نگرانی‌های جدید در دو سوی اقیانوس آرام

فرشاد گلزاری

 از زمانی که تنش میان آمریکا و روسیه بر سر اوکراین افزایش پیدا کرده، جنب‌وجوش‌های ولادیمیر پوتین، حاکم فعلی کرملین هم بیشتر شده است. همه می‌دانند که اوکراین برای روسیه حتی از ایران هم با ارزش‌تر است و اساساً این کشور برای مسکو، به مثابه شاهرگ استراتژیک شناخته می‌شود. در این میان روس‌ها و شخص پوتین سعی می‌کنند که تا به هر ترتیب که شده بتوانند اوضاع را به نفع خود هدایت کنند و در این میان کرملین سعی دارد تا به نوعی گام بردارد که کمترین هزینه را متقبل شود. در این میان روسیه معتقد است که ایالات متحده در حال تحریک کردن این کشور به حمله علیه کی‌یف است، ولی مساله به شدت مهم این است که در اردوگاه غرب اوضاع به گونه‌ای دیگر تحلیل و تفسیر می‌شود. پوتین و الیگارش‌های حاکم بر مسکو بر این عقیده هستند که ایالات متحده و به خصوص تیم فعلی امنیتی - سیاسی بایدن که حاکم بر کاخ‌سفید است، به دنبال عملیاتی کردن روند عضویت اوکراین در ناتو هستند که این موضوع کاملاً درست است. همه می‌دانند که روسیه از  ناتو به شدت هراس دارد و از زمان جنگ سرد تاکنون تقابل میان سازمان پیمان آتلانتیک شمالی با مسکو در بالاترین حالت خود قرار دارد. روس‌ها به این جمع‌بندی رسیده‌اند که آمریکایی‌ها در شرایط فعلی و با ارسال صدها تن تسلیحات به اوکراین، به دنبال آن هستند تا آرام آرام بتوانند اوکراین را وارد چرخه اطلاعاتی و نظامی ناتو کنند که همین مساله به عنوان «آزار سیاسی - امنیتی مسکو از سوی غرب» مورد نظر روس‌ها است. در این میان توجه داشته باشید که روسیه در این مدار ممکن است نقش مغلوب را بازی کند، اما هم واشنگتن و هم اتحادیه اروپا به خوبی می‌دانند که روسیه از مولفه استراتژیکی به نام صادرات انرژی برخوردار است و به همین دلیل می‌توان این مساله را یک نوع عنصر بازدارنده برای حمله نظامی تمام عیار به منافع روسیه دانست. با این حال باید توجه داشته باشید که این نزاع فعلاً در سطح سیاسی بیشترین زد و خورد را شاهد است و حالا پوتین بعد از سفر اخیرش به هند و دیدار با نارندا مودی، به سراغ غول اقتصادی چین رفته است. در حالی که پکن اولین شهر در جهان با تجربه میزبانی از بازی‌های المپیک تابستانی و المپیک زمستانی 2022 میلادی به حساب می‌آید، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه روز جمعه وارد چین شد تا علاوه بر حضور در مراسم افتتاحیه المپیک، با همتای چینی خود دیدار و گفت‌وگو کنند. فارغ از آنکه در جریان افتتاحیه المپیک چه اتفاقی افتاده، باید به این نکته توجه شود که حضور پوتین در چین به نوعی نشان دادن یک اتحاد کاملاً مهم و استراتژیک به آمریکایی‌ها و اروپا بود که حالا در بحبوحه بحران اوکراین برای مسکو بسیار ارزشمند به حساب می‌آید. رئیس‌جمهور روسیه در دیدار با شی جینپینگ، همتای چینی خود در پکن، روابط نزدیک کشورش با چین را همچنان که تنش‌ها بین مسکو و کی یف تهدید بروز یک جنگ را مطرح ساخته،بی‌سابقه خواند. در همین راستا، پوتین طی مقاله‌ای که در خبرگزاری رسمی شینهوای چین منتشر کرد اعلام کرده بود که روسیه مشارکت استراتژیک جامع مبتنی بر همکاری میان روسیه و چین را ارج می‌نهد و این مشارکت با ورود به دوره‌ای جدید، به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده و به الگویی از کارایی، مسئولیت‌پذیری و آرمان برای آینده تبدیل شده است. این اقدام پوتین و انتشار چنین یادداشتی در شینهوا دقیقاً نشان می‌دهد که روسیه برای دیپلماسی رسانه‌ای و مجازی جایگاه بسیار وسیع و مهمی قائل است.

