روحـانی دوست‌داشتنی

محبوبه ولی، روزنامه نگار

پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهور  در نیویورک در توئیتی نوشت که روحانی  در پاسخ به اصرار مدیر یک رسانه آمریکایی برای دیدار با ترامپ گفته است: «شما با کسی می‌نشینید و قهوه می‌خورید که به تغییر رفتارش امید داشته باشید؛ ترامپ تا کنون هرچه کرده، ویران کردن اعتماد به دولت آمریکا بوده است، اگر احساس کنیم آمریکا صادقانه در پی بهبود شرایط است، آنگاه حتماً فضای تازه‌ای خواهیم داشت.»

ترامپ اما روز گذشته در توئیتر خود نوشت: «با وجود درخواست‌ها، من هیچ برنامه‌ای برای ملاقات با رییس جمهور روحانی ندارم؛ شاید روزی در آینده. مطمئنم او انسانی بسیار دوست‌داشتنی است.»

او ننوشته بود که این درخواست از سوی چه کسانی بوده است اما توئیتش در حالی بود که در هفته‌های گذشته خود او و دیگر مقامات کاخ سفید بارها از اعلام آمادگی‌اش برای دیدار و مذاکره سخن گفته بودند و حتی رسانه‌های آمریکایی نیز از احتمال دعوت ترامپ از روحانی برای دیدار در نیویورک خبر داده بودند.

با جمع این توئیت و اظهارات قبلی‌ ترامپ صرفا می‌توان نتیجه گرفت که او آمادگی دارد اما برنامه ندارد!

‌هنوز زود است

ترامپ در حاشیه اجلاس مجمع جهانی سازمان ملل، دیداری نیز با امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه داشته و از آنچه در این دیدار گفته نیز چنین برمی‌آید که ظاهرا او معتقد است تحریم‌ها و فشارهایش هنوز آنقدر اثر نکرده که ایران را پای میز مذاکره بکشاند.

دیروز خبرگزاری بلومبرگ که در نیویورک مستقر است درباره این دیدار نوشت: مقام‌های فرانسوی که نخواستند نام‌شان فاش شود، به خبرنگاران گفتند که ترامپ نظر ماکرون را درباره مسائل مشترک جویا شد، به آن‌ها گوش داد و برخلاف همیشه در پی تایید حرف‌های خود برنیامد. به نوشته بلومبرگ این مقام‌ها مدعی شدند که اقدام‌های ایران در منطقه و برنامه موشک‌های بالستیک این کشور نگرانی دو طرف را در پی داشته، اما ترامپ اصرار داشت که سیاست اعمال تحریم به تضعیف اقتصاد ایران خواهد انجامید و هنوز برای گفت‌وگو با ایران بسیار زود است.

کاخ سفید نیز در مورد این دیدار بیانیه داد که ترامپ و ماکرون «درباره حوزه‌ای گسترده از مسائل بین‌المللی، ازجمله وضعیت سوریه، مقابله با تهدیدهای ایران و ایجاد شرایط تجارت عادلانه میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده» با یکدیگر به توافق رسیدند.

‌اولین نشست ایران و 1-5+1

اما ساعاتی قبل از اینکه مکرون با ترامپ دیدار کند، وزیر خارجه‌اش به همراه وزرای خارجه ایران، آلمان، روسیه، چین و انگلیس جلسه وزرای خارجه ایران و 4+1 را تشکیل داده بودند. این جلسه شامگاه دوشنبه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد و به ریاست نماینده عالی اتحادیه اروپا برگزار شد.

ماحصل این نشست که پیش از نشست شورای امنیت به ریاست ترامپ، برگزار شد، بیانیه مشترکی در حمایت از برجام و لزوم بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی بود که در واقع نخستین بیانیه مشترک ایران و 4+1 درباره برجام پس از خروج آمریکا از آن محسوب می‌شود.

در این بیانیه که توسط محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا برای امور خارجی و امنیتی قرائت شد، همچون ماه‌های گذشته بر تعهد مجدد کشورهای عضو برجام بر اجرای کامل و موثر برجام از جمله در حوزه رفع تحریم‌ها تاکید و اذعان شد که رفع تحریم‌ها و برخورداری ایران از منافع اقتصادی حاصله، بخش کلیدی و حیاتی برجام است.

