دور تازه هجمه‌ها به ظریف در پی محرمانه‌هایش در باب «میدان»؛
بمب صوتی که شبانه منفجر شد
محبوبه ولی
آنچه شبانه در شبکه‌های اجتماعی و از سوی تلویزیون ایران اینترنشنال منتشر شد، به مثابه بمبی بود که بسیاری معتقدند شدت انفجارش انتخابات ریاست جمهوری، مذاکرات وین، منازعات جناحی در ایران، وجهی از سیاست خارجی کشور و افکار عمومی را خواهد لرزاند؛ برای افکار عمومی این لرزش از آن روست که هر بار به بهانه «مصلحت نبودن» از شنیدن محرمانه‌هایی که مشتاق شنیدنش بوده، محروم مانده است؛ فایل صوتی که یکشنبه‌شب منتشر شد اما پنداری دالانی بود برای ورود افکار عمومی به عالم ورای مصلحت‌اندیشی‌ها یا به قول برخی آن سوی خط قرمزها.
پاییز 97 وقتی محمدجواد ظریف حرف از پولشویی‌های گسترده در ایران و گروه‌های فشاری که به گفته او هزاران میلیارد از پولشویی سود می‌برند، زد، خیلی‌ها تشنه آن بودند که او این صراحت بیان را یک گام پیش ببرد و نقاب از چهره آن گروه‌های فشار بردارد یا فکت‌های بیشتری بدهد از رمز و راز این پولشویی‌های مافیایی. ظریف اما در آستانه خطوط قرمز ایستاد و همان جا هم آماج انتقادات و حملات بسیار شد؛ از بهارستان گرفته تا رسانه‌ها و تندروهای جناح راست.
حالا اما فایل صوتی‌ای که از او منتشر شده، روایتی است نیمه‌عریان از آنچه که هیچگاه بدین صراحت نگفته است؛ می‌گوییم نیمه‌عریان از آن رو که ظریف قطعا هنوز رازهای بسیار در سینه دارد که در گپ و گفتش با سعید لیلاز هم آنان را برملا نکرده است.
قرار بود آیندگان بدانند!
دولتی‌ها می‌گویند فایل منتشر شده بخشی از پروژه‌ای است به نام «تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید» که در مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری در حال اجراست و قرار بوده به قول معروف سندی باشد برای آیندگان؛ البته سندی محرمانه.
ظاهرا دولت روحانی اندیشیده این گفت‌وگوهای محرمانه و غیرعلنی با وزرا و مقاماتش را ضبط کند تا آیندگان بدانند چگونه است که در ایران هر دولتی بر سر کار می‌آید، پس از اندک زمانی ناله‌هایش بلند می‌شود که نمی‌تواند کار کند و نمی‌گذارند کار کند.
«میدان» کلیدواژه اصلی در فایل صوتی است که از ظریف منتشر شده و اشاره‌اش به فعالیت نظامی ایران در منطقه است. از محرمانه‌ترین بخش‌های این فایل، بخش‌هایی است که ظریف درباره سردار سلیمانی، روسیه و سوریه می‌گوید
جان کلام فایل صوتی ظریف نیز پاسخی است به این سوال؛ آنجا که می‌گوید: «این دیپلماسی است که همیشه برای میدان هزینه کرده است.» و بعد با صراحت ادامه می‌دهد: «هرگز پیش نیامده که میدان برای دیپلماسی هزینه کند.»
رازهای مگویی درباره «هما» و «پوتین» و سردار
«میدان» کلیدواژه اصلی در فایل صوتی است که از ظریف منتشر شده و اشاره‌اش به فعالیت نظامی ایران در منطقه است. از محرمانه‌ترین بخش‌های این فایل، بخش‌هایی است که ظریف درباره سردار سلیمانی، روسیه و سوریه می‌گوید.
وزیر خارجه در محرمانه خود درباره روسیه‌ای که تصور می‌شود حامی برجام است، افشا می‌کند که روس‌ها همه تلاش خود را کردند که برجام به نتیجه نرسد.
آنچه ظریف در فایل صوتی خود درباره سردار سلیمانی گفته اما بیش از همه داد منتقدانش را درآورده است. اظهارات او مبنی بر اینکه سردار سلیمانی بعد از برجام که هواپیمایی هما از تحریم درآمده بود؛ از این هواپیمایی به جای ماهان برای پروازهای سوریه استفاده می‌کرده با این استدلال که «هما» امن‌تر است یا اینکه سفر سردار سلیمانی به مسکو با اراده روس‌ها صورت گرفت و پوتین نیروی زمینی ایران را هم به جنگ سوریه کشید، موجب شده تا بسیاری او را به دلیل آنچه توهین به سردار سلیمانی می‌نامند مورد هجمه قرار دهند.
منوچهر متکی، وزیر خارجه دولت محمود احمدی‌نژاد که اتفاقا از او نیز در چندین جای این فایل صوتی یاد می‌شود، دیروز در مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر گفته است که «مصاحبه ظریف، ترور سیاسی حاج قاسم بود.»
در نهایت آنچه ظریف درباره موانع کار دیپلماتیک در ایران می‌گوید این است که در ایران حاکمیت دوگانه وجود ندارد، بلکه حاکمیت یگانه است و آن حاکمیت «میدان» است و به گفته او، «دیپلماسی» نیز صرف همین عرصه می‌شود.
