«تورم» در ادبیات سیاسی کاندیداها جایگاهی پرطمطراق خواهد یافت؛
مانور انتخاباتی بر یک «معضل» دیرپا
ایمان ربیعی
تورم درد مزمن اقتصاد ایران است، دردی دیرپا که البته در سال‌های اخیر شکلی دیگر از خود را نشان داده است. غول تورم هر از چندی از شیشه بیرون میآید و قدرت‌نمایی می‌کند و بار دیگر در محدوده 15 تا 25 درصدی جاخوش می‌کند. در حالی نرخ تورم 15 درصدی برای اقتصاد ایران نرخی معقول تلقی می‌شود که مساله تورم در بسیاری از کشورهای جهان حل شده و معدود کشورهایی در جهان همچنان با تورم دو رقمی مواجه هستند.
کامران ندری، کارشناس اقتصادی معتقد است دولت‌ها در ایران دو مساله را همواره در دستور کار دارند، اول فروش نفت و استفاده از منابع حاصل از آن و دیگری خلق پول و هر دو کار نیز عامل رشد تورم هستند.
حالا احسان خاندوزی، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در توئیتی با اشاره به شکسته شدن رکورد ۷۵ ساله تورم، ثبت‌نام تعدادی از اعضای دولت در انتخابات ریاست جمهوری را مورد انتقاد قرار داد.
وی نوشت: «به تازگی رکورد ۷۵ ساله تورم در ایران شکسته شد؛اگر غیر از این است بانک مرکزی، گزارش فروردین۱۴۰۰ را منتشر کند.
به گفته وی ایران فقط در سال‌های اِشغال، شاهد تورم بالاتر از ۵۰درصد بود. خاندوزی البته در پایان اشاره کرده است که با این وجود، اعضای دولت آقای روحانی به جای «ثبت‌نام برای دولت آینده» آیا نباید خجالت‌زده باشند؟ به نظر می‌رسد همین جمله آخر چرایی مانور بر مساله تورم در آستانه انتخابات سال آینده را روشن می‌کند. منتقدان تورم کنونی پاسخ نمی‌دهند با کدام ابزار قرار است تحریم‌های ایران به واسطه عدم پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف برطرف شود.
تورم حالا میرود تا جایگاهی پرطمطراق را در ادبیات سیاسی کاندیداها از آن خود کند. نکته اما اینجاست که تورم کنونی نه تحت‌تاثیر سیاست اقتصادی که به واسطه بحران‌های سیاسی تحمیل شده بر اقتصاد رخ نموده است
به این ترتیب تورم در انتخابات سیزدهم نیز مانند انتخابات سال 1388، انتخابات سال 1392 و 1396، مساله‌ای برای مانور منتقدان و مخالفان دولت مستقر است.
سابقه تورم در ایران
آمارهای بانک مرکزی دربردارنده نرخ تورم در ایران از سال 1316 است. نرخ تورم در سال 1316، یعنی اولین سالی که برآورد آن، برابر با 21.2 درصد اعلام شده است. در سال‌های اشغال ایران از سوی متفقین نرخ تورم رشدی فزاینده را تجربه کرد. نرخ تورم در سال 1320 برابر با 49.5 درصد، در سال 1321 برابر با 95.2 درصد و در سال 1322 برابر با 110.5 درصد بوده است. در سال‌های پایانی اشغال ایران یعنی در سال 1324 و 1325 نرخ تورم در ایران منفی شد و کاهشی در محدده 13.4 درصدی و 11.5 درصدی را شاهد بود.
اشاره خاندوزی به این موضوع نیز دربردارنده همین نکته است. در سال‌های 1326 تا سال 1351 ، نرخ تورم در محدوده مهار شده‌ای قرار داشت و در بیشتر سال‌های این دوره زمانی نرخ تورم تک‌رقمی بود. در بیست و شش سال مورد اشاره تنها سه سال نرخ تورم در ایران رقمی بالاتر از 10 درصد بود و در اغلب این سال‌ها تورم حتی در محدوده کمتر از یک درصد نیز قرار داشت. با این حال پس از افزایش درآمدهای نفتی در دهه پنجاه ایران با بحران جدی تورم مواجه گردید و رشد درآمدهای نفتی ، همواره زمینه را برای پیشروی نرخ تورم مهیا می‌کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های پس از انقلاب اسلامی نرخ تورم یک بار تا محدوده 50 درصد پیشروی کرده است. در سال 1374 ، تحت‌تاثیر اجرای سیاست تعدیل در دولت اول هاشمی رفسنجانی، نرخ تورم به 49.4 درصد رسید که البته همین رشد بی‌محابای تورم زمینه را برای عقب‌نشینی از سیاست تعدیل و بازنگری دراجرای آن فراهم کرد. برخی داده‌های کارشناسی نشان می‌دهد اجرای سیاست تعدیل که با هدف بازسازی اقتصاد پس از جنگ در دستور کار قرار گرفت، عامل مهم رشد تورم در سال‌های ابتدایی دهه 70 بود اما در سال‌های پس از ان رشد تورم ریشه در تشدید تحریم و رشد بهمن نقدینگی داشت.
