کارشناس آب در گفتوگو با «توسعه ایرانی» و با اشاره به خشکی سدهای تأمین‌کننده منابع آبی تهران:
مردم با کاهش مصرف آب، به کمک یکدیگر بشتابند
گروه شهرنوشت «توسعه ایرانی» - زنگ‌خطر بحران آب در ایران از سال‌ها پیش به صدا درآمده، ولی در سال جاری به شکلی ملموس و عینی، در مناطق متعددی از کشور نمایان شده است و ایران به‌ویژه پایتخت در آستانه یک بحران جدی و بی‌سابقه در منابع آبی خود قرار دارد. با گذشت سال‌ها و افزایش جمعیت، چالش‌های مربوط به تأمین آب به شدت ملموس‌تر شده است. در سال جاری، کاهش ۴۰ درصدی بارندگی‌ها نسبت به سال گذشته، وضعیت منابع آبی کشور را به نقطه‌ای بحرانی رسانده است. این بحران نه تنها تهدیدی برای تأمین آب شرب و بهداشتی مردم است، بلکه به طور مستقیم بر کشاورزی و امنیت غذایی کشور نیز تأثیر می‌گذارد.
سخنگوی صنعت آب کشور، وضعیت کنونی را «بسیار نگران‌کننده» توصیف کرده و از ورود به پنجمین سال پیاپی خشکسالی خبر می‌دهد. دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور، از جمله دریاچه ارومیه، در حال خشک شدن هستند و این موضوع به بروز پدیده‌هایی چون ریزگردها و افزایش رقابت‌های خشونت‌آمیز برای دسترسی به منابع محدود آب منجر شده است.
در پنجمین سال متوالی خشکسالی
به سر می‌بریم
محمود یزدانی کارشناس آب در گفت و گو با «توسعه ایرانی» درباره بحران آبی در کشور و راهکارهای کوتاه مدت برای حل این بحران، گفت: باید توجه داشت که آب با واژه‌ی حیات گره خورده است. هر جا که آب وجود دارد، حیات نیز برقرار است و بالعکس، فقدان آب منجر به نابودی حیات خواهد شد. ما هیچ جایگزینی برای آب نداریم. برای همه ناترازی‌ها ازجمله انرژی، برق، گاز و... که در عرصه جهانی اتفاق می‌افتد جایگزینی وجود دارد اما در شرایط فعلی که با ناترازی آب مواجه هستیم کالای جایگزین آب چیست؟ تنهای مطلق و بدون جایگزین در این کره خاکی برای حیات آب است و ما در وضعیتی گرفتار شده‌ایم که از وضعیت چالش به بحران رسیده‌ایم و باید به فکر چاره‌جویی در سنوات گذشته برای آن می‌بودیم.
وی ادامه داد: در سال‌های گذشته، با چالش‌هایی مواجه بوده‌ایم که ناشی از کمبود آب به‌صورت فیزیکی و استفاده نادرست از منابع آب بوده است. مدیریت ضعیف منابع آب و نبود منابع آبی مناسب، این چالش‌ها را به بحران تبدیل کرده است. کشور ما از نظر اقلیمی در وضعیت گرم و خشک قرار دارد و سرانه بارندگی آن کمتر از میانگین جهانی است. معمولا در بلند مدت بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیمتر سرانه بارندگی داشتیم که این سرانه در ۵۷ سال اخیر محقق نشده است. در حال حاضر، کشور ما در پنجمین سال متوالی خشکسالی به سر می‌برد و این موضوع به شدت بر منابع آبی ما تأثیر گذاشته است. در کلانشهری مانند تهران وقتی دو سال خشکسالی داشتیم علی القاعده در سال سوم وارد ترسالی می‌شدیم که این اتفاق رقم
نخورده است.
سرانه بارش سالانه ۷۸ صدم میلیمتر
منفی شده است
این کارشناس آب گفت: یکی از موضوعاتی که باعث بروز چنین چالش و تبدیل آن به بحران شده است، کاهش بارندگی‌ها است. یکی از عوامل در کاهش بارندگی‌ها تغییرات آب و هوایی، افزایش دما است. در نیم قرن اخیر سرانه بارش سالانه ۷۸ صدم میلیمتر منفی شده است. ما در ابتدای دهه ۷۰ وضعیت پربارشی داشتیم و در اواسط دهه ۸۰ شاهد بارش کمتری بودیم. در میانه دهه ۸۰ نیز وضعیت الان را داشتیم اما یک موضوع تاثیرگذار این است که ما در آن زمان اینقدر انباشت جمعیت نداشتیم.
