مطالبه بی‌نتیجه در منطقه سبز بغداد

فرشاد گلزاری

 هر زمان که قرار به برگزاری انتخابات در عراق می‌شود، تحلیلگران مسائل این کشور، چند روز یا هفته جلوتر اعلام می‌کنند که احتمالاً یک درگیری سیاسی به وجود خواهد آمد. این مواضع به نوعی نشأت گرفته از وضعیت سیاسی - اجتماعی عراق و همچنین رقابت‌های تنگاتنگ احزاب در این کشور است، اما واقعیت ماجرا این است که هر چه جلوتر می‌رویم و روزها و هفته‌های بیشتری سپری می‌شود، شاهد وقوع رخدادهای جدیدی در عراق هستیم. به عنوان مثال قبل از آنکه مصطفی الکاظمی روی کار بیاید، همه معتقد بودند که عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر وقت، در اداره کشور چندان درست عمل نکرده است و به همین دلیل صدای مردم برای برکناری او بالا رفت که البته آن اقدام را باید یک نوع سناریوی تزریقی از سوی سفارتخانه‌های ایالات متحده و بریتانیا دانست. با کنار گذاشتن عبدالمهدی در نهایت مصطفی الکاظمی، رئیس وقت سرویس اطلاعاتی عراق به عنوان نخست‌وزیر وارد میدان شد و به صورت موقت به عنوان نخستوزیر جدید زمان امور را به دست گرفت. توجه داشته باشید که بسیاری از احزاب شیعه در پارلمان عراق نمی‌خواستند که او را به عنوان نخست‌وزیر جدید کشورشان به رسمیت بشناسند، اما به هر ترتیب آنها هم راهی جز پذیرش این موضوع نداشتند. او در همان ابتدای شروع به کارش صریحا اعلام کرد که وظیفه اصلی و عملی او برگزاری انتخابات پارلمانی و رساندن عراق به سر منزل مقصود بر اساس نقشه راهی است که توسط احزاب و سران قوا مشخص شده و به همین دلیل او تمام قد در این مدت سعی کرد که خود را در این عرصه فعال نشان دهد. اینکه او چرا در این مدت دو بار به واشنگتن سفر کرد و به نوعی سیاست خارجی چند جانبه را در دستور کار قرار داد و مناسبات خود را با سایر کشورهای منطقه اعم از ایران، مصر، اردن، عربستان، امارات و غیره تعریض و تعمیق کرد، نکته‌ای است که نشان می‌دهد او همچنان مایل است در کسوت نخست‌وزیری عراق باقی بماند. توجه داشته باشید که الکاظمی در پشت‌پرده رایزنی‌هایی را برای ابقای خود در پُست نخست‌وزیری با بسیاری از جریان‌های داخلی و خارجی انجام داده است، اما وقایعی که حین و بعد از انتخابات پارلمانی اخیر در عراق رخ داد، به صورت کامل، تمام معادلات را تغییر داد. در زمان برگزاری انتخابات پارلمانی، اعتراض‌های زیادی در داخل عراق رخ داد و بسیاری از جریانات به نحوه برگزاری انتخابات، تامین امنیت، وضعیت حوزه‌های رأی‌گیری، نظارت بر صندوق‌ها و غیره اعتراض داشتند اما به هر ترتیب این انتخابات به پایان رسید. پایان این انتخابات و انتشار نتایج آن از سوی کمیسیون مرکزی برگزاری انتخابات عراق به حدی واکنش‌های تند داشت که به زعم کارشناسان و ناظران، هیچگاه در عراق شاهد چنین موضوعی نبوده‌ایم. بسیاری از جریانات به صراحت اعلام کردند که نتایج انتخابات عراق را نمی‌پذیرند و حتی خواستار تجدید روند رای‌گیری در این کشور شدند. برخی دیگر به صورت خیلی مشخص اعلام کردند که این انتخابات از سوی نفوذی‌های برخی احزاب در عراق، مهندسی شده است و درنهایت جریان صدر به رهبری مقتدی صدر به سیبل انتقادها تبدیل شد.

کشته شدن معاون فرمانده تیپ ۴۲ در سازمان الحشدالشعبی حالا این احتمال را زنده می‌کند که ترورهای هدفمند در میانة اعتراضات از سال 2019 تاکنون نه تنها ریشه‌کن نشده، بلکه هنوز هم به عنوان یک اهرم سیاسی - امنیتی مورد استفاده قرار می‌گیرد

اردوکشی در بغداد   

بر اساس قوانین عراق، تمامی احزاب شیعة حاضر در پارلمان این کشور باید با یکدیگر ائتلافی به نام «ائتلاف بزرگ» را تشکیل دهند و نماینده این ائتلاف برای تشکیل دولت، به سراغ اهل تسنن و کردها برود؛ اما مشخص نیست که صدر در وضعیتی که همه به نتایج اعتراض دارند، در ملاقات‌های خود به دنبال چیست!

