مسکنی موقت، راه‌حلی کوتاه مدت

امین قلعه‌ای

 تورم افسارگریخته در ماه‌های اخیر باعث شده که قدرت خرید شهروندان دستکم به میزان 50 درصد کاهش پیدا کند.  براساس اعلام رئیس سازمان  برنامه و بودجه ، دولت برای جبران این شرایط پنج بسته حمایتی ضد تحریم در نظر گرفته که از جمله آنها، توزیع بسته حمایتی دولت و فوق العاده جبرانی برای کارمندان و کارگران (بسته حمایتی کارگران) و اقشار کم درآمد است تا بخشی از این تنگی معیشتی جبران شود. بر این اساس همه افرادی که درآمد زیر 3 میلیون تومان دارند، مشمول دریافت طرح بسته حمایتی دولت و سبد کالا 97 خواهند بود. اما آیا در شرایط که تورم نقطه به نقطه در ارقام دو رقمی را تجربه می‌کند، ارائه بسته حمایتی واقعاً به بهبود وضعیت معیشت خانوار کمک می کند؟ علی اکبر لبافی، کارشناس حوزه کار در این خصوص می‌گوید:« اگر دولت نمی‌تواند دستمزدها را افزایش دهد یا بسته حمایت غذایی میان کارگران توزیع کند، بدهی‌اش را به سازمان تامین اجتماعی بپردازد تا از این طریق حمایت از بازنشستگان و کارگران هم بیشتر و خدمات دهی به این گروهها ارزان‌تر شود.» در همین حال براساس آخرین اطلاعات ، تمام مستمری‌بگیران دائمی کمیته امداد و سازمان بهزیستی به همراه پشت نوبتی‌های آنها جزو گروه‌هایی هستند که بسته حمایتی خود را دریافت کردند؛ بنابراین افرادی که از دو نهاد بهزیستی و کمیته امداد به صورت موردی خدمات گرفته‌اند جزء این مشمولان محسوب نمی‌شوند چرا که پشت نوبتی یا مستمری بگیر دائمی نیستند  .

استفاده از روش‌هایی نظیر ارائه بسته حمایتی به شهروندان در چنین شرایطی منطقی است، اما باید  این نکته را نیز در نظر گرفت که استمرار وضعیت تورمی در اقتصاد، بدون در نظر گرفتن رکود، به افزایش دایره شمول نیازمندان به دریافت این کمک‌ها منجر می‌شود

چه کسانی  بسته حمایتی را دریافت می‌کنند؟

مددجویان کمیته امداد، بهزیستی، تامین اجتماعی، بازنشستگان کشوری و لشکری، بازنشستگان صندوق فولاد و مستمری‌بگیران بنیاد شهید و سایر اقشار از جمله گروه‌های دریافت کننده بسته حمایتی هستند. همه کارکنان دولت براساس این مصوبه چه رسمی، پیمانی(براساس حکم کارگزینی)، قراردادی یا شرکتی باشند (براساس قرارداد) چنانچه قید شده باشد که زیر 3 میلیون تومان حقوق می‌گیرند مشمول این طرح می‌شوند. تمام بیمه شدگان تامین اجتماعی در زمره دریافت‌کنندگان بسته حمایتی هستند و فرقی نمی‌کند که قراردادی باشند یا رسمی، فقط کافی است حقوق‌شان زیر 3 میلیون تومان باشد.البته فقط به سرپرست خانوار تعلق می گیرد و به حساب یارانه‌شان واریز می شود پس به دونفر بیمه شده در یک خانوار ۲ بار بسته داده نمی شود.لذا از ۱۳ میلیون بیمه شده ممکن است به نصف افراد تعلق گیرد و سایر افراد خانواده در سایر گروه ها مشمول دریافت بسته شوند. بسته حمایتی شامل حال کارگران بخش خصوصی نیز می‌شود ضمن اینکه به همه کسانی که قرارداد بیمه تامین اجتماعی دارند حتی اگر از بخش خصوصی باشند بسته حمایتی تعلق می‌یابد البته شرط حقوق زیر 3 میلیون نیز در این مرحله لحاظ می‌شود. بنابراین در مورد نحوه واریز این بسته ها باید گفت که در یک خانواده اگر یک یا چند نفر بیمه شده تامین اجتماعی باشند فقط به یک نفر،که همان سرپرست خانوار است، بسته حمایتی داده می‌شود.

