فرشاد گلزاری

عملکرد دولت‌ - ملت‌ها در نظام بین‌الملل کنونی هر روز عجایب و وقایع جدیدی را پیش‌روی ما قرار می‌دهد که گاهی خبره‌ترین سیاستمداران و تحلیلگران هم نمی‌توانند آن را از زیر تیغِ کارشناسی خود بگذرانند. وقایعی که خواه به صورت عمدی به وجود می‌آید و خواه به صورت سهوی پدیدار می‌شود ولی خروجی آن به چنان مشکلی تبدیل می‌شود که هیچکس در دنیا نمی‌تواند آن را حل‌وفصل کند. از این دست چالش‌ها در هر برهه‌ای از تاریخ به خصوص پس از جنگ جهانی دوم و سپس جنگ سرد بارها و بارها دیده شده اما به گواه اسناد و شرایط، بحران‌های فعلی به هیچ وجه قابل مقایسه با سالیان گذشته نیست. به عنوان مثال از زمان پیدایش کرونا در سراسر دنیا، اتفاقاتی رخ داد که پیدایش صحنه‌های آخرالزمانی صرفاً بخشی از آن به شمار می‌رود، اما آنچه در نتیجه همه‌گیری این طاعون قرن بیست‌ویکمی باعث شد تا اوضاع بهم بریزد، تبعات اقتصادی، انسانی و اجتماعی آن است. واقعیت غیرقابل انکار این است که شهروندان تمام کشورهای دنیا حالا که کرونا به پایان رسیده، از حیث روحی یک افسردگی به تمام‌معنا را تجربه می‌کنند.

بایدن امیدوار است در جریان سفر به آلمان و اسپانیا به اعلام و تشریح تحریم‌های جدید و کمک‌های نظامی به همراه متحدان اروپایی‌اش در ارتباط با جنگ اوکراین بپردازد که همین موضوع می‌تواند روسیه را بیش از پیش عصبانی کند

از نظر اقتصادی اما، دولت‌هایی که طی دو سال اخیر وام‌های کلان از اتحادیه اروپا، صندوق بین‌المللی پول و سایر نهادهای بین‌المللی دریافت کرده‌اند، به وضعیتی دچار شده‌اند که نه تنها قادر نیستند این وام‌ها را بازپرداخت کنند، بلکه با تورمی روبه‌رو شده‌اند که حالا بر مشکلات حاصل از پاندمی کرونا هم بار شده و توان حکمرانی را از آنها ربوده است. اما آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد وقوع یک رخداد پیچیده و چند منظومه‌ای با مرکزیت روسیه در اوکراین است که حالا بحران‌های قبلی را به گوشه‌ای هدایت کرده و خود یکه‌تاز فهرست بحران‌ها و چالش‌های جهانی شده است. آری، این همان چالش قرن بیست‌ویکمی است که به نظر بسیاری از صاحب‌نظران نه تنها تبعات همه‌جانبه پاندمی کرونا را در خود ذوب کرده، بلکه حالا رادیکال‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیتی به وجود آورده که هیچکس نمی‌داند قرار است این پارامترهای سرگردان و افسارگسیخته چگونه مهار شوند! به قول هنری کسینجر، وزیر خارجه افسانه‌ای ایالات متحده، 24 فوریه 2022 میلادی جهان را تغییر خواهد داد و به نظر می‌رسد که این نخبه سیاسی 99 ساله بیراه نگفته است؛ چراکه هر روز از گوشه و کنار نام اوکراین و روسیه به گوش می‌رسد و گویی تحولات دنیا قرار است فعلاً در این دو کشور خلاصه شود. آنچه در شرایط کنونی به صورت علنی و به عنوان یک خط ممتد در منحنی‌های سیاست بین‌الملل به چشم می‌خورد، ائتلاف‌هایی است که حالا بیش از هر زمان دیگر در حال خودنمایی است؛ ائتلاف‌هایی که به اعتقاد بسیاری از تیزبینان عرصه سیاست و امنیت، آرام آرام می‌تواند جهان را به یک دو قطبی جدید تبدیل کند. با همه این تفاسیر آنچه طی روزهای اخیر از نظر می‌گذرد دقیقاً شکل قدیمی ائتلاف غرب علیه شرق است، اما در این میان پارامترهایی وجود دارد که نشان دهنده اوضاع و احوال وخیم جامعه بین‌الملل است.

