آژانس مدعی تشدید غنی‌سازی اورانیوم در فردو شد
ایران در مسیر تقابل در پرونده هسته‌ای
طهمورث حسینی
پازل‌های ایران‌هراسی در حال تکمیل شدن است و اضلاع مختلف بازیگران بین‌المللی و منطقه‌ای هر یک به نحوی سعی در معرفی ایران به عنوان یک تهدید دارند.
روند فشارهای بین‌المللی بعد از قطعنامه شورای حکام بیشتر شده و ایران و آمریکا سعی می‌کنند از ابزارهای خود برای فشار به طرف مقابل و گرفتن امتیاز حداکثری استفاده کنند و شاید همین نگاه است که توافق هسته‌ای را به لبه پرتگاه برده است.
آژانس: ایران غنی‌سازی اورانیوم را تشدید می‌کند
خبرگزاری رویترز به یکی از اسناد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دست یافته که مدعی است ایران در تاسیسات هسته‌ای فردو با آماده کردن سانتریفیوژهای پیشرفته آی‌آر-۶ غنی‌سازی اورانیوم را تشدید می‌کند.
بر اساس این گزارش این آبشار سانتریفیوژ متشکل از ۱۶۶ ماشین است و دومین آبشار سانتریفیوژ آی‌آر-۶ محسوب می‌شود که در سایت فردو نصب شده است.
بر اساس گزارش رویترز ایران به آژانس اعلام کرده که فرایند «غیرفعال‌سازی» را در پیش خواهد گرفت. «غیرفعال‌سازی» یک مرحله پیش از آغاز غنی‌سازی و فرآیندی برای تزریق گاز «یو اف ۶» است.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه برخی اظهارنظرهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را «خارج از چارچوب وظایف فنی» خواند و البته گفت که تهران همچنان در مسیر دیپلماسی حرکت می‌کند و قطار دیپلماسی از ریل خود خارج نشده است.
با این حال ایران بارها اعلام کرده است که در صورت تداوم تحریم‌های آمریکا همکاری با آژانس را کاهش خواهد داد.
اضلاع دیگر امنیتی کردن پرونده ایران
امنیتی کردن پرونده هسته‌ای ایران اضلاع دیگری جز آژانس و آمریکا دارد. اتحادیه اروپا به عنوان بازیگر اصلی و کشورهای حوزه خلیج فارس به عنوان بازیگران فرعی ولی ذینفع از مهمترین دلایل پیچیده‌تر شدن اوضاع هستند.
شورای وزیران اتحادیه اروپا دو روز پیش سند نهایی «شراکت راهبردی» با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را به منظور ایجاد مشارکتی استراتژیک با این کشورهای عربی تصویب کرد که در آن از ایران به عنوان منبع بی‌ثباتی در منطقه نام برد.
در این سند آمده است: «ایران با حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم نظامی و سیاسی از گروه‌های نیابتی‌اش و همچنین با برنامه تکثیر موشک‌های بالستیک و انتقال آنها و سایر تسلیحات به عوامل حکومتی و غیرحکومتی همچنان یک منبع بی‌ثباتی در منطقه است.»
اتحادیه اروپا همچنین از اقدامات مثبت اخیر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، از جمله امضای توافق‌ها با اسرائیل، ابتکار این کشورها «در ازسرگیری یا گسترش دیالوگ با ایران» و آتش‌بس اخیر در یمن استقبال کرده است.
بنابر سند ۹ صفحه‌ای این شراکت راهبردی که در وبسایت اتحادیه اروپا منتشر شده، «همکاری عمیق و فزاینده» با کشورهای حوزه خلیج فارس «یک اولویت» برای این اتحادیه است و برای دو طرف منافعی مشترک در مقابله با چالش‌های جهانی و منطقه‌ای دارد.
این مجمع عربی شامل شش کشور عربستان سعودی، عمان، قطر، بحرین، امارات متحده عربی و کویت است.
برخی از این کشورها در سال‌های اخیر نقش میانجی و واسط را بازی کرده‌اند و برخی دیگر خواستار برخورد جدی‌تر اروپا و آمریکا با اقدامات ایران در منطقه هستند.
حضور در مذاکرات هسته‌ای با ایران و گنجاندن موضوعات منطقه‌ای و موشکی ایران در مذاکرات برجام نیز از دیگر خواسته‌های برخی از این کشورها بوده است.
دیپلماسی هوشمند
یا فشار پلکانی
نقطه آغاز جدید دیپلماسی هوشمند آمریکا را باید به جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و صدور قطعنامه علیه تهران بازگرداند. قرار است طبق این برنامه، فشاری با شیب ملایم وارد آید تا ایران متقاعد به بازگشت به میز مذاکره شود. این ناشی از یک جمع‌بندی مهم در واشنگتن است که بدون چنین خط مشی‌ای امکان توافق در آینده نزدیک وجود نخواهد داشت.
