بیت‌کوین در ایران خبرساز و پرحاشیه شد
دشواری‌های تجارت با الکترون‌ها
زرناز غلامی
«بیت‌کوین»، چند روزی است که در صدر اخبار کشور قرار گرفته است؛ اما این بار نه به خاطر تازگی و جذابیت، بلکه به دلیل مصرف بالای برق.
اینطور که اهل فن می‌گویند، بیت‌کوین نخستین و معروف‌ترین ارز دیجیتال، است که در سال ۲۰۰۹ ایجاد شد و بنابراین اسکناس یا سکه نیست؛ یک روش پرداخت دیجیتال است که برمبنای رمزنگاری و با شبکه‌ای از کامپیوترها ممکن می‌شود.
هر بیت‌کوین زنجیره‌ای دیجیتال از سوابق تراکنش دارد (blockchain) و بیشتر واحدهای اصلی آن توسط یک فرآیند به نام استخراج یا ماین تولید می‌شوند.
با رشد ارزش بیت‌کوین در سال‌های اخیر، پردازشگرهای ویژه‌ای برای استخراج آن طراحی و ساخته شده‌اند که به آنها ماینر (استخراج‌کننده) می‌گویند. این ماینرها انرژی نسبتا بالایی مصرف می‌کنند؛ و قصه از همین جا شروع می‌شود؛ مصرف بالای انرژی، به‌ویژه برق.
چرا بیت‌کوین جذابیت دارد؟
برخی می‌گویند یکی از جذابیت‌های بیت‌کوین این است که مرکز آن در هیچ کشوری نیست، هیچ قانون‌گذاری بر آن نظارت ندارد و افراد در هر کجای دنیا بدون رعایت قوانین مالی و بدون نگرانی از افتتاح حساب می‌توانند پول جابه‌جا کنند؛ هرچند همین موضوع موجب شده کشورها از بابت ورود به این حوزه نگرانی داشته باشند. به عبارت دیگر، شبکه بیت‌کوین یک نقطه مرکزی ندارد و شرکت و سازمانی وجود ندارد که ادعا کند من مرکز بیت‌کوین هستم. مرکزی نیست که بگوییم بر اثر بلایای طبیعی یا تخاصم کشورها از بین می‌رود. تراکنش‌های آن نیز می‌تواند به طور ناشناس انجام شود.
عماد ایرانی، کارشناس حوزه بانکداری الکترونیکی درباره علت موردتوجه قرار گرفتن بیت‌کوین به ایسنا می‌گوید: «بیت‌کوین مثل طلاست. طلا فلز گرانبهایی است که از بین نمی‌رود، ماندگاری بالایی دارد و کمترین تاثیرپذیری را از گرما، سرما، رطوبت، خاک و آب می‌گیرد و یک گرم از آن در طول هزاران سال همان یک گرم می‌ماند؛ بیت‌کوین هم این ویژگی‌ها را دارد.»
وی با اشاره به دومین دلیل محبوبیت بیت‌کوین می‌افزاید: «طلا در نظر مردم همه کشورها یک فلز محبوب است، به راحتی نقد می‌شود و به علت براق و زیبا بودن همیشه طالب دارد. بیت‌کوین نیز به این دلیل که کمک می‌کند افراد خارج از قوانین بانکی، مالیاتی و ... کشورها، به فرد دیگری در هر جای دنیا بیت‌کوین پرداخت کنند، محبوب شده است. در واقع بیت‌کوین این قابلیت راحتی در انتقال بدون نیاز به افتتاح حساب را داشته و اینکه شما ایرانی باشید یا آلمانی فرقی ندارد».
این کارشناس حوزه بانکداری الکترونیکی در بیان سومین دلیل باارزش بودن بیت‌کوین؛ باز هم آن را با طلا مقایسه می‌کند و کم و نایاب بودن و محدودیت استخراج و اینکه برای به دست آوردن آن نمی‌توان یک عمل شیمیایی انجام داد را دلیل ارزش بیت‌کوین می‌داند: «بیت‌کوین را با فرمول‌های ریاضی و روش‌های رمزنگاری ایجاد کرده‌اند. بیت‌کوین طوری طراحی شده که بعد از ۲۱ میلیون استخراج دیگر نمی‌توان آن را تولید کرد و متوقف می‌شود. اگر بیت‌کوین این قابلیت را نداشت و با مکانیزمی می‌شد میلیاردها بیت‌کوین تولید کرد، دیگر باارزش نبود. در نتیجه اینکه مثل طلا محدود است، با ارزش شده است.»
