هیچ مرجعی نگران افزایش شمار و کاهش سن سیگاری‌ها نیست
استعمال دخانیات با تخفیف‌های مالیاتی!
سعیده علیپور
صنایع مختلف این روزها هر چند حال خوبی ندارند، اما دخانیات در ایران وضعیت رو به رشدی دارد؛ بنابر اظهارات اخیر رئیس هیات مدیره انجمن دخانیات، در ۹ ماهه نخست امسال، سه هزار و ۷۰۰ تن تنباکو در کشور تولید شده است. عددی که از رشد ۹۸ درصدی تولید نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد!
اما چگونه است که صنعت دخانیات شرایط مشابه صنایع دیگر را ندارد و از رشد قابل قبولی برخوردار است؟ برخی کارشناسان این رشد مطلوب را در سایه سیاست حمایتی می‌دانند که نصیب این صنعت شده و قیمت عرضه آن را به نسبت سایر برندهای وارداتی سیگار ارزانتر نگه داشته است. قیمتی که هر چند خبر اخیر افزایش مالیات بر فروش محصولات دخانی در بودجه سال آینده می‌توانست آن را تغییر دهد، اما جزئیات بیشتر از این لایحه نشان می‌دهد حمایت از سیگار هنوز اولویت دولتمردان در کشور است.
حمایت از دخانیات در قانون توسعه
براساس قانون برنامه پنجم توسعه دولت موظف بود تا کل واردات سیگار با برند اصلی را در پایان این برنامه به تولید داخل تبدیل و با توان داخلی نیاز مصرفی کشور را تامین کند. برخلاف بسیاری از موضوعات مطرح در این برنامه توسعه، این موضوع در سال 97 محقق شد و حتی در سال 98، ۱۵۴ میلیون نخ سیگار هم صادر شد. بسیاری این موفقیت در فروش را زیر سایه عرضه ارزان سیگار دانسته و معتقدند این موضوع نتیجه عدم اجرای سیاست‌های سلامت‌محور است و قربانی این افزایش فروش، سلامتی شهروندان است.
اکنون قیمت متوسط جهانی یک بسته سیگار حدود 4.5 دلار است، اما متوسط آن در کشور ما 8 هزار تومان است. حال مشاهده کنید ما چه فاجعه‌ای در بحث کنترل دخانیات در کشور داریم
دخانیات در لایحه بودجه سال آینده
در حالی که براساس آمار، ایران 10 میلیون مصرف‌کننده سیگار دارد و عمده‌ترین دلیل بروز سرطان ریه، بیماری‌های قلبی‌وعروقی، پوکی استخوان، بیماری‌های خودایمنی و ... سیگار است، اما اخبار می‌گوید که چتر حمایت از این محصول گسترده‌تر خواهد شد. هر چند خبر اخیر افزایش مالیات بر فروش محصولات دخانی در بودجه سال آینده کشور به میزان ۹۰ درصد، برای مخالفان سیگار این نوید را داد که با افزایش چشمگیر قیمت عرضه، مصرف سیگار کاهش پیدا کند، اما به گفته کارشناسان این مالیات بر تولید تعلق گرفته و سخنی از مالیات بر خرده‌فروشی که اصلی‌ترین عامل در افزایش قیمت سیگار است، در میان نیست.
در همین باره بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت به ایسنا می‌گوید: «متعاقب ابلاغ قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال جاری، برآورد شده است که ارزش درآمدی دخانیات از ۱۲۳۱ میلیارد تومان به ۲۳۱۰ میلیارد تومان در سال آینده افزایش خواهد یافت. این درحالی است که در تبصره قانون بودجه ۱۴۰۰ به ازای هر نخ سیگار تولید داخل ۲۵ تومان، تولید با نشان بین‌المللی ۵۰ تومان، سیگار وارداتی ۱۵۰ تومان، هر بسته ۵۰ گرمی تنباکوی تولید داخل ۳۳۰۰ تومان و هر بسته ۵۰ گرمی تنباکوی وارداتی ۱۰ هزار تومان با ارزش درآمدی چهار هزار و ۷۷۵ میلیارد تومان اخذ می‌شد که از لایحه بودجه ۱۴۰۱ حذف شده است».
اعدادی که نشان می‌دهد چتر حمایت دولت از سر صنعت دخانیات هر چند در بخشی از امور مربوط به مالیات حذف، اما حمایت پرقدرت‌تری نصیب این صنعت شده است.
مالیات حلقه مفقوده
در حالی که به اعتقاد کارشناسان مؤثرترین ابزار برای کاهش مصرف دخانیات، مالیات است، اما به گفته برخی مسئولان حوزه سلامت، صنایع دخانی به بهانه افزایش قاچاق محصولات دخانی مانع از اعمال مالیات بر خرده‌فروشی سیگار می‌شوند و همین موضوع سبب شده است که این محصول مضر در قیاس با دیگر اقلام در کشور ارزانتر باشد. به طوری که شاهدیم که گاهی قیمت یک پاکت سیگار از یک پاکت شیر ارزانتر است. به اعتقاد همین افراد این ارزانی کار را برای کاهش ترغیب مردم به خرید سیگار سخت کرده است.
در همین باره بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت می‌گوید: «اگر مالیات را افزایش دهیم، دیگر یک جوان نمی‌تواند با پول تو جیبی خود سیگار تهیه کند. اکنون قیمت متوسط جهانی یک بسته سیگار حدود 4.5 دلار است، اما متوسط آن در کشور ما 8 هزار تومان است. حال مشاهده کنید چه فاجعه‌ای ما در بحث کنترل دخانیات در کشور داریم».
