۶ تالاب ایران در وضعیت قرمز قرار دارند
سایه سنگین انقراض بر پیکر رنجور تالاب‌ها
به بهانه روز جهانی تالاب‌ها
13 بهمن روز جهانی تالاب‌هاست. کارشناسان معتقدند تالاب‌ها اصلی‌ترین و مهمترین زیست‌بوم‌های محیط‌زیست به شمار می‌روند که چند سالی است با بحران خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند. کاهش آب ورودی به تالاب‌ها، اجرای طرح‌‌های توسعه‌ای نظیر راهسازی و خطوط انتقال نیرو، ورود انواع آلاینده‌ها، شکار و صید غیرمجاز و بی‌رویه و برداشت‌های علوفه و سایر محصولات تالابی، تغییرکاربری اراضی تالابی برای امور کشاورزی، تغییر اقلیم و خشکسالی ازجمله چالش‌هایی است که تالاب‌ها را به خطر انداخته و چنانچه برای نجات آنها اقدامی نشود گستره وسیعی از این اکوسیستم طبیعی باقیمانده به مرگ تدریجی از بین می‌رود.
تالاب‌ها یکی از مهمترین اکوسیستم‌های طبیعی هستند که سه درصد از سطح کره زمین را به خود اختصاص داده‌اند.
به‌گفته صاحبنظران، از سال 1970 تاکنون 35 درصد از تالابهای جهان خشک شدند که گاز متصاعد شده از آنها چیزی معادل 10 درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوخت‌های فسیلی است و بر‌این‌اساس تاثیر زیادی بر تغییر اقلیم دارند.
ایران کشوری خشک و نیمه خشک است و 1.8 دهم درصد مساحت آن را تالاب تشکیل می‌دهد؛ دریاچه‌های پریشان و ارومیه، تالابهای کمیجان، گاوخونی، انزلی، شادگان، هامون، شورگل و امیرکلایه نمونه‌هایی از تالابهای پر اهمیت کشور هستند که برخی در سال اخیر از مرگ نجات یافتند اما شماری در شرایط نامناسبی به سرمی‌برند.
به گزارش ایرنا، در حال حاضر به گفته مسئولان، 6 تالاب ایران در وضعیت قرمز به سر می‌برند؛ تالابهای انزلی، هامون، نیریز و کمجان، شورگل، یادگارلو و درگه سنگی جزو این تالاب‌ها هستند، البته بر اساس گزارش‌ها تالاب انزلی در صف خروج از این فهرست است.
بنابه اظهار کارشناسان، احیای هریک از این تالاب‌ها و بازگشت به شرایط یک یا دو دهه قبل آنها نیازمند بیش از دو یا سه دهه زمان است.
براساس آمار موجود، از 84 تالاب مهم و مطالعه شده در ایران، 31 تالاب به‌تدریج تمام و یا قسمتی از مساحت خود را از دست داده و یا به منشاگرد و غبار تبدیل شده است. برآیند گزارش‌ها نشان می‌دهد به‌رغم همه تلاش‌ها به نظر می‌رسد، گام‌های موثر برداشته شده در این زمینه کافی نبوده چرا‌که هشدارها در خصوص وضعیت تالاب‌ها هنوز ادامه دارد، تنش‌های آبی در مناطقی که تا پیش از این از جریان تالاب‌ها تغذیه می‌کردند، گواهی بر این ادعا است، این تنش‌ها در مناطق مرکزی کشور بیشتر بوده است.
به‌گفته مسئولان، در زمان حاضر معاش 70 هزار نفر در اطراف تالاب هامون، 12 هزار نفر در هورالعظیم و پنج هزار نفر در شادگان به این تالاب‌ها وابسته است.
توسعه ناپایدار تیر خلاص بر قلب تالاب‌ها
دبیر ملی طرح حفاظت از تالابهای ایران گفت: اگر قرار است تالاب‌ها حفظ شوند و خدمات و کارکردهای این حوضه آبی طولانی مدت ادامه یابد باید مراقب حریم اکولوژیک آنها بود.
ابوالفضل آبشت در گفت‌وگو با ایرنا افزود: چون کشور ایران گرم و خشک است از این رو کاهش سطح تالاب‌ها در تابستان طبیعی است. در کشور تالاب‌هایی وجود دارد که در یک سال کامل خشک می‌شوند، چون بارندگی نیست؛ اما همان تالاب در یک سال بارانی آبگیری می‌شود؛ بنابراین باید شرایط تالاب بررسی شود و بعد تصمیم گرفته شود.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالابهای ایران، توسعه ناپایدار را عامل عمده به مخاطره افتادن تالاب‌ها و دریاچه‌های ایران عنوان کرد و گفت: توسعه ناپایدار بیشترین بار را روی دوش منابع طبیعی انداخته است در حالیکه در سایر کشورهای توسعه یافته و پیشرفته بار توسعه اقتصادی بر بخش‌هایی چون خدمات و فناوری گذاشته می‌شود.