سفره گسترده نفوذ یا دسته‌گل آشنا؟
این اظهارات تفاوت بسیار با آنچه از تریبون‌های رسمی گفته می‌شود، دارد. ساختارشکنی موجود در فایل صوتی ظریف و علنی شدن رازهای مگویی که به «مصلحت» نیستند، ولوله‌ای در محافل سیاسی به راه انداخته است و ناظران بیش از همه در پی کندوکاو برای پیدا کردن عامل انتشار این فایل و انگیزه‌های احتمالی آن هستند.
برخی آن را نشانه دیگری از حفره‌های عمیق امنیتی در کشور قلمداد کرده‌اند. عطاءالله مهاجرانی جزو همین دسته است که در توئیتی با بیان اینکه «پیداست موش تا انبار شما حفره زده است»، به کنایه نوشت: «حالا دولت تدیر و امید در فکر بقیه نوارهای گفتگو باشد. امیدوارم وزیر اطلاعات و دفاع و کشور و دبیر شورای عالی امنیت ملی اگر گفتگو کرده باشند جای نوارها امن باشد.»
گفت‌وگویی که از ظریف منتشر شده مربوط به اسفند گذشته است و احتمالا نوارهای ضبط شده دیگری نیز وجود دارد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه در دقایق ابتدایی پس از انتشار بخش‌هایی از فایل صوتی ظریف، اظهار کرد که فایل اصلی هفت ساعته بوده و آنچه منتشر شده تقطیع شده است.
در نهایت آنچه ظریف درباره موانع کار دیپلماتیک در ایران می‌گوید این است که در ایران حاکمیت دوگانه وجود ندارد، بلکه حاکمیت یگانه است و آن حاکمیت «میدان» است و به گفته او، «دیپلماسی» نیز صرف همین عرصه می‌شود
ساعتی بعد هم یک فایل سه ساعته پیوسته از این گفت‌وگو منتشر شد. پس از آن خطیب‌زاده در نشست خبری دیروز خود گفت که معلوم نیست این گفت‌وگو توسط چه افرادی و با چه اهداف و نیاتی به صورت گزینشی در فضای مجازی منتشر شده است.
حسام‌الدین آشنا که مدیریت پروژه تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید را برعهده داشته و دیروز انگشت اتهام درباره لو رفتن این فایل بیش از همه به سوی او نشانه رفت، در توئیترش نوشت: «انشالله این سوءاستفاده و کید (نیرنگ) احتمالی، به خودشان برمی‌گردد.»
در مقابل اما برخی دیگر بر این باورند که انتشار این فایل از سوی عناصر دولت و یکی دیگر از گاف‌های رسانه‌ای آشنا بوده است با این گمان که موج ناشی از آن به نفع ظریف و روحانی تمام خواهد شد.
ظریف؛ محبوب و مغضوب
بر این اساس سوال بعدی این است که آیا واقعا این موج به نفع روحانی و ظریف است؟ در این مورد نیز اختلاف‌نظر بسیار است. ظریف تمام دیروز را در حالی که خودش در عراق بود؛ شخصیت سیاسی و دیپلماتیکش اینجا در ایران زیر توپخانه جناح رقیب بود. روزنامه فرهیختگان اظهارات او را «ماستمالی برای جبران افتضاحات تاریخی برجام و 8سال فرصت‌سوزی دولت روحانی» خواند.
خبرگزاری فارس با انتقاد از مواضع وزیر امور خارجه نوشت: «ظریف می‌گوید عین‌الاسد را بی‌خبر بودم. تعداد حملات اسرائیل به سوریه را نیز. ماجرای هواپیمای اوکراین را هم من و رئیس‌جمهور اطلاع نداشتیم. حتی وزیر راه درباره پرواز هما به سوریه خبر نداشت. او همه این موارد را فهرست می‌کند که بگوید میدان در جمهوری اسلامی میدان‌دار است.»
این رسانه ادامه می‌دهد: «سارقان و منتشرکننده‌های این فایل صوتی دو هدف را دنبال کردند. اول اینکه هرچه مشکل هست و حتی اگر برجام هم نتیجه نداده است به جهت میدان‌داری میدان است پس هرچه فریاد دارید بر سر میدان بزنید. دوم اینکه ریاست جمهوری در ایران نقش ندارد و با جابه‌جایی رئیس‌جمهور نیز مشکل حل نمی‌شود. ثمره نهایی خناسان از این پروژه دل‌کندن مردم از تغییر از طریق صندوق و قهر با انتخابات است.»
بر خلاف این تفسیر اما برخی دیگر معتقدند که انتشار این فایل منجر به تحریک بدنه اجتماعی و آرای خاموش می‌شود تا برای ممانعت از پیروزی احتمالی «میدان» در انتخابات پیش‌رو پای صندوق رأی بیایند.
درباره ظریف نیز معتقدند گرچه او با انتشار این فایل، در ماه‌های پایانی وزارتش متحمل فشارهای سنگین‌تری خواهد شد، اما صراحت بیانش و روایت‌هایش در این فایل بر محبوبیت او خواهد افزود.
با این تفاسیر باید گفت که فایل منتشر شده، آثاری چندوجهی دارد که نمی‌توان مطمئن بود منتشرکنندگان آن دقیقا به دنبال کدام وجه آن بوده‌اند اما آنچه مشخص است این است که یا سفره نفوذ چنان گسترده است که یک سرش در نطنز پهن است و یک سرش در دل اسناد محرمانه دولت؛ یا اینکه دعوای جناحی چنان در ایران بالا گرفته که دو طرف رسوایی علیه یکدیگر را با تحویل اسناد محرمانه به رسانه‌های خارجی پی گرفته‌اند!
دیدگاه تان را بنویسید