یزدانی تصریح کرد: الان چندین بحران روی هم جمع شده است از جمله انباشت و تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ، تغییرات آب و هوایی و... که همگی عواملی هستند که به این بحران دامن زده‌اند. اما در کوتاه‌مدت، مردم باید به کمک یکدیگر بشتابند و با رعایت الگوهای مصرف بهینه، به مدیریت منابع آبی کمک کنند. مدیریت ناکارآمد و سرانه بارندگی، تغییرات اقلیمی، مصرف بی‌رویه، تمرکز جمعیت، عوامل طبیعی و غیرطبیعی، و همچنین عوامل انسانی، همگی دست به دست هم داده‌اند و در نهایت این مردم هستند که متضرر خواهند شد.
بیش از ۶۰ درصد مردم
الگوی مصرف را رعایت نمی‌کنند
وی تاکید کرد: البته باید یادآور شویم که کشور ما از نظر مصرف انرژی، کشوری پرمصرف است. به‌ویژه در زمینه برق و گاز، و همچنین در مصرف منابع آب، با توجه به آمار و ارقام، سرانه بارندگی ما تقریباً یک ششم میانگین جهانی است. در حالی که سرانه بارندگی در جهان بین ۸۰۰ تا ۸۵۰ میلیمتر است، ما اکنون تنها حدود ۱۴۰ میلیمتر بارندگی داریم. اما از میانگین جهانی ۱۰۰ لیتر بیشتر مصرف می‌کنیم. این وضعیت نشان‌دهنده یک نمودار واگرایی است: بارندگی کمتر و مصرف بیشتر. این کارشناس آب گفت: این تغییر باید از مردم رقم بخورد و فرهنگ عمومی در این زمینه بسیار اهمیت دارد. باید تلاش کنیم تا فرهنگ مصرف بهینه را ترویج دهیم و در مواردی که لازم است، این فرهنگ را به‌طور جدی اعمال کنیم. برای مصرف‌کنندگان پرمصرف، باید اقدامات انقباضی انجام شود و بهای تمام‌شده مصرف را پرداخت کنند. در مقابل، مصرف‌کنندگان کم‌مصرف باید از تسهیلات تشویقی بهره‌مند شوند. اما متأسفانه، بیش از ۶۰ درصد مردم در کشور الگوی مصرف را رعایت نمی‌کنند.
یک کارشناس آب: در کلانشهری مانند تهران، مصرف لحظه‌ای آب در شب عید گذشته به ۵۸.۵ متر مکعب بر ثانیه رسید. با توجه به جمعیت بالای پایتخت و البرز، آبرسانی به این جمعیت با هزینه‌های گزاف انجام می‌شود. در کوتاه‌مدت، باید فرهنگ‌سازی و رعایت الگوی مصرف در خانوارها و صنایع را جدی بگیریم و نصب ادوات کاهنده مصرف آب باید جزو الزامات باشد
هر کولر میانگین ۲۰۰ لیتر آب
در شبانه روز مصرف می‌کند
یزدانی تصریح کرد: در فصل گرم سال، با افزایش دما، مردم به استفاده از وسایل سرمایشی روی می‌آورند. به‌عنوان مثال، هر کولر به‌طور میانگین ۲۰۰ لیتر آب در شبانه روز مصرف می‌کند. اگر نتوانیم در مصرف آب و انرژی در منازل خود دقت کنیم، مدیریت شهری به درستی انجام نخواهد شد. اگر در خانواده‌های خود به رعایت الگوهای مصرف بپردازیم، قطعاً وضعیت شهر بهبود خواهد یافت. با تست و تعمیر کولرها، برطرف کردن نشت‌ها و رعایت الگوهای مصرف، می‌توانیم آب را برای کسانی که در شرایط بحرانی قرار دارند، حفظ کنیم.
هدررفت آب در کشور ما
بالاتر از استانداردهای جهانی است
وی گفت: مدیریت ناکارآمد تنها به یک بخش خاص محدود نمی‌شود و باید به بررسی هدررفت‌های واقعی بپردازیم. در کوتاه‌مدت، باید اقداماتی انجام دهیم تا بستر لازم برای اصلاح و بازسازی شبکه‌های آب فراهم شود. نشت یابی‌ها باید به‌وسیله شرکت‌های آب و فاضلاب انجام شود و از فناوری‌های مدرن برای شناسایی نقاط مشکل‌دار استفاده گردد. هدررفت آب در کشور ما بالاتر از استانداردهای جهانی است، زیرا شبکه‌های انتقال آب به‌طور مداوم پیر و فرسوده می‌شوند. اگر این شبکه‌ها اصلاح و بازسازی نشوند، هر لحظه ممکن است با بحران‌های جدی‌تری روبرو شویم. در زمینه کشاورزی، بحث تغییر الگوی کشت همیشه مطرح بوده، اما هیچگاه به‌طور جدی پیگیری نشده است.