کسانی که با مانور بر مساله تورم تلاش دارند کارنامه دولت کنونی را مخدوش کنند، باید به این پرسش مهم پاسخ دهند که در شرایط برقراری تحریم و نبود درآمدهای نفتی و عدم پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف، چگونه می‌توانند غول تورم را به شیشه بازگردانند
پول بی‌پشتوانه در اقتصاد
نگاهی به رشد نقدینگی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد اقتصاد ایران در تمامی سال‌های گذشته درگیر پیشی گرفتن شدید نقدینگی از تولید بوده است. به عبارت دیگر در سال‌های دهه نود، در حالی نقدینگی ایران رشدی عجیب را شاهد بود که اقتصاد در مدار منفی قرار داشت و حجم آن تحت‌تاثیر سیاست‌های فشار بین‌المللی کوچک و کوچک‌تر می‌شد. رشد نقدینگی در سال جاری از حیث افزایش ده ماهه نخست سال در تمامی 10 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
حجم پول در ده ماه نخست سال 99 حدود 46.8 درصد گزارش شد. این نرخ رشد در دهه 90 بی‌سابقه بوده است. دیگر جزء نقدینگی شبه‌پول نیز در همین بازه زمانی 26.6 درصد رشد را تجربه کرده که به استثنای سال 92 این درصد رشد نیز رکورددار سال‌های اخیر است.
میزان نقدینگی موجود در اقتصاد ایران در پایان دی ماه نسبت به شروع دهه 90 حدود 11 برابر شده است. در شروع دهه 90 ، نقدینگی در رقم 294 هزار میلیارد تومان قرار داشت اما پس از گذشت حدود 10 سال به عدد 3 هزار و 216 هزار میلیارد تومان رسید. بر این اساس نرخ متوسط رشد نقدینگی در این دهه حدود 20 درصد بوده است.
این رشد نقدینگی در شرایطی اتفاق افتاده است که طبق اعلام وحید شقاقی شهری، رشد اقتصادی ایران در دهه 90 برابر با صفر بوده است.
وی گفته است: در این دوره زمانی میانگین رشد اقتصادی ما منفی 0.45 درصد است؛ یعنی میانگین رشد اقتصادی دهه نزدیک به صفر است. به گفته وی میانگین تورم این دهه نیز حدود 23 درصد است. بر این اساس ایران شش سال از 10 سال این دهه، تورم بالای 30 درصد داشته است. برخی کارشناسان معتقدند جنس این تورم البته تفاوتهایی با تورم پیشین دارد. این تورم تحت‌تاثیر از میان رفتن گلوگاه کسب درآمد ارزی در ایران یعنی نفت، ایجاد شده و در دهه 90 ایران دو بار با تحریم سفت و سخت نفتی روبرو شده است. تحریم دوم هنوز پابرجاست و مذاکرات در وین حول محور رفع این تحریم در جریان است .
به نظر می‌رسد تورم بار دیگر به مساله مهمی در سپهر سیاسی ایران بدل شده است. تورم حالا میرود تا جایگاهی پرطمطراق را در ادبیات سیاسی کاندیداها از آن خود کند نکته اما اینجاست که تورم کنونی نه تحت‌تاثیر سیاست اقتصادی که به واسطه بحران‌های سیاسی تحمیل شده بر اقتصاد رخ نموده است و کسانی که با مانور بر این مساله تلاش دارند کارنامه دولت کنونی را مخدوش کنند، باید به این سئوال مهم پاسخ دهند که در شرایط برقراری تحریم و نبود درآمدهای نفتی و عدم پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف، چگونه می‌توانند غول تورم را به شیشه بازگردانند.
دیدگاه تان را بنویسید