گفتنی است که در دنیا دو نگاه اساسی به بیت‌کوین وجود دارد. گروهی از کشورها بیت‌کوین را ارز دیجیتال و پول می‌دانند و برایش قابلیت‌هایی که پول دارد را متصور می‌شوند. گروهی دیگر نیز آن را کالای سرمایه‌ای می‌دانند و مشخصات پول را برای آن لحاظ نمی‌کنند، بلکه آن را یک جنس و کالای ارزشمند می‌دانند که می‌تواند بین افراد جابه‌جا و هزینه‌اش پرداخت شود.
ایرانی‌ها؛ تجارت دیجیتال و بلاتکلیفی قانونی
بیت کوین، در کنار دیگر ارزهای مجازی چند سالی است در ایران نیز هوادارانی پیدا کرده و از آن برای درآمدزایی یا سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.
پیشینه استفاده از این ارز دیجیتال در کشور ما به سال ۲۰۱۷ و همزمان با اوج گرفتن بهای بیت کوین، بازمی‌گردد که در بین گروه‌هایی در جامعه شناخته شد، اما همان زمان با سقوط ارزشش تا حدی از رونق سرمایه‌گذاری افتاد.
با این حال براساس گزارش‌ها مجددا از سال گذشته افراد و شرکت‌های خصوصی و یا حتی «دولتی» و «شبه‌دولتی» در ایران وارد این کار شده‌اند؛ این ورود که گویا چندی است، گسترده‌تر شده است؛ در هفته‌های اخیر به دلایل مختلف سروصداهای بسیاری به پا کرد و پرحاشیه و خبرساز شد و مانند بسیاری از موضوعات اقتصادی و البته سیاسی و اجتماعی کشور، دستگاه‌های موازی و مسئولان بسیاری درمورد آن اظهارنظر کردند و باید‌ها و نبایدها دوباره رخ نمود.
آنچه مسلم است اینکه؛ در موضوع خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتالی در ایران هنوز قانون شفافی وجود ندارد و تنوع نظرات، نتیجه‌گیری برای قانونی یا غیرقانونی بودن آن را با مشکل مواجه کرده است. رئیس مرکز فضای مجازی ایران در همین راستا سه‌شنبه گذشته گفت: «قانونی برای فعالیت ماینینگ [استخراج ارزهای دیجیتال] در کشور نداریم و به همین دلیل نمی‌توانیم بگوییم آن چه هم اکنون توسط عده‌ای از مردم انجام می‌شود، خلاف قانون است چون قانونی وجود ندارد که با آن مغایرت داشته باشد.»
حسن فیروز‌آبادی، خبر داد که قانونی درباره بیت‌کوین در کمیسیون‌های دولت تصویب شده، اما هنوز به تصویب هیئت دولت نرسیده و به همین دلیل استخراج بیت‌کوین در کشور غیرقانونی نیست.
معاون طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز هفته گذشته اعلام کرد: باید در مورد بیت کوین تهدیدها و فرصت‌ها بررسی و درنهایت با در نظر گرفتن این نکات، تصمیم مناسب اتخاذ شود.
سعید زرندی در رابطه با تولید بیت‌کوین در کشور که بعضاً توسط برخی واحدهای تولیدی صورت می‌گیرد، افزود: هنوز در رابطه با تولید بیت کوین تصمیم نهایی در کشور اتخاذ نشده است و همین موضوع موجب شده تا ما نتوانیم برخورد لازم را با واحدهای تولیدی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، داشته باشیم.
غیرقانونی نیست، اما پلمب می‌شود!
در ایران آنچه استخراج ارز دیجیتال و فعالان این عرصه را با چالش مواجه کرده، مصرف بالای برق برای طی این فرآیند است؛ به‌طوری‌که در تهران ۳ مزرعه و در یزد دو کارخانه شناسایی و پلمب و در رودبار. 500 دستگاه سخت‌افزار استخراج ارز دیجیتال به ارزش 4 میلیارد تومان توقیف شد.
