نه مزارع و باغ‌ها شناسنامه دارند و نه محصولات کشاورزی گواهی صادرات
بی‌اعتباری در سایه سکوت سهمگین وزارت جهاد کشاورزی
ریحانه جولایی
چند روز پیش بود که خبر رسید روسیه فلفل‌ها صادراتی ایران را پس فرستاده و حالا هم نوبت هند است که دست رد به سینه کیوی‌های ایران بزند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده دلیل اصلی برگشت محصولات کشاورزی به ایران وجود سموم زیاد در این محصولات بوده است.
نظارتی بر میزان استفاده از سم و آفت‌کش‌ها وجود ندارد
این موارد اما اولین موارد برگشت خوردن محصولات کشاورزی به کشور نیست. در ماه‌های گذشته خبر برگشت خوردن سیب‌زمینی ایران از ازبکستان، کشمش، زعفران صادراتی و هندوانه از برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز منتشر شده بود که به نظر می‌رسد ریشه در عدم مدیریت صحیح فرآیند سم‌پاشی محصولات دارد.
اما چرا محصولات کشاورزی صادر شده از ایران با چنین مشکلاتی روبه‌رو می‌شود؟ جواب این پرسش را رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران داده است. به گفته کاوه زرگران در کشور ما محصولات کشاورزی بدون آنکه از نظر میزان آلایندگی مورد آزمایش قرار گیرند به بازار عرضه می‌شوند. بنابراین، زمانی که محصولی مرجوع می‌شود، درمی‌یابیم که در مورد استفاده از کود یا آفت‌کش‌ها زیاده‌روی شده و همین مسئله سبب می‌شود که این کالاها از مقاصد صادراتی عودت داده شود. البته محصولات صادراتی به روسیه از اقصی نقاط جهان با این مسئله مواجه هستند؛ به این دلیل که این محصولات به شدت کنترل شده و قوانین سخت‌گیرانه‌ای بر آنها اعمال می‌شود.
زرگران در ادامه گفته است که اگر فرآیند تولید به نحوی باشد که میزان و دفعات استفاده از آفت‌کش‌ها، آلایندگی محصول را افزایش دهد، طبیعی است که این محصول شانسی برای ورود به سایر کشورها نخواهد داشت. بنابراین، کشاورزان در انجام فرآیند کشت باید به نحوه استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها توجه نشان دهند. در مورد سطح استاندارد استفاده از سموم، قوانینی وجود دارد اما اجرا نمی‌شود و محصولات کشاورزی با هر میزان آلایندگی از مزرعه برداشت می‌شود و بدون هیچ کنترلی به مصرف می‌رسد.
این موضوع خبر از این می‌دهد که مردم ایران به صورت روزانه مقدار نامعلومی از سموم کشاورزی را بدون اینکه بدانند به بدن خود منتقل می‌کنند، با این خیال که مصرف میوه و سبزی بخشی از یک رژیم غذایی سالم است و نکته تلخ این که با مرجوع شدن محصولات کشاورزی توسط سایر کشورها که برای جان و سلامتی مردم خود اهمیت قائل هستند؛ به این موضوع پی می‌بریم که محصولات کشاورزی که مصرف می‌کنیم تا چه اندازه آلوده و مسموم است.
صادرات محصولات کشاورزی ایران در خطر است
به گفته رئیس اتحادیه بارفروشان، هند از تأیید استاندارد کیوی تولید شده در ایران خودداری کرده است. مصطفی دارایی‌نژاد گفته از امسال برخی کشورهای هدف صادرات، محصولات کشاورزی تأییدیه سازمان حفظ نباتات ایران را برای ورود این محصولات کافی نمی‌دانند و معتقدند محصولات ایرانی باید با رعایت کیفیت مورد نظر و استانداردهای آنها تولید شوند. البته روسیه گفته است دیگر محصولات ایرانی را مرجوع نمی‌کند، بلکه معدوم می‌کند.
دارایی‌نژاد به خبرنگار ایلنا گفته است دقت در نبود سموم فقط نباید محدود به محصولات صادراتی باشد. این دقت باید در کیفیت محصولاتی که در داخل کشور استفاده شده نیز لحاظ شود چراکه ایرانیان مستحق خوردن نیترات و دیگر سموم باقی مانده در محصولات کشاورزی نیستند.