با وجود تهدیدهای مجدد از سوی روسیه؛ فنلاند و سوئد در حال حاضر تصمیمی برای پیوستن به ناتو نگرفته‌اند، اما هر دو برای تقویت همکاری دفاعی کشورهای حوزه نوردیک (قطب شمال) و ایجاد پیوندهای نزدیک‌تر با ناتو و اتحادیه اروپا برنامه‌ریزی می‌کنند

هشدار ناتو در مورد اتحاد کمونیست‌ها

پوتین طی مقاله‌ای که در خبرگزاری رسمی شینهوای چین منتشر کرد گفت که روسیه به شدت مشارکت استراتژیک جامع مبتنی بر همکاری با چین را ارج می‌نهد و این اقدام پوتین دقیقاً نشان می‌دهد که روسیه برای دیپلماسی رسانه‌ای و مجازی جایگاه بسیار وسیع و مهمی قائل است

نکته مهم که بدون شک از نظر آمریکایی‌ها پنهان نمانده این است که در سفر رئیس جمهوری روسیه به چین، ۱۶ سند بین دولتی، بین بخشی و تجاری با پکن به امضا رسید. حتی بیانیه مشترک چین و روسیه در مورد ورود روابط بین‌الملل به عصری جدید و همچنین رشد پایدار جهانی در گفت‌وهای نشست چین و روسیه به تصویب رسید. از سوی دیگر شرکت دولتی روسی روسکازموس و کمیسیون سامانه ناوبری ماهواره‌ای چین قرارداد مشارکتی در حوزه تکمیل متقابل سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای جهانی گلوناس و بیدو به امضا رساندند. همچنین مقامات گمرکی روسیه و چین پروتکلی را در مورد به رسمیت شناختن متقابل یک کارگزار اقتصادی قانونی امضا کردند و طرفین در مجموع ۱۱ سند بین دولتی و بین بخشی را به تصویب رساندند. در متن بیانیه مشترک پوتین و شی جین پینگ که از سوی کرملین منتشر شد آمده است که چین و روسیه با گسترش بیشتر ناتو مخالفند و از ائتلاف آتلانتیک شمالی می‌خواهند که رویکردهای ایدئولوژیک جنگ سرد خود را کنار بگذارد، به حاکمیت، امنیت و منافع سایر کشورها، تنوع پیشینه‌های تمدنی، فرهنگی و تاریخی آنها احترام بگذارد و نگرشی منصفانه و عینی نسبت به توسعه صلح آمیز سایر کشورها در پیش بگیرد. دراین راستا روسیه باز هم دست خود را بر پرونده‌ای گذاشت که محل تنش چین و آمریکا به حساب می‌آید؛ به گونه‌ای که در این بیانیه مشترک عنوان شد روسیه مجدداً تاکید می‌کند که تایوان بخش جدایی‌ناپذیر از چین است و با استقلال آن به هر شکلی مخالف است. همین موضوع باعث شد تا صدای دبیرکل ناتو بالا برود و نسبت به این دیدار و سفر پوتین به چپن هشدار بدهد. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو با اشاره به نزدیکی هرچه بیشتر رابطه چین و روسیه، از این موضوع به عنوان چالشی جدی نام برد که در ابعادی جدید بروز پیدا کرده است. به گفته وی، چین و روسیه بیش از پیش در سازمان های بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد، قدم هایشان را با یکدیگر هماهنگ می‌کنند. این در حالی است که این دو کشور رزمایش‌ها، پروازهای دور بُرد و عملیات‌های دریایی مشترک انجام می‌دهند و تجربه‌هایشان در عرصه‌های نظامی و سایبری را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. استولتنبرگ اعلام کرد که در نشست پیش‌روی سران کشورهای عضو ناتو، درباره راهبرد این پیمان تا سال ۲۰۳۰ میلادی که یکی از اهداف آن یافتن پاسخ برای تغییر موازنه قدرت با توجه به چالش‌های امنیتی پیش‌رو است؛ صحبت خواهد شد تا بتوان مدل و عمق موازنه با چین و روسیه را مشخص کرد. این در حالیست که با وجود تهدیدهای مجدد از سوی روسیه، فنلاند و سوئد در حال حاضر تصمیمی برای پیوستن به ناتو نگرفته‌اند، اما هر دو برای تقویت همکاری دفاعی کشورهای حوزه نوردیک (قطب شمال) و ایجاد پیوندهای نزدیک‌تر با ناتو و اتحادیه اروپا برنامه‌ریزی می‌کنند که این موضوع باز هم می‌تواند به ترسیم اتحادهای جدید در دو سوی اقیانوس آرام شود.