مذاکرات استراتژیک اما مبهم!

فرشاد گلزاری

 اوضاع در عراق همچنان مبهم و البته خطرناک است. از یک سو ساعت به ساعت اخباری از اظهارنظرها و مواضع نخست‌‌وزیر جدید این کشور منتشر می‌شود و هنوز چند دقیقه از آن نگذشته که یکباره می‌بینیم جناح‌های سیاسی عراق (خصوصاً شیعیان) هر کدام بر اساس تمایلات، خط و خطوط فکری و منافعشان لب به سخن می‌گشایند. به عنوان مثال زمانی که «عدنان الزرفی» به عنوان نخست‌وزیر معرفی و مسئول تشکیل کابینه عراق شد به صورت علنی شاهد مخالفت چهره‌ها و جناح‌های شیعه این کشور با وی بودیم. مثالی دیگر که هنوز برای بسیاری از تحلیلگران دلایل پشت پرده (نه آشکارِ آن) حل نشده، عدم حضور و رای دادن نمایندگان اهل سنت و کردهای عراق در پارلمان این کشور برای اخراج نظامیان آمریکا از عراق بود که به هر ترتیب این موضوع به تصویب رسید و بسیاری از مقامات بغداد بر اجرای هر چه سریعترِ آن اصرار کردند. در این میان آن چیزی که برای بسیاری از مخاطبان و حتی پژوهشگران مسائل عراق همچنان در ابهام قرار دارد این است که چرا برخی چهره‌های سیاسیِ همسایة غربی کشورمان به صورت دوگانه بازی می‌کنند و هیچ شفافیتی در رفتار سیاسی و تصمیمات آنها وجود ندارد؟ برای پاسخ به این پرسش باید متوجه باشیم که استراتژیست‌های مطرح جهان بر این عقیده هستند که عراق توسط ایران و آمریکا هدایت می‌شود. شاید در گذشته نمی‌توانستیم این موضوع را به صورت آشکار و مشخص اعلام کنیم اما حال با گذشت حدود 17 سال از لشگرکشی ایالات متحده به بغداد و سقوط نظام بعث به رهبری صدام، اوضاع و احوال نظام بین‌الملل و همچنین منطقه غرب‌آسیا به صورتی پیش رفته که نمی‌توان این واقعیت را انکار کرد که تهران و واشنگتن دو بازیگر اصلی عراق به حساب می‌آیند و در این راستا البته کشورهایی مانند روسیه، چین، عربستان، امارات، اردن و حتی ترکیه هم بازیگران دیگری هستند که در تحولات عراق حضور دارند اما به عنوان بازیگر دسته چندم آن به حساب می‌آیند که البته به نظرم این موضوع در مورد ریاض به صورت دیگری است. بر این اساس اگر امروز می‌بینیم که در فاز سیاسی شیعیان عراق با گزینه‌ای مانند عدنان الزرفی مخالفت می‌کنند ولی وزیر خارجه آمریکا اعلام می‌کند که تمام قد از او دفاع می‌کند و خواهان اجرای دموکراسی و هزاران پارامترِ سوختة دیگر در عراق است نشان می‌دهد که نه تنها منازعه میان ایران و ایالات متحده در فاز نظامی همچنان جریان دارد، بلکه در فاز سیاسی هم این وضعیت به قوت خود باقیست.

آمریکا به دنبال آن است تا بتواند با ورود به فاز کمک‌های بهداشتی با پوشش کرونا، فعلاً وقت را به نفع خود بخرد و کمی پس از آن اوضاع را به سمتی و سویی جهت‌دهی کند که بتواند الزرفی را به عنوان نخست‌وزیر روی صندلی بنشاند

واشنگتن به دنبال مذاکره استراتژیک!     