محمود یزدانی در گفتوگو با «توسعه ایرانی»: مدیریت ناکارآمد و سرانه بارندگی، تغییرات اقلیمی، مصرف بی‌رویه، تمرکز جمعیت، عوامل طبیعی و غیرطبیعی، و همچنین عوامل انسانی، عواملی هستند که به بحران آب دامن زده‌اند. در این شرایط، مردم باید به کمک یکدیگر بشتابند و با رعایت الگوهای مصرف بهینه، به مدیریت منابع آبی کمک کنند
این کارشناس آب در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: در هر سال، میزان بهره‌مندی از منابع آبی کشور ما تقریباً ۱۰۰ میلیارد متر مکعب است که این مقدار به سه دسته کلی تقسیم می‌شود. عمده مصرف این منابع در بخش کشاورزی است، جایی که تقریباً ۹۰ درصد منابع آبی کشور در این بخش استفاده می‌شود. همچنین، بین ۶ تا ۸ درصد به هزینه‌های بالای تصفیه آب شرب و خانوار اختصاص می‌یابد و در صنعت نیز بین ۲ تا ۴ درصد مصرف می‌شود.
یزدانی ادامه داد: این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته، کشاورزی تنها حدود ۳۰ درصد از منابع آبی را مصرف می‌کند و بقیه این منابع به صنعت منتقل می‌شود. در واقع، در کشور ما، کشاورزی با چالش‌های جدی مواجه است، به‌ویژه با روش‌های آبیاری غرقابی که به شدت ناکارآمد هستند.
این کارشناس آب، با اشاره به ابلاغ قانون تغییر الگوی کشت گفت: قانون تغییر الگوی کشت به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شده است و این وزارتخانه موظف است که آبیاری غرقابی را به آبیاری قطره‌ای تغییر دهد. اما در برخی کشورها، حتی از آبیاری قطره‌ای نیز فراتر رفته‌اند و روش‌های نوین‌تری مانند آنژیوکتی گیاهان را به کار می‌برند. در حالی که ما هنوز از روش‌های سنتی آبیاری غرقابی استفاده می‌کنیم که نه تنها به نیاز گیاه پاسخ نمی‌دهد بلکه باعث فرسایش خاک و از بین رفتن املاح مورد نیاز
گیاه می‌شود.
وی تصریح کرد: در کلانشهری مانند تهران، مصرف لحظه‌ای آب در شب عید گذشته به ۵۸.۵ متر مکعب بر ثانیه می‌رسد. با توجه به جمعیت بالای تهران و البرز، آبرسانی به این جمعیت با هزینه‌های گزاف انجام می‌شود. در کوتاه‌مدت، باید فرهنگ‌سازی و رعایت الگوی مصرف در خانوارها و صنایع را جدی بگیریم. نصب ادوات کاهنده مصرف آب باید جزو الزامات باشد. در صنعت، دستگاه‌ها باید طبق برنامه‌های توسعه‌ای خود، تأمین آب بیشتری را برای صنایع آب‌بر انجام دهند.
حجم آب پشت سدها به شدت کاهش یافته است
وی با اشاره به آب پشت سدهای تهران گفت: در خصوص وضعیت آب تهران، حجم آب پشت سدها به شدت کاهش یافته است. به‌عنوان مثال، در سال گذشته، ذخیره آبی تهران ۹۲۵ میلیون متر مکعب بوده که اکنون به ۴۱۴ میلیون متر مکعب رسیده است. این نشان‌دهنده‌ی وضعیت بحرانی منابع آبی ماست. سد لار تنها ۷ درصد پرشدگی دارد و سایر سدها نیز در وضعیت مشابهی قرار دارند. به‌طور کلی، ما در همه سدهای تأمین‌کننده منابع آبی تهران با کمبود شدید آب مواجه هستیم.
این کارشناس آب گفت: برای عبور از این شرایط بحرانی، نیاز به همکاری و همیاری همه داریم. مدیریت مؤثر و مورد اعتماد دستگاه‌های اجرایی باید به گونه‌ای باشد که مردم نیز در صحنه حاضر شوند چراکه تا مردم در صحنه نباشند و در این راستا تلاش نکنند از این بحران عبور نخواهیم کرد.
دیدگاه تان را بنویسید