این روند تا جایی ادامه داشت که معترضان به نتایج انتخابات پارلمانی عراق جمعه شب به خیابان‌های بغداد آمدند. توجه داشته باشد که معترضان از قبل اعلام کرده بودند که این جمعه را فرصت نهایی برای پاسخ به مطالباتشان در نظر خواهند گرفت و اگر به آنها پاسخ داده نشود اقدام به اعتصاب و اعتراض خیابانی خواهند کرد. به هر ترتیب این جماعت جمعه شب به خیابان‌ها آمدند و رسانه‌های عراقی اعلام کردند که در جریان درگیری میان نیروهای امنیتی و معترضان در منطقه سبز (منطقه الخضرا) در بغداد، دست کم ۳ معترض کشته و ده‌ها تن زخمی شدند. شفق نیوز نیز به نقل از یک منبع امنیتی اعلام کرد در این درگیری حداقل دو تن کشته و ۳۴۶ نفر زخمی شدند که حال برخی وخیم اعلام شده است. در پی این درگیری‌ها مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح عراق با تشکیل جلسه اضطراری در مقر فرماندهی عملیات مشترک، دستور بررسی همه جانبه وقایع روز جمعه در مناطق مختلف اطراف منطقه سبز و ارائه نتایج تحقیقات را صادر کرد. وی احزاب مختلف سیاسی را به آرامش و توسل به گفت‌وگو دعوت کرده و از تظاهرکنندگان خواست تا ضمن پرهیز از خشونت در هر شکل، صرفاً خواسته‌های خود را بیان کنند. در این راستا اما دو نکته جالب وجود دارد. نخست آنکه مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که در محکومیت خشونت‌های غیر قابل توجیه سفر خود را به بغداد کوتاه کرد و به نجف بازگشت. این اظهارات صدر در حالی مطرح شده که اساساً جریان منتسب به او برنده اصلی انتخابات بوده و مشخص نیست که چرا باید طرفداران او در کف خیابان‌های بغداد حضور داشته باشند. از سوی دیگر اینکه صدر برای رایزنی با محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق و همچنین هوشیار زیباری، نماینده کردها در بغداد دیدار کرده و هدفش از این دیدارها، رایزنی برای تشکیل دولت آینده بوده است. توجه داشته باشید که بر اساس قوانین عراق، تمامی احزاب شیعة حاضر در پارلمان این کشور (از بزرگترین تا کوچکترین آنها) باید با یکدیگر ائتلافی به نام «ائتلاف بزرگ» تشکیل دهند و نماینده این ائتلاف برای تشکیل دولت، به سراغ اهل تسنن و کردها برود. حال سوال این است که چرا مقتدی صدر در زمانی که تمام جریان‌های شیعه در بغداد علیه نتایج انتخابات قیام کرده‌اند، به صورت آشکار برای تشکیل دولت به سراغ بقیه رفته است؟ این همان پارادوکس عجیب این روزهای صدر و به طور کُلی، فضای سیاسی در عراق است. نکته دوم کشته شدن عبداللطیف ماجد الخویلدی، معاون فرمانده تیپ ۴۲ در سازمان الحشدالشعبی و از فرماندهان گروه مقاومت عصائب اهل‌الحق در جریان اعتراضات روز جمعه است. بر اساس اعلام منابع خبری، عبداللطیف ماجد الخویلدی به ضرب سه گلوله از پشت کشته شده که این احتمال را زنده می‌کند که ترورهای هدفمند در میانة اعتراضات از سال 2019 تاکنون نه تنها ریشه‌کن نشده، بلکه هنوز هم به عنوان یک اهرم سیاسی - امنیتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همین موضوع بعلاوه وضعیت امنیتی در بغداد و همچنین عدم نظارت بر روند انتخابات که حالا باعث شده تا فضای اعتراضی به وجود بیاید، از جمله دلایلی است که می‌تواند باعث کنار زده شدن مصطفی الکاظمی پس از تشکیل دولت جدید عراق شود. بر همین اساس به نظر می‌رسد که کمیسیون انتخابات عراق عزم خود را جزم کرده تا انتخابات را باطل اعلام نکند و به همین دلیل مطالبة معترضان را باید بی‌نتیجه دانست.