هر‌چیز «اجق وجقی» هنر نیست

اصغر نوری

بهمن و اسفند 97 جشنواره‌هایی در حوزه تئاتر برگزار می‌شود که در نوع خود می‌تواند گرمی‌بخش فضای زمستانی تئاتر ایران باشد. در این میان، انتخاب‌هایی که از سوی هیأت داوران انجام می‌شوند و فهرستی که به‌عنوان برندگان جشنواره منتشر می‌شود، از آن جهت اهمیت می‌یابد که می‌تواند الگوی جوانانی باشد که سودای روی صحنه بردن نمایش خود را در آینده دارند. بنابراین این‎که چه نمایش‌هایی مورد توجه قرار بگیرند و چه آثاری جوایز جشنواره‌ها را کسب کنند، در حکم اتفاقی است که به‌ گرایش هنری اهالی تئاتر جهت می‌دهد. در همین ارتباط اصغر نوری، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر یادداشتی نوشته است که می‌خوانید.

در سال‌های اخیر که من در دانشگاه تدریس می‌کنم و با بچه‌های تئاتر از نزدیک ارتباط دارم، می‌بینم که نوعی از تئاتر در کشور ما از سوی بعضی حلقه‌ها و گروه‌ها تبلیغ شده که نامش را به‌طورکلی می‌گذارند «تئاتر متفاوت». یعنی تئاتری که ممکن است ویژگی هنری خاصی نداشته باشد ولی همین متفاوت بودنش را امتیاز تلقی می‌کنند.

متأسفانه من در دانشگاه و بین دانشجویانی که آمده‌اند تئاتر یاد بگیرند و آن‌را تحصیل کنند، می‌بینم بسیاری از آن‌ها به جای این‌که -مثل هر کار دیگری- اول اصول آن‌را یاد بگیرند و بعد به سمت انجام کارهای تازه بروند، می‌خواهند از همان اول کارهای عجیب و غریب بکنند. یعنی می‌خواهند غوره نشده مویز شوند. این وضعیت در اثر بعضی از اتفاق‌ها در کشور ما رخ داده. بهتر است بگویم در اثر بعضی اشتباهاتی است که بعضی از داوران در جشنواره‌های تئاتر بویژه جشنواره‌های تئاتر دانشجویی مرتکب می‌شوند.  به این صورت که این داورها وقتی برای بازبینی یا داوری نمایش‌های جشنواره‌های تئاتر می‌روند، به هر کاری که اجق وجق باشد جایزه می‌دهند. البته بین این کارها بعضی‌های‌شان کارهای تجربی و خوبی هستند و در عین اجق وجق بودن ارزش هنری هم دارند. بحث آن‌ها جداست؛ اما خیلی از این کارها ارزش هنری ندارند و در یک کلام هیچ چیز نیستند و فقط اجق‌وجق‌اند. 

وقتی چنین آثاری مورد توجه هیأت داوران قرار می‌گیرد و به آن‌ها جایزه می‌دهند، از آن جهت آسیب‌زاست که درواقع یک نوع الگوسازی غلط در این بین صورت می‌گیرد. جوانی که تازه اول راه است و به این جشنواره‌ها توجه دارد، برندگان آن‌ها را الگوی ذهنی خود قرار می‌دهد و وقتی اثری بدون برخورداری از جنبه‌های هنری، صرف متفاوت بودن جایزه می‌گیرد، بچه‌های جوان و دانشجویان تئاتر را به راه نادرستی هدایت می‌کند. امیدوارم در جشنواره‌هایی که در پیش داریم و در آینده برگزار می‌شود، رعایت اصول هنر نمایش در زمینه‌های مختلف، اعم از زیبایی‌شناسی صحنه، بازیگردانی، طراحی صحنه و لباس و خلق لحظه‌های دراماتیک، بیش از پیش مدنظر قرار گیرد. چرا که نمایش‌های برخوردار از این ویژگی‌ها می‌توانند مخاطب حرفه‌ای تئاتر تربیت کنند. چیزی که واقعاً در کشورمان کم داریم. ما باید بتوانیم از این طریق کسانی که پیش از این اهل فیلم و تلویزیون دیدن بودند را به سوی تماشای تئاتر جذب کنیم و به نظرم داوری‌ها در جشنواره‌های تئاتر نقش مهمی در این زمینه دارند.