به دنبال گام چهارم کاهش تعهدات برجامی صورت گرفت؛
گزارش متفاوت آژانس و تکاپوی دوباره مکرون
محبوبه ولی
آنقدر اروپا دست روی دست گذاشت که ایران گام چهارم را هم برداشت؛ گامی بلندتر از سه گام قبلی و نزدیکتر به یک ایران هسته‌ای. روز دوشنبه هفته جاری، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که برای تصمیم‌گیری و اعلام‌نظر درباره گام چهارم ایران، نیاز به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داریم.
گزارش آژانس آخر وقت روز دوشنبه منتشر شد؛ گزارشی کاملا متفاوت از گزارش‌های قبلی آژانس. پیش از این آژانس در گزارش‌هایش پایبندی ایران به برجام را تایید کرده بود و در گزارش‌هایی که پس از برداشتن گامهای مربوط به کاهش تعهدات هسته‌ای ایران ارائه می‌کرد، مواردی را اعلام کرده بود که خود ایران نیز قبلتر آنها را اعلام کرده بود.
یک کشف تازه و فردو
در گزارش دوشنبه شب اما آمده بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ذرات اورانیوم با منشأ ساخت دست بشر را در محلی که ایران پیشتر به آژانس اعلام نکرده بود پیدا کرده است.
به نوشته خبرگزاری فرانسه این گزارش آژانس تأیید می‌کند که ادعا‌های آمریکا و اسرائیل درباره «فعالیت‌های مخفی اتمی ایران» حقیقت داشته است. اگرچه نامی از سایت ایرانی در گزارش آژانس برده نشده، اما گمان می‌رود که «سایت اعلام نشده» همان سایت تورقوزآباد است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی سال پیش محل آن را افشا کرده بود.
علاوه بر این، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کرده که ایران در آخرین مورد از کاهش تعهدات برجامی، برخلاف توافق اتمی سال 2015، غنی‌سازی در تاسیسات «فردو» با سانتریفیوژهای پیشرفته را از سر گرفته و میزان ذخایر اورانیوم غنی شده‌اش در حال افزایش است.
همچنین اعلام شده که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران و میزان خلوص آن بالاتر از محدودیت‌های تعیین شده در برجام است.
اروپای نگران و سلاح «ماشه»
این گزارش نگران‌کننده برای اروپا، منجر به صدور بیانیه‌ای از سوی تروئیکای اروپایی شد. پس از ارائه گزارش آژانس انرژی اتمی، سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه به همراه اتحادیه اروپا، در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند در صورت ادامه روند کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران، یکی از سازوکارهای حل اختلاف موجود در برجام، بازگشت دوباره تحریم‌های سازمان ملل است.
آنها همچنین اخطار دادند که فعالیت‌های اخیر ایران مانع تلاش‌های آنها برای خنثی کردن تنش‌ها در خاورمیانه است و به شدت نگران تصمیم ایران به از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم در سایت فردو هستند.
به گزارش دویچه وله، وزرای خارجه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان که در پاریس گرد هم آمده بودند هشدار دادند که ممکن است اقداماتی علیه ایران انجام دهند. آنها صریحا بیان کردند: ما آمادگی‌مان را برای در نظر گرفتن تمامی مکانیسم‌ها [در توافق هسته‌ای] از جمله مکانیسم ماشه، برای حل کردن مسائل، اعلام می‌کنیم.
هرچند که در بیانیه‌شان این را هم گفتند که «ما آماده ادامه دادن تلاش‌های دیپلماتیکمان برای ایجاد شرایط و تسهیل تنش‌زدایی در خاورمیانه هستیم. اگرچه این تلاش‌ها به طور فزاینده‌ای به دلیل اقدامات اخیر ایران، سخت‌تر می‌شوند.»
وزرای خارجه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان که در پاریس گرد هم آمده بودند هشدار دادند: ما آمادگی‌مان را برای در نظر گرفتن تمامی مکانیسم‌ها [در توافق هسته‌ای] از جمله مکانیسم ماشه، برای حل کردن مسائل، اعلام می‌کنیم
بزرگنمایی نکنید
ایران اما در برابر این واکنش‌های نگران، در جهت آرام کردن فضا گام برداشت. کاظم غریب‌آبادی، نماینده جمهوری اسلامی در وین، بعد از گزارش آژانس به این نکته اشاره کرد که «به رغم کاهش تعهدات ایران تحت برجام، آژانس همچنان قادر به راستی‌آزمایی هم در مورد اجرای تعهدات و هم در مورد توقف اجرای بخشی از تعهدات است.»
اینکه ایران همچنان این اجازه را به آژانس می‌دهد می‌تواند اطمینان خاطری برای طرف‌های برجام باشد که کماکان توانایی کنترل برنامه هسته‌ای ایران را دارند.