بسیاری تحلیل‌گران طراحی بسته حمایتی دولت را به دلیل غیرنقدی بودن آن و استفاده از ابزارهای الکترونیک به عنوان روشی مناسب  برای مقابله فوری با آثار تورم افسارگسیخته می‌دانند

 بسته حمایتی چه کمکی  می‌کند؟

 بسیاری از کارشناسان اقتصادی ارائه بسته حمایتی ارزاق توسط دولت را به بازگشت کوپن  به اقتصاد ایران ارزیابی کرده اند. البته در این بین بسیاری تحلیل‌گران طراحی این بسته حمایتی را به دلیل غیر نقدی بودن آن و استفاده از ابزارهای الکترونیک به عنوان روشی مناسب  برای مقابله فوری با آثار تورم افسارگسیخته می‌دانند. از ویژگی‌های این طرح می‌توان به عدم پرداخت ‌مستقیم پول به مردم اشاره کرد که به گفته وزارت تعاون، اتفاق مثبتی تلقی می‌شود. به گفته میدری، «اگر پول مستقیم به مردم ‌پرداخت شود، آثار مخربی دارد؛ چراکه همه متقاضی دریافت آن می‌شوند.» ‌بسیاری از کارشناسان و نیز نمایندگان مجلس بر تامین نیاز‌های اساسی و اولیه مردم تاکید دارند. شاید از این نظر، کوپن ‌الکترونیکی مناسب باشد. اما برخی کارشناسان نیز معتقدند این اتفاق باعث افزایش تقاضا بین مردم خواهد شد. آنچه مسلم است ‌اینکه مسئولان کشور تاکید کرده اند این طرح، یک برنامه موقتی است برای عبور از شرایط فعلی. نکته دیگر اینکه صرفا حدود ‌‌۱۲ درصد مردم یعنی ۱۰ میلیون نفر مشمول این کوپن‌های الکترونیکی خواهند شد. یعنی شاید این کوپن مانند کوپن‌های دهه ۶۰ ‌و حتی یارانه‌ای که از سال ۸۹ آغاز شد، در تمام جامعه ملموس و فراگیر نباشد. ‌ضمن آنکه هنوز به طور دقیق مشخص نشده این کوپن‌های الکترونیکی به چه کالاهایی تعلق می‌گیرند.

  چرا نمی‌توان به بسته حمایتی اتکا کرد؟ 

 کمک به اقشار آسیب پذیر در برابر تورم البته سیاستی منطقی  است در این میان اما پرسش اصلی این است که  با ادامه روند تورم در ماه‌های آتی آیا میتوان با اتکا به چنین طرح‌هایی از بحران عبور کرد؟ رضا نصیر حیدری کارشناس اقتصادی در این مورد به توسعه ایرانی می گوید:« استفاده از روش‌هایی نظیر ارائه بسته حمایتی به شهروندان در چنین شرایطی منطقی است. اما باید  این نکته را نیز در نظر گرفت که استمرار وضعیت تورمی در اقتصاد، بدون در نظر گرفتن رکود، به افزایش دایره شمول نیازمندان به دریافت این کمک‌ها منجر می شود. نتیجه این وضعیت، افزایش شدید هزینه‌های دولت است و در نتیجه افزایش هزینه‌ها به مرور زمان شاهد کاهش کیفیت خود بسته‌های حمایتی خواهیم بود. از همین رو دولت نباید تصور کند که صرفاً با در نظر گرفتن چنین بسته‌هایی می‌توان از این مرحله عبور کرد. در حقیقت علاوه بر بسته‌های حمایتی  دولت می‌بایست به سراغ  بسته‌های تشویق سرمایه‌گذاری و بسته‌های ضد تورمی برود.» این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت:« البته سخن گفتن از لزوم سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی  بسیار دشوار است ولی باید در نظر گرفت که دولت دوازدهم اصولاً با شعار رفع تخاصم سیاسی و دور کردن سایه تحریم‌ها از سر کشور روی کارآمده است. از همین رو بهتر این است که دولت با استفاده از ابزار دیپلماسی هر چه سریع‌تر موانع جذب سرمایه گذاری خارجی را  از میان ببرد. استفاده از بسته‌های حمایتی قطعاً  راه‌حلی کوتاه مدت برای مقابله با آثار تورم است و در بلند مدت نمی‌توان  روی آن حساب کرد.»