در حالی که متوسط میزان مالیات مؤثر بر کاهش مصرف توسط سازمان جهانی بهداشت 75 درصد قیمت خرده‌فروشی اعلام شده است، اما در ایران این رقم حدود 15 درصد قیمت خرده‌فروشی است. اما سوال اصلی اینجاست که علت کم بودن میزان مالیات چیست و چه دستگاهی مسئول این موضوع هستند؟
در همین باره رئیس دبیرخانه ستاد کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت معتقد است: «ایراد در رأس دولت و مجلس است. وزارت بهداشت پیشنهاد خود را می‌دهد؛ اینکه مالیات باید به این میزان باشد، موضوع مهمی است اما عوامل صنایع دخانی در جلسات سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری دخالت و در این جلسات اعلام می‌کنند اگر مالیات را افزایش دهید، قاچاق محصولات دخانی زیاد می‌شود. این موضوع بعد از عبور از دولت به مجلس می‌رود و در مجلس نیز این افراد نمایندگان را توجیه می‌کنند که اگر مالیات را افزایش بدهید، قاچاق زیاد می‌شود و به این ترتیب جلو افزایش مالیات گرفته می‌شود».
افزایش ۳۰ درصدی
مصرف دخانیات
در این میان اما برخی معتقدند، اگر روند مالیات بر دخانیات به همین ترتیب ادامه پیدا کند مصرف سیگار تا چهار سال آینده به 30 درصد افزایش پیدا می‌کند.
در همین باره استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید: «۱۳ درصد جمعیت کشور دخانیات مصرف می‌کنند که اگر کنترل نشود تا سال ۱۴۰۴ به ۳۰ درصد می‌رسد که جای نگرانی دارد.
عبدالرحمان رستمیان به ایرنا می‌گوید: «سالانه ۱۵ میلیارد تومان به علت مصرف سیگار در کشور دود می‌شود و ۴۵ هزار میلیارد تومان برای بیماری‌های ناشی از مصرف سیگار هزینه می‌شود که بسیار سنگین است».
رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی البرز به ایسنا گفته است: «یکی از عوامل گسترش عمدی تعداد سیگاری‌ها مجلس است. مجلس به شدت در مقابل افزایش قیمت سیگار مقاومت می‌کند و دلیل عمده آن لابی مافیای تجارت سیگار است. تاکنون چندین بار طرح افزایش مالیات قیمت سیگار به مجلس رفته و هر بار برگشت خورده است»
به گفته او دخانیات جزو پرسودترین کالاها در کشور بوده به خاطر همین تولید آن افزایش یافته است و در این میان اخذ مالیات بیشتر برای دخانیات باعث می‌شود تقاضا کاهش یابد.
نقش مافیا در افزایش تعداد سیگاری‌ها
در حالی که برخی ارزان بودن سیگار را دلیل رشد روزافزون سیگار در اقشار مختلف به خصوص نوجوانان و زنان می‌دانند، حسین کریم، فوق تخصص بیماری‌های قلب و عروق معتقد است: «متاسفانه برخی به دلایل عمدی قیمت سیگار را در کشور پایین نگه داشته‌اند».
رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی البرز به ایسنا گفته است: «در این عمد سه مقصر اصلی وجود دارد: اول مافیای تولید و تجارت سیگار که از سیگاری شدن مردم سود هنگفتی به جیب می‌زنند. دومین عامل گسترش عمدی تعداد سیگاری‌ها مجلس است. مجلس به شدت در مقابل افزایش قیمت سیگار مقاومت می‌کند و دلیل عمده آن لابی مافیای تجارت سیگار است. تاکنون چندین بار طرح افزایش مالیات قیمت سیگار به مجلس رفته و هر بار به دلایل به اصطلاح آبدوغ خیاری برگشت خورده است».
وی توضیح داد: «طی دو سه سال اخیر مالیات هر چیزی که روی آن دست بگذارید چند برابر شده ولی مالیات سیگار چقدر افزایش داشته است؟ پاسخگوی این سوال مهم چه کسی است؟ واقعا جای تاسف است عده‌ای به خاطر لابی‌گری و پر کردن جیب خود با جان مردم اینگونه بازی می‌کنند».
مصرف دخانیات در ایران حدودا ۱۳ برابر جهان
بر اساس آخرین آمار در شش ماهه اول امسال، 32 میلیارد و 500 میلیون نخ سیگار در کشور دود شده است؛ یعنی به ازای هر نفر 382 نخ سیگار، تقریبا دو نخ در یک روز برای هر نفر! این فقط یک قیاس آماری است که حساب کار دستمان بیاید اما وقتی جزئی‌تر بررسی و آمار مصرف روزانه سیگاری‌ها را تحلیل کنیم، باید بیشتر بترسیم. طبق اعلام دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت، در کشور ما حدود 10 میلیون نفر مصرف‌کننده دخانیات هستند که 9.3 درصد آن‌ها به صورت روزانه سیگار می‌کشند. باشگاه خبرنگاران جوان هم چندی پیش نوشت: «آمار میانگین مصرف دخانیات در کشورمان حدودا ۱۳ برابر جهان است». رقمی که تبعات آن را باید سال‌ها بر آمارهای مربوط به هزینه‌های درمان و شمار بیماران صعب‌العلاج جست.
دیدگاه تان را بنویسید