با استناد به صحبت‌های کارشناسان اگر ایران تغییری در وضعیت استفاده از سموم کشاورزی ندهد صادرات محصولات کشاورزی به سایر کشورها با مشکل روبه‌رو خواهد شد و کشاورزان زیادی منبع درآمد خود را از دست می‌دهند. به گفته برخی مقامات همین الان هم بسیاری از کشورهای همسایه به دنبال این هستند تا ایران از بازار رقابت خارج شود و آنها جای آن را بگیرند. برای مثال برخی کشورهای همسایه ازجمله ترکیه منتظرند که ایران بازارهای خود را از دست بدهد تا آنها آن را تصاحب کنند و این یک هشدار جدی است که باید بیشتر به آن توجه شود.
برگشت خوردن میوه‌ها می‌تواند برخی دیگر از خریدان محصولات کشاورزی ایران را نیز از این بازار دور کند. کیوی ایران در بازارهای پاکستان و افغانستان فروش خوبی دارد. اگر این پس زدن‌ها ادامه داشته باشد قطعاً این کشورها و کشورهای دیگر هم ترجیح می‌دهند واردات میوه و محصولات کشاورزی ایرانی را قطع کنند.
باقیمانده سم‌های پرخطر در سفره مردم
از سوی دیگر، مهدی حسینی، رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود معتقد است که عدم آگاهی کشاورز از زمان استفاده از سموم و انتخاب نوع سم مناسب برای هر محصول باعث شده برخی محصولات کشاورزی ایران مرجوع شوند. او می‌گوید، در «سبد سموم ثبت شده» سازمان حفظ نباتات سهم سم‌های پرخطر پنج درصد و میزان سم‌های با خطر متوسط و کم ۹۵ درصد است اما واقعیت با این آمار تفاوت دارد.
این فعال صنفی بخش خصوصی درباره این تفاوت گفت: آنچه مهم است و در سفره مردم می‌آید آن چیزی است که مصرف می‌شود نه آن چیزی که ثبت شده است. ۲۳ درصد از سموم مصرف شده در کشور در گروه پرخطر و ۷۷ درصد آن در گروه متوسط و کم‌خطر قرار می‌گیرند. به این ترتیب استفاده بی‌رویه از سم و کود شیمیایی نه تنها ادامه صادرات محصولات کشاورزی را با چالش روبرو می‌کند که تهدید مستقیمی برای سلامت شهروندان است.
شناسنامه‌دار کردن محصولات کشاورزی یکی از مهم‌ترین وظایف سازمان جهاد کشاورزی است که طی سال‌های پیش بسیار زیاد بر آن تأکید شده است. در حال حاضر مشکل اصلی در مورد محصولات کشاورزی همین است که امکان ردیابی و پیگیری این محصولات به دلیل عدم شناسنامه‌دار شدن باغات کشاورزی وجود ندارد
کوتاهی وزارت کشاورزی بر شناسنامه دارد کردن محصولات
روز گذشته مدیرکل فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو هم به برگشت خوردن محصولات کشاورزی صادراتی ایران از روسیه واکنش نشان داد.
حسین عزیزی گفته است که دلیل برگشت خوردن این محصولات را باید از جهاد کشاورزی پرسید چرا که وزارت جهاد کشاورزی موظف است به محصولات شناسنامه بدهد که نداده است. به گفته عزیزی وزارت جهاد کشاورزی باید مزارع و باغ‌ها را شناسنامه‌دار کند، یعنی به آنها کد بدهد که این کار را انجام نداده است. گواهی صادرات محصولات خام کشاورزی یعنی سبزیجات و صیفی‌جات و میوه‌ها همگی برعهده وزارت جهاد کشاورزی است و از نظر او مسئولیت این موضوع به صورت تمام و کمال با وزارت جهاد کشاورزی خواهد بود.