تاخت و تاز بر مسکو

در تازه‌ترین رویداد بین‌المللی، سران کشورهای عضو گروه هفت دور یکدیگر جمع شده‌اند تا بتوانند در مورد پرونده اوکراین به یک ائتلاف جدید دست پیدا کنند؛ نشستی سه روزه در دامنه کوه‌های آلپ واقع در شهر باواریای آلمان واقع در ایالت بایرن که تحت‌الشعاع جنگ اوکراین و تبعات گسترده آن، از کمبود انرژی تا بحران غذایی قرار گرفته است.

گروه هفت یک سازمان بین‌المللی نیست و نمی‌تواند تصمیم‌های الزام‌آور بگیرد اما به طور مشترک برای هماهنگی موضع‌گیری‌ها و ابتکارات میان اعضا اقدام می‌کند که حاصل آن در بیانیه‌های سران و روسای دولت‌های هفت کشور منعکس می‌شود

در این اجلاس سران چهار کشور اروپایی اعم از آلمان، فرانسه، بریتانیا و ایتالیا، دو کشور آمریکای شمالی یعنی کانادا و ایالات متحده و قطب تکنولوژی آسیا یعنی ژاپن حضور دارند و از نهادِ اتحادیه اروپا و ناتو هم نمایندگانی در این شست حاضرند. توجه داشته باشید که گروه هفت یک سازمان بین‌المللی نیست و نمی‌تواند تصمیم‌های الزام‌آور بگیرد اما به طور مشترک برای هماهنگی موضع‌گیری‌ها و ابتکارات میان اعضا اقدام می‌کند که حاصل آن در بیانیه‌های سران و روسای دولت‌های هفت کشور منعکس می‌شود. آنچه در این بین باید مورد نظر قرار بگیرد نگاه سران حاضر در این نشست به پرونده اوکراین و رفتار روسیه است.

به عنوان مثال در جریان دیدار امانوئل مکرون و بوریس جانسون (رهبران فرانسه و بریتانیا) در حاشیه نشست سران گروه هفت دو طرف توافق کردند که این یک لحظه بحرانی برای درگیری است و امکان معکوس کردن روند جنگ وجود دارد. جانسون در آستانه برگزاری این نشست از آمادگی کشورش برای تضمین وام ۵۲۵ میلیون دلاری بانک جهانی به اوکراین خبر داد که در صورت تحقق، مجموع حمایت مالی لندن از کی‌یف را در سال ۲۰۲۲ به ۱.۵ میلیارد دلار می‌رساند. جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا هم که روز شنبه وارد خاک آلمان شده بود قرار است پس از شرکت در نشست گروه هفت، به مادرید در اسپانیا برود تا در نشست سران ناتو شرکت کند. سی.ان.ان گزارش داده که بایدن امیدوار است در جریان این سفرها به اعلام و تشریح تحریم‌های جدید و کمک‌های نظامی به همراه متحدان اروپایی‌اش در ارتباط با جنگ اوکراین بپردازد که همین موضوع می‌تواند روسیه را بیش از پیش عصبانی کند.

از دیگر محورهایی که قرار است در این نشست سه روزه مطرح شود، باز هم بحث تکراری و پرچالش تغییرات آب‌وهوایی است اما چالش دیگر، چین و اقندارگرایی در این کشور است. به باور اکثر ناظران بین‌المللی، چین برای آمریکا هدف نهایی در عرصه سیاست خارجی خواهد بود اما اروپایی‌ها به دلیل چسبندگی اقتصادی که به پکن دارند، چندان مایل نیستند در این پرونده واشنگتن را همراهی کنند؛ چراکه آنها هنوز ار تبعات روسیه در عرصه انرژی جان سالم به در نبرده‌اند و با شروع فصل پاییز و زمستان مشکلاتشان از چند جهت نمایان می‌شود. آنچه در این میان به عنوان یک واقعه دردناک پیگیری خواهد شد و دقیقاً یکی از همان تحولات عجیب و غریب به حساب می‌آید، شیوع گرسنگی و بحران زنجیره غذایی است که تمام اعضای گروه هفت و حتی سایر کشورهای جهان بدان اذعان دارند؛ بحرانی که ریشه آن باز هم به جنگ اوکراین و فعل و انفعالات میدانی و سیاسی باز می‌گردد و حالا باید دید که اجتماع علیه مسکو چگونه می‌خواهد پرونده اوکراین و چالش‌های فوق‌الذکر را حل و فصل کند؟