛ مگر چه مساله‌ و اتفاقی رخ داده است؟ به نظر بنده صحیح نیست که دائما بگوییم تورم در راه است زیرا قیمت‌های فعلی قابل تحمل نیست و باید شاهد ارزانی باشیم نه تورم و باید رشد قیمت‌ها منفی باشد. بغزیان تاکید کرد: بنده دلیلی برای رشد و افزایش قیمت‌ها نمی‌بینم مگر اینکه به دنبال قانونی کردن تورم باشیم و توجیه می‌کنیم که اگر افرادی سودجو بخواهند قیمت‌ها را بالا ببرند، بهانه داشته باشند و توجیه کنند که گفته بودیم که تورم 30 درصد بالا خواهد رفت.

انتظارات تورمی  بدون داشتن پشتوانه صحیح

این استاد دانشگاه درباره انتظارات تورمی نیز توضیح داد: انتظار تورمی زمانی است که شما یک سیاست اقتصادی را اجرا می‌کنید و تبعات آن در سال‌های آینده نمایان می‌شود اما اکنون باید پرسید سال گذشته چه سیاستی اتخاذ شده که نه تنها امسال بلکه سال‌های آتی هم باید ضربه آن را مشاهده کنیم. این روند در اصل تلقین کردن به مردم است که 30 درصد تورم را خواهیم داشت اما این انتظار تورم داشتن واقعا چه علتی دارد؟ اما پاسخی برای این موارد وجود ندارد.