کنشی جهان‌وطنی و ورای مرزهای سیاسی

سپنتا حامدی‌نژاد

جدید‌ترین آلبوم موسیقی استاد حسین علیزاده با عنوان «هم‌سان و هم‌سکوت» با همراهی رامبراند تریو در روزهای پیش، توسط مؤسسۀ فرهنگی- هنری تار و پود منتشر شد. علیزاده سال‌هاست در میان انواع فعالیت‌های موسیقایی، در پی خلق آثار تلفیقی نیز هست. «هم‌سان و هم‌سکوت» نیز ذیل فعالیت‌های موسیقایی تلفیقی او جای می‌گیرد. تلفیق‌گرایی پیامد «جهانی‌شدن فرهنگی» است که در آن، آثار فرهنگی و هنری فراتر از نظارت دولت‌ها و با عبور از مرزها در سرتاسر جهان فراگیر شده و حوزه‌های نوپدیدی را برای بیان هنری و تولیدات فرهنگی می‌گشایند. تلفیق‌گرایی در موسیقی ایران را نیز می‌توان حاصل همین فرآیند جهانی‌شدن فرهنگی و شکل‌گیری هنرمندان جهان‌وطن و آثار هنری هیبریدی دانست.

تلفیق‌گرایی برای علیزاده هرگز در سطح یک هم‌نشینی ساده از نوازندگان ایرانی و غیر ایرانی خلاصه نمی‌شود. در آثار او، موسیقی زبان جهانی است و کنش اجرای موسیقی، کنشی جهان‌وطنی و ورای مرزهای سیاسی است و تجربیات موسیقایی او نیز گواه این مدعاست و رهاورد چنین اهتمامی، توشه‌ای بی‌مانند برای ذخایر موسیقایی ایران و جهان به وجود آورده است.

علیزاده این بار در «هم‌سان و هم‌سکوت» با تلفیق الحان موسیقی کلاسیک ایرانی، شیوۀ پردازش الحان در موسیقی جَز، رنگ‌ صوتی سازهای شورانگیز، ویولونه، فورته-پیانو، هارمونیوم و سازهای کوبه‌ای و بافت‌های متنوع صوتی، فضای موسیقایی جدیدی را شکل داده، که نشان از کنکاش همیشگی او در پیدا کردن راه‌هایی بی‌انتها برای پیمودن دارد. راه‌هایی که او اولین چراغ‌هایش را بنا می‌نهد تا دیگران جرأت پا گذاشتن در آن‌ها را پیدا کنند.

روند همدلی موسیقایی اعضای این گروه در این آلبوم، تداعی‌کنندۀ رشد و نمو بذری‌ است که می‌توان آن را بذر عشق نام نهاد. این بذر در «درآمد» کاشته می‌شود و در «سماع» سر از خاک بیرون می‌آورد. در «کرشمه» و «مقدمه‌ی نیشابورک» هر کدام از اعضای گروه به نوبۀ خود برای رشد آن می‌کوشند و در «نیشابورک» شاخه‌ها جوانه می‌زنند و در «سرمست»، «رامبراندی‌نژاد» و «نهفت» شاخ و برگش افزون می‌شود و پس از این فرازو‌نشیب‌های بسیار، شاهد به ثمر رسیدن میوۀ آن هستیم که «ترکمن» است. «ترکمن» نقطۀ اوج همدلی در این آلبوم است. این قطعه بارها با سازآرایی‌ها، تنظیم‌ها و حال و هوای متفاوتی اجرا شده و هر بار که اجرایی نو از آن می‌شنویم، احساسی نو و متفاوت را تجربه می‌کنیم و گویی هر کدام‌شان شرح حال آن دوره از زندگی خالق این اثر پرشور است.