شناسنامه‌دار کردن محصولات کشاورزی یکی از مهم‌ترین وظایف سازمان جهاد کشاورزی است که طی سال‌های پیش بسیار زیاد بر آن تأکید شده است. در حال حاضر مشکل اصلی در مورد محصولات کشاورزی همین است که امکان ردیابی و پیگیری این محصولات به دلیل عدم شناسنامه‌دار شدن باغات کشاورزی وجود ندارد. پیش‌ازاین وزارت کشاورزی طرح زمین‌های کشاورزی شناسه‌گذاری شده و مزارع و باغات شناسنامه‌دار را به میان آورد اما هیچ اقدام قابل‌توجهی برای این کار انجام نشد.
محصولات صیفی و یا جالیزی را هیچ شخصی بر اساس کیفیت خریداری نمی‌کند و بنابراین وقتی این محصول به میدان می‌آید مشخص نیست که این محصول از مزرعه چه شخصی به‌عمل‌آمده و تا چه میزان دارای شاخصه‌های استاندارد و سلامت است؟ و این موضوع درنهایت تهدیدی برای سلامتی افراد جامعه است.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران: در کشور ما محصولات کشاورزی بدون آنکه از نظر میزان آلایندگی مورد آزمایش قرار گیرند به بازار عرضه می‌شود. بنابراین، زمانی که محصولی مرجوع می‌شود، درمی‌یابیم که در مورد استفاده از کود یا آفت‌کش‌ها زیاده‌روی شده و همین مسئله سبب می‌شود که این کالاها از مقاصد صادراتی عودت داده شود
نتیجه استفاده از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها
یکی از مهم‌ترین آسیب‌های استفاده بی‌رویه از کود و مواد شیمیایی در بخش کشاورزی، آلودگی‌های زیست‌محیطی است که در قالب آلودگی آب‌های زیرزمینی و خاک نمایان می‌شود. ترکیب مواد شیمیایی موجود در برخی از کودها با جذب شدن در ریشه گیاه و عمق خاک، موجب مشکلات و بیماری‌های مختلفی در مصرف‌کنندگان محصولات کشاورزی می‌شود.
یکی دیگر از مهم‌ترین آسیب‌های استفاده غیرکارشناسی از کودهای شیمیایی آلودگی خاک است، برخی کارشناسان بر این باورند که ترکیب‌های سمی کودهای شیمیایی در حدود نیم سده در خاک باقی می‌مانند و این باعث می‌شود این مواد از طریق خاک یا آب به محصولات کشاورزی ورود پیدا کنند. مواد ترکیبی در کودهای شیمیایی تعادل خاک را بر هم می‌زند و با نفوذ به آن، برای مدت‌های طولانی تمامی زنجیره‌های زیستی وابسته به خاک را آلوده می‌کند.
به عقیده کارشناسان اگر روند فرسایش‌های خاک و بیماری‌هایی را که در یک سده گذشته شایع شده‌اند، بررسی کنیم متوجه خواهیم شد که استفاده از کودهای شیمیایی، عامل اصلی این دو مشکل بوده است. آلودگی آب‌های زیرزمینی یکی دیگر از پیامدهای استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی است؛ «نیتراتی» که به صورت کود وارد زمین می‌شود، می‌تواند وارد آب‌های زیرزمینی که منبع تأمین آب شرب روستایی و شهر‌ها است، بشود و از این راه به بدن انسان و دیگر موجودات زنده راه یابد.
همچنین کارشناسان معتقدند استفاده بیش از اندازه از کودهای شیمیایی موجب ابتلا به بیماری‌های پارکینسون، پوکی استخوان، بروز بیماری‌های ژنتیکی، تولد نوزادان کم وزن، افزایش سقط جنین و اختلالات هرمونی می‌شود. افزون بر بیماری‌های یاد شده، سرطان دستگاه گوارش یکی از مهم‌ترین عوارض استفاده زیاد از کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی است.
در آخر اینکه وزارت کشاورزی باید فکری به حال این موضوع کند. سموم و مواد شیمیایی زیادی که از طریق مصرف روزانه محصولات کشاورزی وارد بدن افراد می‌شود قابل‌انکار نیست. جان افراد زیادی در خطر است و وزارت‌خانه‌های بهداشت و کشاورزی وظیفه دارند تا هرچه سریع‌تر به این موضوع رسیدگی کنند.
دیدگاه تان را بنویسید