آبشت ادامه داد: اگر مسئولان و تصمیم‌سازان دست روی دست بگذارند، کشور زیست‌بوم‌های بسیاری را از دست می‌دهد که منابع تغذیه بسیاری از افراد، گیاهان و حیوان‌ها محسوب می‌شوند.
نقش برجسته جوامع محلی در احیای تالاب‌ها
آبشت الگوبرداری از مدیریت کشورهای خارجی را در کنترل بحران‌های زیست‌محیطی نظیر آنچه در دریاچه ارومیه رخ داد، راهکار مناسبی برای نجات تالاب‌ها ذکر کرد و گفت: در زمینه احیای تالاب‌ها نخستین نگاه به سمت بومیان ساکن و جوامع محلی است.
دبیر ملی طرح حفاظت از تالابهای ایران با اشاره به برنامه و اقدامات دفتر حفاظت از تالاب‌ها عنوان کرد: دست‌اندر‌کاران طرح حفاظت از تالاب‌ها در تلاش برای مدیریت زیست بومی 18 تالاب مهم کشور هستند. بر‌این‌اساس کمیته‌های محلی نقش پررنگی در حفاظت و احیای تالاب‌ها ایفا می‌کنند. در حفظ و نگهداری این زیست‌بوم‌های مهم، عملکردهای جزیره‌ای نتیجه‌ای در برنخواهد داشت بلکه همکاری و همیاری سازمان و ارگان‌های مختلف در کنار کمک جوامع محلی اصلی‌ترین راه حفظ تالاب‌ها و دریاچه‌ها است.
حقابه تالاب‌ها به رسمیت شناخته شد
مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان اینکه حفظ و حراست از تالاب‌ها از اولویت‌های زیست‌محیطی دولت است، مهرماه سال جاری در نشست برنامه‌ریزی اجرای برنامه‌های مدیریت جامع تالابهای کشور، افزود: برای نخستین‌بار حقابه تالاب‌ها در دولت یازدهم به رسمیت شناخته شد.
مسعود باقرزاده کریمیگ افزود: برای حفاظت از تالاب‌ها، کشور نیازمند وضع قانون جدید بود، که دراین راستا دولت یازدهم آیین‌نامه اجرایی حفاظت و مدیریت تالاب‌ها را مصوب و با حمایت مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و برای اولین‌بار قانون جامع حفاظت از تالاب‌ها شکل گرفت.
مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط‌زیست اضافه کرد: طبق ماده یک این قانون هر نوع تخریب تالاب‌ها ممنوع بوده و برای حراست، حفاظت و ارتقای آن باید به مواردی از جمله رویکرد مدیریت زیست‌بومی و تامین حقابه آن توجه داشت.
به گفته باقرزاده، محیط‌زیست و تنوع زیستی را عده‌ای فدای منافع خود می‌کنند در حالیکه اگر این روند ادامه یابد در آینده نه چندان دور بشر با همه امکانات، در آرزوی دیدن چشم‌اندازهای زیبای طبیعی و محیط‌زیست خواهد بود.
500 میلیارد ریال اعتبار نیاز است
معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در هفت بهمن امسال در حاشیه دیدار از تالاب گندمان شهرستان بروجن به ایرنا گفت: احیای تالابهای کشور بین 500 تا 600 میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.
عیسی کلانتری با بیان اینکه در ابتدا تالابهای انزلی و بختگان در دستور کار قرار گرفته است، تصریح کرد: امسال 200 میلیارد ریال اعتبار برای احیای تالاب‌ها در نظر گرفته شد و پیش‌بینی می‌شود سال آینده نیز 250 میلیارد ریال اعتبار به این حوزه تخصیص داده شود.
عیسی کلانتری در ادامه افزود: ریزگردها ناشی از سیاست‌های نادرست گذشتگان و رعایت نکردن حقابه زیست‌محیطی بوده که امسال 150 میلیون دلار اعتبار از محل صندوق توسعه ملی به این امر اختصاص یافت.
برای 14 تالاب هنوز کاری انجام نشده است
به گفته معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیاز آبی ٢٧ تالاب در کشور مشخص و برای تامین به وزارت نیرو ابلاغ شده است.
حمید ظهرابی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: همچنین نیاز آبی ٢٠ تالاب دیگر در دست مطالعه است و برای ١٤ تالاب نیز هنوز کاری انجام نشده است.
وی درباره تامین حقابه تالاب‌ها گفت: با‌توجه به شرایط منابع آلی کشور، برای تامین کامل حقابه تالاب‌ها فاصله زیادی وجود دارد، اما برای اینکه این فاصله کاهش یابد، سیستم نظارت و پایش در برخی تالابهای کشور فعال شده است تا براساس آن میزان آب تخصیص یافته رصد شود.