غریب‌آبادی درباره اشاره آژانس به مکان «خاصی» در ایران که ظاهرا همان محل پیدا شدن ذرات اورانیوم است نیز گفت: تعامل بین آژانس و ایران در خصوص این موضوع در حال اجراست. بنابراین، هرگونه تلاش برای پیش‌داوری و ارائه ارزیابی زودهنگام و خام، صرفا در جهت مصادره این موضوع در راستای مقاصد سیاسی خواهد بود.
او همچنین تاکید کرد: «موضوعات پادمانی نباید با اغراض سیاسی مورد سوءاستفاده قرار بگیرند و بزرگنمایی شوند.»
شرط ظریف برای بازگشت انجام کامل تعهدات
از سوی دیگر ایران همچنان بر موضع خود درباره کاهش تعهدات هسته‌ای در قبال بدعهدی طرف‌های مقابل، پابرجاست و به نظر نمی‌رسد تهدیدهای اروپایی تاثیر چندانی در این موضع داشته باشد.
هشدار دادن‌ها و خط و نشان کشیدن‌های اروپا در حالی است که در ایران اخبار مربوط به راه‌اندازی نیروگاه‌های جدید، استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته و آمار رو به افزایش اورانیوم غنی شده و آب سنگین منتشر می‌شود. با وجود چنین تکاپویی، بعید به نظر می‌رسد که تهدیدهای اتحادیه اروپا درباره بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، بتواند مانع پیشروی ایران در گامهای بعدی شود.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که در یک سال و نیم گذشته، مذاکرات دیپلماتیک بسیاری را با طرف‌های اروپایی برای حفظ برجام انجام داده است، دیروز در حالی که مشغول سخنرانی در پنل خلع سلاح و عدم اشاعه کلوپ آستانه در قزاقستان بود، بار دیگر تاکید کرد که اگر ایران از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند شود، آماده است تا به اجرای کامل تعهداتش در این توافق بازگردد.
ظریف در ادامه با اشاره به اینکه عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران از شروط برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است، گفت: اگر این مسئله حتی تا اندازه‌ای هم محقق شود ما آماده‌ایم تا به اجرای کامل تعهداتمان ذیل این توافق بازگردیم و حسن‌نیت خود را نشان دهیم.
«تماس فوق‌العاده» با ترامپ!
اروپایی‌ها اما در این مدت نشان داده‌اند که خواست یا توانایی برآورده کردن این شرط ایران را ندارند. با این حال گزارش تازه آژانس، بار دیگر اروپا را به تکاپو برای پیدا کردن یک راهکار انداخته است.
امانوئل مکرون، رئیس‌‌جمهوری فرانسه که طی ماه‌های گذشته، نقش پررنگ و البته بی‌اثری را برای پایان دادن تنش میان ایران و آمریکا بازی کرد، بامداد دیروز در صفحه توئیترش نوشت که «تماس فوق‌العاده‌ای» با دونالد ترامپ، همتای آمریکایی خود درباره ایران، سوریه و ناتو داشته است.
در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمده است که آژانس بین‌الملی انرژی اتمی ذرات اورانیوم با منشأ ساخت دشست بشر را در محلی که ایران پیشتر به آژانس اعلام نکرده بود، پیدا کرده است
مکرون توضیح داد: «همگرایی‌های بسیاری مورد تاکید قرار گرفتند و ما پیش از نشست ناتو در لندن با هم دیدار خواهیم کرد.»
البته این تماس تلفنی در حالی است که مکرون هفته قبل طی سخنرانی در سفارتخانه فرانسه در پکن، ضمن متهم کردن تهران به خروج از توافق هسته‌ای، گفت باید ایران را برای بازگشت به محدودیت‌های توافق هسته‌ای تحت فشار قرار داد.
اروپا کدام گزینه را انتخاب می‌کند؟
باید دید که مکالمه تلفنی روسای‌جمهور فرانسه و آمریکا که مکرون آن را «فوق‌العاده» خوانده در جهت فشار بیشتر بر ایران است یا توافق. آمریکا به شدت می‌کوشد که هرچه زودتر به عمر برجام پایان دهد.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا به تازگی در توئیتی با فاجعه‌آمیز خواندن برجام نوشت: «بهترین استدلالی که حسن روحانی برای ماندن در توافق هسته‌ای با ایران دارد این است که بتوانند به خرید و فروش پهپاد، موشک، تانک، جت و ... بپردازند. روحانی به خواسته خود می‌رسد مگر آنکه شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را پیش از هجدهم اکتبر سال ۲۰۲۰ تمدید کنند.»
با توجه به چنین فشارهایی از سوی آمریکا و همچنین گزارش تازه آژانس باید دید که اروپا به رویکرد دیپلماتیک برای حل مسئله ادامه می‌دهد یا اینکه از حصول توافق ناامید شده و تحت القای آمریکا، به کمپین فشار علیه ایران می‌پیوندد.
دیدگاه تان را بنویسید