در این راستا آنچه طی دو هفته پیش در عراق (پس از ترور سردار سلیمانی) رخ داد به خوبی نشان می‌دهد که عراق همچنان آبستن تحولاتی است که نه تنها برای ایران و آمریکا اهمیت بسزایی دارد بلکه، کشورهای منطقه و اروپایی‌ها هم لحظه به لحظه در حال رصد اوضاع و احوال سیاسی و میدانی این کشور هستند. حتی در هفته گذشته زمانی که خبر حمله جنگنده‌های اسرائیل به پایگاه تی-4 در سوریه منتشر شد و در ادامه خبرهایی در مورد به پرواز درآمدن هلی‌کوپترهای گشتی آمریکا در مرز عراق و سوریه توسط رسانه‌ها به صورت فله‌ای و بعضاً اشتباه و همراه با بزرگنمایی نشر پیدا کرد تمامی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به سرعت نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند؛ چراکه از یک سو تحرکات میدانی آمریکا در عراق و از جهتی دیگر اظهارات مقاومت عراق در مورد خروج نظامیان ایالات متحده از پایگاه‌های عراق باعث شد تا همه فکر کنند که قرار است درگیری همه‌جانبه میان بازوهای ایران در منطقه و آمریکا اتفاق بیافتد که این موضوع فعلاً رخ نداده است. آنچه در این میان بیش از هر چیز دیگر باید مورد توجه قرار بگیرد این است که متاسفانه اغلب کارشناسان حوزه خاورمیانه تمام فکر و ذکر خودشان را بر مسائل میدانی و نظامی عراق معطوف کرده‌اند و این در حالیست که آمریکایی‌ها فقط در محور نظامی فعال نشده‌اند؛ بلکه در محور سیاسی عراق نیز مشغول به فعالیت هستند و اساساً هر دو موضوع را هم راستا با یکدیگر جلو می‌برند. در این میان دیدار اخیر سفیر آمریکا در عراق با عادل عبدالمهدی (نخست وزیر پیشبرد امور عراق) و پیشنهاد «مذاکرات استراتژیک» از سوی ایالات متحده به عراق یکی از مسائل بسیار مهمی است که نشان می‌دهد واشنگتن و چهار رکن قدرت او (کاخ‌سفید، وزرات خارجه، سیا و پنتاگون) به دنبال پلان و سناریوی جدید در عراق هستند. در متن بیانیه دفتر عادل عبدالمهدی آمده است که هدف این پیشنهاد (مذاکرات استراتژیک) تحقق منافع دو کشور در سایه تحولات عراق و منطقه است و بغداد از این پیشنهاد استقبال کرده است. در این میان سفیر آمریکا پیشنهاد داده که هیئت مذاکره‌کنندگان برای آغاز مذاکره تعیین شود. همچنین دو طرف درباره مسائل استراتژیک از جمله مبارزه با شیوع کرونا و اهمیت همکاری بین کشورهای جهان برای کنترل آن و حفاظت از جان مردم در برابر خطرات این ویروس و همچنین تدابیر مربوط به تشکیل دولت جدید عراق بحث و گفتگو کردند.

 محورهای گفت‌وگوی دو طرف به خوبی نشان می‌دهد که ایالات متحده به دنبال آن است تا بتواند با ورود به فاز کمک‌های بهداشتی با پوشش کرونا، فعلاً وقت را به نفع خود بخرد و کمی پس از آن اوضاع را به سمتی و سویی جهت‌دهی کند که بتواند الزرفی را به عنوان نخست‌وزیر روی صندلی بنشاند یا حداقل فضا را برای انتخاب او فراهم کند. در این میان باید متوجه باشیم که یکی از سناریوهای واشنگتن برای عراق این است که به هر ترتیب بتواند با وقت‌کشی سیاسی آخرین تغییر و تحولات نظامی خود را انجام بدهد؛ تا جایی که عکس‌های هوایی و داده‌های میدانی نشان می‌دهد که برخی از نیروهای آمریکا از پایگاه‌های این کشور در عراق خارج شده و کمی دورتر از تیررس موشک‌های مقاومت عراق قرار گرفته‌اند اما باید متوجه بود که هنوز حتی یک نفر از نظامیان آنها از عراق خارج نشده‌اند و این نشان می‌دهد که ایالات متحده سناریوی دیگری دارد.

اغلب کارشناسان حوزه خاورمیانه بر مسائل میدانی و نظامی عراق معطوف شده‌اند و این در حالیست که آمریکایی‌ها فقط در محور نظامی فعال نشده‌اند، بلکه در محور سیاسی عراق نیز فعال هستند و اساساً هر دو موضوع را هم راستا با یکدیگر پیش می‌برند

آفند یا پدافند؟!

 روز گذشته اخباری منتشر شد که نشان می‌دهد نیروهای آمریکا در حال گسیل شدن در مناطق سنی‌نشین و کردنشین عراق هستند و همین موضوع باعث بروز اختلاف‌هایی در سطوح مختلف شده است. شکی وجود ندارد که عقب‌نشینی آمریکا از برخی پایگاه‌ها به معنای خارج شدنشان از عراق نیست، بلکه طرح استراتژیک برای حضور و استقرار مجدد در مناطقی است که نمایندگانشان به لایحه اخراج نیروهای آمریکایی از عراق اعتراض کردند و رای ندادند. در این میان آمریکا با استقرار خود در این مناطق به دنبال آن است که اگر از سوی مقاومت و هم‌پیمانان ایران در عراق مورد اصابت و هجمه قرار گرفت کردها و اهل‌تسنن با واشنگتن همراه شوند و در اینجاست که  همه چیز به لبة تیز و بُرنده تحولات عراق می‌رسد. این مسائل به خوبی نشان می‌دهد که احتمال درگیری روز به روز شکل جدید به خود می‌گیرد و مشخص نیست که چه اتفاقی رخ خواهد داد. آنچه مشخص است، ابهام در زمان و نحوه درگیری خواهد بود.