درمجموع یکی از عواملی که بیت‌کوین را طی هفته‌های اخیر و همزمان با افزایش دما، در صدر اخبار کشور جای داده است، افزایش چشمگیر مصرف برق و ارتباط آن با گسترش مراکز استخراج بیت‌کوین است تا آنجا که به دلیل مصرف بالای برق این سازوکارفعلاً از جانب مقامات قضایی ممنوع اعلام شده است.
مسئولان وزارت نیرو معتقدند، صنعت برق امسال با مشکل جدیدی به نام بیت‌کوین‌ها که به نظر می‌رسد عامل اصلی افزایش نامتعارف مصرف برق هستند، دست و پنجه نرم می‌کند و بیش از ۷ درصد افزایش مصرف برق طی ماه جاری در ایران به دلیل استخراج ارز دیجیتال بیت‌کوین و رمز ارزها است.
در این راستا اخبار متعددی نیز به گوش می‌رسد و حتی گفته می‌شود روند رو به رشد راه‌اندازی واحدهای استخراج ارز دیجیتال، به گونه‌ای است که در برخی مراکز برخوردار از تعرفه برق رایگان مانند مساجد و مدارس شاهد استخراج بیت کوین هستیم.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات روز جمعه، ۱۴ تیر، در گفت‌وگو با ایرنا با اشاره به پایین بودن قیمت برق در ایران در قیاس با قیمت جهانی گفت: «اگر عده‌ای بخواهند از این برق بدون ضابطه استفاده کنند و با نرخ مصرف خانگی استخراج رمز ارز کنند و پول کلانی را هم به جیب بزنند، مطلوب نیست.»
به هر حال، انگشت اتهام وزارت نیرو فعالان حوزه ارز دیجیتال را نشانه گرفته و همان‌گونه که اشاره شد، اقداماتی برای شناسایی و توقف فعالیت مزارع استخراج ارز دیجیتال در ایران آغاز شده است؛ اقدامی که بخش خصوصی می‌گوید قربانی اصلی آن خواهد بود، چراکه به اعتقاد آنها دولت در واقعی کردن قیمت انرژی و برق تعلل کرده و حالا هم این برخوردها دامن بخش خصوصی غیرخودی، یعنی صاحبان کسب و کارهای کوچک را خواهد گفت و گرنه دارندگان مزارع بزرگ دیجیتال با پشتوانه‌های فراقانونی همچنان به درآمدزایی‌شان ادامه خواهند داد.
پیش از این نیز تعدادی از نمایندگان مجلس خبر داده بودند که وزارت نیرو قصد دارد تعرفه‌ای خاص برای استخراج‌کنندگان بیت‌کوین تصویب کند.
در این راستا وزارت نیرو اخیراً اعلام کرده است که تخمین زده می‌شود مراکز استخراج ارز مجازی ۵۰۰ مگاوات در یک ساعت مصرف دارند که معادل یک نیروگاه بزرگ است. پیشنهاد وزارت نیرو این است که تعرفه‌ها با متوسط نرخ ارز صادراتی برق محاسبه شود. البته این عدد، عدد مشخصی نیست که در حال حاضر بتوان اعلام کرد زیرا ممکن است بر اساس نرخ سال یا ماه باشد و نرخ آن بسته به فصل و روز و ساعت متفاوت است. بعد از اینکه قطعی شد اعلام می‌شود.
اغراق می‌کنند، اما ماینرها را خاموش کردیم
در حالی که مسؤولان مدام بر تأثیر استخراج ارز مجازی بر مصرف برق و تأمین برق کشور تاکید دارند، عده‌ای از استخراج‌کنندگان ارز دیجیتالی در قالب انجمن بلاک‌چین ایران در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند که استخراج‌کنندگان رمز ارزها برای عبور از پیک مصرف برق در روزهای گرم تابستان، ماینرها را خاموش کردند.
در این بیانیه آمده است: «در روزهای گذشته شاهد اعلام آمار و ارقام عجیب درباره مصرف برق کشور توسط ماینرها بوده‌ایم که باور آن در ذهن هیچ فرد آگاه و مطلعی نمی‌گنجد. به عنوان مثال اعلام شد که مصرف برق کشور امسال به علت فعالیت استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال ۷ درصد رشد داشته که مشخص نیست این رقم، چگونه و بر چه مبنایی محاسبه شده است.
