رفاه ایرانیان قربانی بحران حکمرانی شده است

ایران با کسب رتبه ۱۲۶ از میان ۱۶۷ کشور در پایین‌ترین سطوح رفاه قرار گرفته است. در حالی که در بخش‌هایی مانند سلامت و آموزش وضعیت نسبتا قابل قبول است، اما شاخص‌هایی، چون محیط زیست، کارآفرینی و سرمایه‌گذاری در بحران به سر می‌برند. حال سوال اینجاست که چه چیزی رفاه ایرانی را تهدید می‌کند و راه نجات کجاست؟

به گزارش اقتصادآنلاین، رفاه در زندگی ایرانیان مفهومی گسترده و چند بعدی است که تنها به میزان درآمد یا دارایی محدود نمی‌شود بلکه شامل کیفیت زندگی در تمامی ابعاد آن می‌شود. تجربه‌ی رفاه برای افراد و خانواده‌ها در ایران متأثر از عوامل گوناگونی است که هم به شرایط اقتصادی مربوط می‌شود و هم به مسائل اجتماعی، فرهنگی، محیطی و نهادی. در واقع رفاه یعنی داشتن زندگی‌ای با ثبات، امید، آرامش و امکان رشد. سطح رفاه در ایران مانند هر کشور دیگری نتیجه‌ی تعامل میان اقتصاد، سیاست، فرهنگ و نهاد‌های اجتماعی است. بررسی دقیق این عوامل می‌تواند به درک بهتری از کیفیت زندگی مردم و بهبود آن کمک بسیاری کند.

در سال ۲۰۲۳ امتیاز شاخص رفاه لگاتوم برای ایران برابر با ۴۷.۷ گزارش شده و ایران در میان ۱۶۷ کشور رتبه ۱۲۶ را کسب کرده و در مقایسه با سایر کشور‌ها در جایگاه نسبتاً پایینی قرار دارد. در شاخص رفاه لگاتوم نقاط قوت ایران عمدتاً مربوط به حوزه‌های آموزش، سلامت و شرایط زندگی است. در سال ۲۰۲۳ ایران در بخش سلامت رتبه ۵۸، در بخش آموزش رتبه ۷۸ و در بخش شرایط زندگی رتبه ۸۱ را کسب کرده که بیانگر عملکرد نسبتاً مناسب در این حوزه‌ها می‌باشد. با این حال، در زمینه محیط زیست وضعیت بسیار نامناسبی دارد و با رتبه ۱۵۸ یکی از پایین‌ترین جایگاه‌ها را به خود اختصاص داده است. در مقابل، شاخص‌های اقتصادی از جمله فضای سرمایه‌گذاری، شرایط کارآفرینی، کیفیت اقتصادی و دسترسی به بازار از نقاط ضعف اصلی ایران محسوب می‌شوند. به عنوان مثال شرایط کارآفرینی در سال ۲۰۲۳ با امتیاز ۳۲.۵۹ در یکی از پایین‌ترین سطوح خود قرار گرفته است. فضای سرمایه‌گذاری نیز پس از سال ۲۰۱۳ روند نزولی داشته و در سال‌های اخیر وضعیت مناسبی ندارد. در واقع کیفیت اقتصاد، فضای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی با چالش‌های قابل توجهی مواجه هستند. در مجموع اگر چه برخی نماگر‌های رفاهی ایران بهبود یافته‌اند، اما کاهش شاخص در سال‌های اخیر و جایگاه پایین در رتبه‌بندی جهانی نشان می‌دهد که چالش‌های ساختاری، به ویژه در حوزه اقتصاد و محیط زیست همچنان به‌طور جدی  پابرجا هستند.

مطالعه تطبیقی شاخص رفاه لگاتوم در کشور‌های مختلف جهان می‌تواند چشم‌انداز‌های ارزشمندی درباره کیفیت حکمرانی، توسعه انسانی و عدالت اجتماعی ارائه دهد. بررسی این شاخص در کشور‌های مختلف نشان می‌دهد که سطح رفاه الزما تابع درآمد ملی یا منابع طبیعی نیست. با بررسی امتیاز میانگین شاخص رفاه می‌توان مشاهده کرد که کشور‌هایی با سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه و نهاد‌های قوی می‌توانند در صدر این رتبه‌بندی قرار بگیرند. در حالی که برخی کشور‌های دارای منابع غنی با ساختار سیاسی ناکارآمد در رتبه‌های پایین‌تری قرار می‌گیرند.

در صدر فهرست شاخص رفاه کشور‌های اروپای شمالی مانند دانمارک با میانگین امتیاز رفاه ۸۴.۵، سوئد ۸۳.۶، نروژ ۸۳.۵، فنلاند ۸۳.۴ و سوئیس ۸۳.۴ قرار دارند. ایران با امتیاز ۴۷.۷ در بخش پایین‌تر فهرست قرار دارد که نشان‌دهنده چالش‌های گسترده در حوزه‌های کیفیت کشورداری، آزادی‌های فردی، محیط کسب‌وکار و کیفیت زندگی است. با این حال نسبت به برخی کشور‌های منطقه مانند پاکستان، عراق و افغانستان وضعیت بهتری دارد، اما از بسیاری از کشور‌های هم‌رده‌ی اقتصادی و منطقه‌ای عقب مانده است. در پایین‌ترین بخش جدول کشور‌هایی نظیر سودان جنوبی با امتیاز ۳۰.۴، افغانستان با امتیاز ۳۴.۱، ونزوئلا ۴۳.۶ و نیجریه ۴۴ قرار دارند. این کشور‌ها اغلب با چالش‌های متعدد از جمله جنگ، بی‌ثباتی سیاسی، فقر گسترده، فساد و دسترسی محدود به خدمات عمومی مواجه هستند. همان طور که مشخص است در رتبه‌بندی شاخص رفاه موسسه لگاتوم کشور‌های دارای نظام‌های دموکراتیک با ثبات، اقتصاد آزاد، زیرساخت‌های قوی آموزشی و بهداشتی و شفافیت حکمرانی به طور واضح در رتبه‌های بالا قرار دارند. در مقابل کشور‌هایی با بحران‌های داخلی و حکمرانی ضعیف امتیاز پایینی  کسب کرده‌اند.