به طور کلی گسترش روابط مالی و اقتصادی با ایران و تضمین فروش نفت ایران در این بیانیه مورد تاکید قرار گرفت و حالا امروز روسای جمهور همان کشورهایی که وزرای امور خارجه‌شان جلسه ایران و 4+1 را تشکیل داده و آن بیانیه صادر کردند، قرار است دور میز گرد و کوچک شورای امنیت سازمان ملل بنشینند که به ریاست ترامپ برگزار می‌شود و به طور خاص به «ایران» می‌پردازد.

البته موضوعات دیگری از قبیل حمله شیمیایی به سرگئی اسکریپال (جاسوس روس‌تبار) در انگلیس، استفاده از تسلیحات شیمیایی در سوریه و مذاکره با کره شمالی نیز مطرح خواهد شد اما به گفته رئیس جمهوری آمریکا موضوع اصلی ایران است.

چین، چهار کشور اروپایی و نماینده اتحادیه اروپا در بیانیه مشترکشان با ایران، از یک «ساز و کار ویژه» برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران که فعالان اقتصادی را در تعقیب تجارت مشروع با ایران مساعدت کرده و به آنها اطمینان مجدد دهد، استقبال کردند. همین طور از «قانون انسداد» اتحادیه اروپا و اعطای مجوز به بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای اینکه ایران نیز واجد شرایط دریافت وام‌های خارجی محسوب شود و اینکه این به روزرسانی در 16 مرداد اجرایی شده نیز استقبال کردند.

فدریکا موگرینی هم در دیدار جداگانه‌ای که پیش از برگزاری این نشست با محمد جواد ظریف داشته، گفته است که راه‌حل‌های عملیاتی اروپا برای تامین خواسته‌های ایران در حال تدوین نهایی است و به زودی اجرایی خواهد شد؛ وعده ای که حدود پنج ماه است تکرار می‌شود و کارشناسان بسیاری تاکید می‌کنند که اروپا توان مقابله با تحریم‌های آمریکا را ندارد و بسیاری دیگر از تحلیلگران هم امیدوارند که این شنای اروپایی‌ها در خلاف موج ترامپ، او را دچار انزوا و بی‌اعتباری سیاسی کند تا جایی که بتوان او را از صحنه سیاسی حذف کرد به ویژه که او علاوه بر اروپایی‌ها، مخالفان سرسختی نیز در داخل کشور خود دارد.

‌وارونگی فرمول‌های سیاسی

همزمان با شروع اجلاس مجمع جهانی سازمان ملل، 53 نفر از مقام‌های سابق امنیتی، سیاسی و نظامی آمریکایی با تاکید بر لزوم بازگشت واشنگتن به برجام اعلام کردند، سیاست دونالد ترامپ در قبال ایران و خروج وی ازتوافق هسته ای هیچ یک از اهداف او را محقق نمی کند و حتی تبعاتی برای ایالات متحده نیز خواهد داشت.

این 53 تن که در میان آنها هم جمهوری‌خواه وجود دارد و هم دموکرات، گفته‌اند ترامپ راهکار دیپلماتیک را پشتوانه سیاست «فشار حداکثری» نکرده، بنابراین رویکرد وی در قبال ایران نتیجه ای نخواهد داشت و خواسته اند که او به برجام بازگردد.

ترامپ اما این فرمول‌های سیاسی را وارونه کرده و به جای آنکه به قول سیاسیون کشورش راهکار دیپلماتیک را پشتوانه فشار حداکثری بکند، فشار حداکثری را پشتوانه دیپلماسی کرده و قصد دارد این فشار را تا جایی ادامه دهد که به آمدن ایران پای میز مذاکره منجر شود.

تا بدین جای کار که ایرانیان چشمشان به جمال دلار 16 هزار تومانی روشن شده و سکه نیز با شتاب خود را به پنج میلیون تومانی شدن می‌رساند و برخی اقلام از خوراکی و دارویی گرفته تا بهداشتی و ... کمیاب و بعضا نایاب شده‌اند، هنوز نه از سوی ایران قصدی برای مذاکره است و نه از سوی ترامپ قصدی برای بازگشت به برجام و نه هنوز اروپا توانسته است جای خالی آمریکا در این توافق پر کند.