ایران نیز رویکرد محدودسازی هوشمند آژانس را در مقابل فشار پلکانی آمریکا و شورای حکام در پیش گرفته است. دوربین‌های خاموش شده برای غرب و آژانس بسیار حیاتی هستند و شاید حاضر باشند بابت راه‌اندازی دوباره آنها وارد فرآیند بده-بستان شوند
پس همزمان با هر گام تدریجی که در مسیر اعمال فشار برداشته می‌شود، کانال‌های دیپلماتیک نیز فعال می‌شوند. به‌طور نمونه قبل از صدور قطعنامه در آژانس بایدن به ایران نامه می‌نویسد و گوشزد می‌کند که لحن قطعنامه ملایم است و حتی همین روند پس از تحریم دو فرد و 9 شرکت در امارات و هنگ کنگ نیز مورد پیگیری قرار می‌گیرد و این بار بواسطه اروپا این پیام به تهران مخابره می‌شود که این تحریم‌ها مغایر برجام است و به محض احیای آن تحریم‌ها نیز لغو خواهد شد. در واقع بایدن در تلاش است ضمن اعمال فشار به مدیریت بحران نیز دست بزند تا درهای مذاکرات همچنان باز باقی بماند. به نظر می‌رسد در این چارچوب احتمالا طی هفته‌های آتی بخشی از درآمدهای نفتی ایران نیز مورد هدف قرار خواهد گرفت؛ این هدف‌گیری آنچنان پرشدت نخواهد بود که زمینه‌های تصاعد بحران منطقه‌ای را فراهم کند. قطعا سفر ماه آینده بایدن به اسراییل و عربستان برای طراحی این استراتژی‌ها خواهد بود و در تل آویو و جده تصمیمات مهمی در همین جهت اتخاذ خواهد شد.
ایران و پروژه محدودسازی هوشمند آژانس
ایران نیز رویکرد محدودسازی هوشمند آژانس را در مقابل فشار پلکانی آمریکا و شورای حکام در پیش گرفته است. به همین دلیل تهران پس از صدور قطعنامه شورای حکام، 27 دوربین فراپادمانی آژانس را خاموش کرد اما مانع از فعالیت 40 دوربین دیگر نشد. چنین اقدامی دو معنای همزمان را به طرف مقابل منتقل می‌کند: اول اینکه ایران اهرم جدید و حیاتی برای خود تدارک دیده است. علت چنین مدعایی نیز به کارکردهای دوربین‌های آژانس بازمی‌گردد.
27 دوربین خاموش شده عمدتا وظیفه نظارت و رصد قعالیت‌های ایران در حوزه ساخت قطعات سانتریفیوژ و روند تحقیق و توسعه را برعهده دارند؛ حال آنکه 40 دوربین دیگر بر فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم متمرکز هستند. با علم به همین تفاوت‌های تکنیکی است که می‌توان ارزش اهرم‌سازی جدید ایران را درک کرد.
خبرگزاری رویترز به یکی از اسناد آژانس بین‌المللی انزژی اتمی دست یافته که مدعی است ایران در تاسیسات هسته‌ای فردو با آماده کردن سانتریفیوژهای پیشرفته آی‌آر-۶ غنی‌سازی اورانیوم را تشدید می‌کند
هادی خسروشاهین، روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که «دوربین‌های خاموش شده برای غرب و آژانس بسیار حیاتی هستند و شاید حاضر باشند بابت راه‌اندازی دوباره آنها وارد فرایند بده-بستان شوند. همچنین تاسیسات فردوی دوم به ایران امکان آن را خواهد داد که در سال‌های آینده به برنامه غنی‌سازی خود وسعت و سرعت بیشتری ببخشد.»
ایران و زمین بازی منطقه
روزنامه واشنگتن پست اخیرا در گزارشی نوشت که «قایق‌های تندروی ایرانی در آب‌های خلیج فارس به دو کشتی آمریکایی نزدیک شده و یکی از این کشتی‌ها را وادار به هشدار کرده است.»
این اخبار نشان‌دهنده سیاست دیگر ایران نیز می‌تواند باشد: انگشت گذاشتن بر نگرانی آمریکا و پرهیز این کشور از «تصاعد بحران در محیط منطقه‌ای».
به عبارت دیگر ایران شاید ترجیح دهد به جای انتخاب میدان هسته‌ای برای نشان دادن قدرت واکنش‌اش حوزه منطقه‌ای را برگزیند و به‌صورت مدیریت شده و هدفمند از اهرم‌های خود برای تصاعد قاعده‌مند بحران استفاده کند تا نشان دهد بازگشت کاخ سفید به این سیاست فشار پلکانی بدون هزینه نخواهد بود.
پاییز پرتنش روابط ایران و آمریکا
خسروشاهین معتقد است: «سیاست قدم برداشتن در میانه توافق و عدم توافق می‌تواند تا پایان تابستان ادامه پیدا کند و شاید در نقطه‌ای با سیاست کج دار و مریز واشنگتن در اعمال فشار همراه شود که عده‌ای ما آن را نقطه تعادلی یا همان توافق می‌خوانیم.»
با تشدید فشار ایالات متحده، ایران نیز در پاسخ گام‌های رو به جلو بردارد و این گام می‌تواند انباشت ذخایر اورانیوم غنی شده و توقف تبدیل آن به صفحات سوخت باشد و یا آغاز غنی‌سازی 90 درصدی.
با وجود همه احتیاط‌های دو جانبه به نظر می‌رسد زمان تصاعد بحران میان تهران و واشنگتن در پاییز فرا خواهد رسید؛ مگر اینکه طرفین تا ماه سپتامبر در مورد احیای برجام با شانس پایین‌تر و یا توافق جایگزین با بخت بیشتر، به نقطه تعادلی دست یابند.
دیدگاه تان را بنویسید