در اینجا باید از اتهام‌زنندگان به فعالان استخراج ارزهای دیجیتال پرسید که شما ماینرها را به عنوان متهم افزایش شدید مصرف برق در تابستان امسال معرفی کرده‌اید اما مساله این است که این مشکل، همواره در روزهای گرم سال‌های گذشته نیز وجود داشته، پس مقصر مصرف بالای برق در آن سال‌ها چه کسی بوده است؟»
ارزانی انرژی و اشتیاق چینی‌ها به بیت‌کوین ایرانی!
اخیرا گزارش‌هایی منتشر شده که به دلیل ارزانی قیمت برق، چینی‌ها برای استخراج ارز دیجیتال در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. وزیر ارتباطات گفت موضوع را در رسانه‌ها شنیده و از تایید یا تکذیب آن خودداری کرد: «به صورت مستند مدرکی از فعالیت چینی‌ها در ایران وجود ندارد، اما من هم به صورت شفاهی این موضوع را شنیده‌ام.»
جهرمی گفت: «دولت چین برنامه‌ای برای حضور در عرصه استخراج رمز ارز یا ارز مجازی در ایران ندارد، اما ممکن است بخش خصوصی و مردم چین در این حوزه فعال بوده باشند.»
مسئولان وزارت نیرو معتقدند، صنعت برق امسال با مشکل جدیدی به نام بیت‌کوین‌ها که به نظر می‌رسد عامل اصلی افزایش نامتعارف مصرف برق هستند، دست و پنجه نرم می‌کند و بیش از ۷ درصد افزایش مصرف برق طی ماه جاری به دلیل استخراج بیت‌کوین است
سهیل نیکزاد، یکی از افراد فعال در زمینه استخراج ارزهای مجازی، به خبرگزاری ایرنا گفت: «آن طور که اطلاع دارم، یکی دو مزرعه ماینینگ با حضور چینی‌ها یا تأسیس شده یا در حال تأسیس است.» کارشناسان یکی از دلایل اشتیاق خارجی‌ها برای سرمایه‌گذاری در ایران و رونق این فعالیت در کشور را بهای ارزان برق و انرژی می‌دانند، به‌طوری‌که به گفته یکی از فعالان در حوزه ماینینگ «در حال حاضر چین، آلمان روسیه و استرالیا از جمله سرمایه‌گذاران خارجی برای استخراج بیت‌کوین در ایران هستند که البته از طریق واسطه‌های داخلی کار می‌کنند».
اینجا هم پای تحریم‌ها و آمریکا مطرح است
در خبرها شنیدیم که کنگره آمریکا تلاش زیادی برای جلوگیری از تولید بیت‌کوین در ایران انجام می‌دهد. به زعم آنها این نوع ارز هم ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها به شمار می‌آید و هم امکان پولشویی در آن وجود دارد. پیشتر محمد شرقی، رئیس انجمن بیت‌کوین ایران، گفته بود که از استخراج ارزهای دیجیتال به عنوان راهی برای دور زدن تحریم باید حمایت شود.
برخی نیز معتقدند که یکی از دلایل اصلی روی آوردن ایرانی‌ها به استخراج ارزهای دیجیتالی از جمله بیت‌کوین برای انجام معاملات، تحریم‌های شدید آمریکا علیه بخش‌های مالی و بانکی ایران است.
در خبرها شنیدیم که کنگره آمریکا تلاش زیادی برای جلوگیری از تولید بیت‌کوین در ایران انجام می‌دهد. به زعم آنها این نوع ارز هم ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها به شمار می‌آید و هم امکان پولشویی در آن وجود دارد
با این حال بسیاری از کارشناسان بر این اعتقادند که دور زدن تحریم‌ها با این ارز در اندازه حکومتی یعنی با میزان و تراکنش بالا ممکن نیست؛ زیرا با توجه نحوه کار بازار پول‌های دیجیتال که بیشتر در اندازه‌های کوچک کار می‌کند و با توجه به محدودیت تراکنش‌ها عملا دور زدن تحریم‌ها از این طریق ممکن نیست.
روند کار در شبکه بیت‌کوین به گونه‌ای است که هرگز اجازه جابجایی رقم‌های میلیاردی را نمی‌دهد. همچنین احتمال شناسایی مبادله کنندگان وجود دارد و این خود دوباره بحث تحت تحریم قرار گرفتن را مطرح می‌کند.
دیدگاه تان را بنویسید