تعرض معدن‌کاران به حریم معابد بازمانده از دوره میتراییسم

این روزها تعرض معادن به حریم و عرصه میراث باستانی در گوشه و کنار کشور تکرار می‌شود. یکی از این تعرضات به غارعلی خورنده و گاوخور در ارتفاعات کوه نقرکمر تفرش است که ازجمله معابد و یادگاری از دوره میتراییسم هستند.

به گزارش خبرنگار ایلنا، غارعلی خورنده و گاوخور در فاصله سه کیلومتری جنوب غربی تفرش و در نزدیکی روستای کوهین، در ارتفاعات کوه نقرکمر معروف به خشه واقع شده است. تالار اصلی غار با ابعادی بزرگ ارتفاعی معادل ده متر دارد و در آن حوضچه‌هایی دیده می‌شود. یک چاه عمیق باعمق پنج متر به نام حمامک و حفره‌ای دیگر به نام مسجدک در این غار جای گرفته‌اند و این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که این غارها در میان جاذبه‌های گردشگری تفرش قرار گیرند.

اما با توجه به فعالیت معدن در محدوه این غار و پیشروی آن تا ده متری غار، می‌تواند آسیبی جبران ناپذیر به این اثر تاریخی و ارزشمند وارد نماید علاوه بر این طبق گفته‌های اهالی روستای کوهین فعالیت در نزدیکی این غار به چشمه‌های آب این منطقه آسیب رسانده است.

بهره‌بردار موظف به رعایت حریم اعلام شده  از سوی میراث است

یک باستان‌شناس و کنشگر میراث فرهنگی، در این خصوص به ایلنا گفت: براساس اعلام میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی محل فعلی مشخص شده برای اجرای عملیات معدن کاری در حریم غار گاو خور و علی خورنده است و به استناد پروانه بهره‌برداری به شماره ۴۹۳۶۴ مورخ 12/۱۰/1400 بهره‌بردار درصورت برخورد با آثار باستانی ملزم به توقف عملیات و ارائه گزارش و رعایت ضوابط میراث فرهنگی است.

سعید حیدری، ادامه داد: با وجود غارهای علی خورنده و گاو خور براساس پروانه بهره‌برداری، بهره‌بردار موظف به رعایت حریم اعلام شده از طرف میراث است. با توجه به اینکه از سال ۸۵ استعلام صنعت، معدن و تجارت توسط محیط زیست پاسخ داده شده و قبل از صدور پروانه بهره‌برداری معدن طی نامه اداره محیط زیست به صمت وجود غارها و حریم آن‌ها اعلام گردیده و معدن‌دار به صورت محضری تعهد رعایت جرائم قانونی را ارائه کرده است، لذا محل اجرای معدن در حریم اعلامی قرارگرفته و از نظر محیط زیست فعالیت در معدن تا مطالعه نهایی و تهییه نقشه ادامه کار غیر قانونی است. همچنین با توجه به نامه شماره ۳۱/۱۴۰۱/۵۸۹ مورخ 11/۸/1401 شرکت سهامی آب منطقه‌ای هرگونه عملیات معدن کاری در محدوده بالا دست قنات موجب تاثیر نا مطلوب بر آبدهی قنات خواهد شد. بار دیگر مطابق نامه شماره ۷۲۵۰-۱۴۰۱/۱۰۲ اداره کل محیط زیست استان مرکزی نیز ادامه فعالیت این معدن مضر می‌باشد. همچنین رئیس حوزه قضایی شهرستان تفرش طی نامه شماره ۹۰۱۲/۱۷۳/۲۶۵۶۰ مورخ 19/۸/1401 به استناد، به نامه‌های شرکت آب منطقه‌ای و مدیر کل محیط زیست و تعهد محضری مضر بودن عملیات معدن‌کاری را تایید کرده و خواهان توقف عملیات پانزده روزه عملیات استخراج معدن شده است.

وی اذعان داشت: آنچه که بسیار حائز اهمیت است آن است که با توجه به اهمیت این دو غار در مطالعات باستان‌شناسی و شواهد برجای تاریخی آن، طبق نظر کوروش روستایی (سرپرست وقت پژوهشکده باستان شناسی) طی نامه‌ای در مورخ 24/۷/1401 به مصطفی‌پور علی (مدیرکل ثبت و حریم آثار حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی)، ثبت اضطراری این غارها با توجه به تهدیدات معدن‌دار را خواستار شد.

حیدری ادامه داد: علی‌رغم تمامی این نکات، هنوز معدن به فعالیت خود ادامه می‌دهد و تا نزدیکی غار نیز پیشروی کرده است. البته با پیگیری‌های اینجانب با پژوهشکده باستان شناسی به سرپرستی لیلا خسروی و طی تماس‌های مکرر با مرتضایی (عضو هیات علمی پژوهشکده) در تاریخ 12/۲/1402 کارشناسان پژوهشکده از جمله مرتضایی و نعمتی جهت بررسی مجدد این غارها به شهرستان تفرش آمدند.

به گفته این باستان‌شناس، طبق بازید میدانی از این دو غار با توجه به شواهد برجا مانده مادی و بر اساس نظر کارشناسان پژوهشکده، این غارها به عنوان معبد که جهت انجام مراسم آیین مهر مورد استفاده قرار می‌گرفت، با توجه به نوع کاربری آن و ارزشمند بودنش، می‌توان با مساعدت مسئولین شهرستان تفرش جهت بررسی‌های بیشتر و ساماندهی آن نسبت به بازگشایی و جذب گردشگران اقدام کرد. این درحالی است که با وجود اهمیت بسیار بالای این غارها همچنان شاهد فعالیت معدن در نزدیکی این غار هستیم که هر لحظه می‌تواند این دو اثر تاریخی را منهدم کند.

علی خورنده    و    گاو خور، واجد ارزش ثبت ملی شناخته شدند

مدیر کل محترم ثبت، و حریم آثار حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی،  نیز گفت: این آثار در جلسه شورای ثبت آثار که روز سه شنبه ۹ خردادماه سال جاری برگزار شد، واجد ارزش ثبت ملی شناخته شده‌اند.

مصطفی پورعلی، در گفت‌وگو با ایلنا افزود: با توجه به اذعان کارشناسان پژوهشگاه میراث و گردشگری این اثر واجد ارزش ثبت شناخته و اکنون به فرآیند ابلاغ از سوی مقام عالی وزارتخانه منتقل شده است.

شایان ذکر است با پیگیری‌هایی که حیدری انجام داد؛ ارائه دادخواست به مرجع قضایی تفرش جهت توقف عملیات معدن‌کاوی شرکت بهره‌بردار محقق شد. حتی نهم خردادماه این پرونده در شورای ثبت وزارت میراث فرهنگی مطرح و طبق اظهارات کارکنان شورای ثبت این غارها به ثبت ملی رسید؛ اما درست یک روز بعد از ثبت غارها و واجد ارزش ثبت شناخته شدن آن‌ها، شکایتی از سوی مدیر مجتمع معدن و سهام‌دار این معدن علیه حیدری تنظیم و در آن به اتهاماتی از جمله نشر اکاذیب در فضای مجازی، ورود غیر قانونی به ملک، افترا، تشویش اذهان عمومی، ممانعت و مزاحمت از کسب و کار، آسیب زدن به ذهنیت عوام از طریق ارعاب بواسطه فعالیت معدن و همچنین دعوت به تجمع در محل معدن و... اشاره شد.