وی ادامه داد: اولویت سازمان محیط‌زیست برای راه اندازی این سیستم دریاچه ارومیه است که براساس آن مشخص شد حدود 53 درصد از آب تالا های اقماری دریاچه به آنها رسیده است.
حمید ظهرابی تاکید کرد: برخی تالاب‌ها مانند گاوخونی در انتهای حوزه آبی قرار گرفته‌اند که تأمین حقابه این نوع تالاب‌ها بسیار دشوار است اما برخی در ابتدای حوزه قرار دارند که مشکلی برای تأمین حقوق آنها وجود ندارد. حیات برخی تالاب‌ها نیز متکی به منابع آب‌های زیرزمینی است.
تالاب‌ها اگر از بین روند انواع بیماری‌های پوستی و تنفسی به سراغ ساکنان بومی و حتی نقاط دیگر خواهد آمد، معیشت اقتصادی جوامع محلی به مخاطره افتاده و مردم دیگر منبعی برای کسب درآمد نخواهد داشت چرا‌که تالاب‌ها اصلی‌ترین منابع درآمدزایی مردم محلی در مناطق به شمار می‌روند
گاوخونی تالاب رنجور و غریب ایران
تالاب گاوخونی بیش از یک دهه است که بجز یک مورد آن هم کوتاه‌مدت در سال 95، آب به خود ندیده است. این تالاب در سال 1354 در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و نام آن در فهرست تالابهای بین‌المللی قرار گرفت که همواره یکی از زیستگاه‌های حیات وحش و پرندگان در فلات مرکزی ایران بود، اما اکنون خبری از موجودات زنده در آن نیست.
تالاب بین‌المللی گاوخونی در سال‌های اخیر بدلیل کاهش بارش‌ها در حوضه زاینده‌رود و برداشت بی‌رویه در این حوضه آبی، به منطقه‌ای خشک بدل شده است. این تالاب نقش عمده‌ای در اکوسیستم منطقه بویژه پراکنش ریزگردها تا کویر مرکزی ایران دارد.
گاوخونی به فلزات سنگین آلوده است
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: وضعیت تالابهای کشور بخش عمده آن با مشکل رو‌به‌رو است و به طور تقریبی مشکلات آنها شبیه هم است.
احمد جلالیان بیان کرد: براساس تحقیقات انجام شده در صورت خشک شدن تالاب گاوخونی، خطر ریزگردها و سونامی نمک اراضی این منطقه را تهدید می‌کند.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان اظهارداشت: اگر این تالاب منشا گرد‌و‌غبار شود، آنها سمی آلوده به فلزات سنگینی مثل سرب، روی و کادمیوم و سونامی کلرید و سدیم بوده و شهر اصفهان و استانهای اطراف را تهدید می‌کند.
تالاب بین‌المللی گاوخونی اصفهان از جمله تالابهای در حال نابودی ایران است که در صورت ندادن حق آبه آن، به تاکید کارشناسان ریزگردهای سمی آن اهالی 10 استان کشور را درگیر و بیمار می‌کند. حفاظت از این اکوسیستم‌های آبی ارزشمند بسیار حائز اهمیت است
جلالیان تصریح کرد: گاوخونی در کنترل فرسایش بادی، جلوگیری از سیل، از نظر شرایط تنوع زیست‌محیطی، گردشگری اجتماعی و اقتصادی یک مجموعه منحصر به فرد بوده است.
نبود حق آبه تخریب 80 درصد گاوخونی
رئیس اداره پژوهش و فناوری اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان با بیان اینکه در دهه اخیر تخصیص حق آبه زیست‌محیطی ضعیف و بارها به صفر رسیده است، گفت: در ابتدا برنامه مدونی برای مشخص شدن حقابه محیط‌زیست انجام شد و بنابراین طبق قانون حفظ و احیا و مدیریت تالابهای کشور سازمان حفاظت محیط‌زیست مکلف شد که این حق آبه را تعیین کند که وزارت نیرو نیز مکلف شد تا آن را تامین کند.
به‌گفته کیوان نعمتی، اداره کل محیط‌زیست استان در سال 93 دو قرارداد مهم درباره تعیین حق آبه زیست‌محیطی رودخانه زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی برای بررسی اثرات زیست‌محیطی خشک شدن تالاب بین‌المللی گاوخونی منعقد کرد.
این مسئول محیط‌زیست اصفهان بیان کرد: در این طرح رودخانه زاینده‌رود را به هفت پهنه از سرمنشا تا پایین دست تقسیم کردند که در پهنه اول نیاز آبی حداقل 10 متر مکعب در ثانیه تعیین شد.
وی ادامه داد : از بالا دست تا سد آبشار پنج پهنه اول بود و بعد آن پهنه ششم از سد آبشار تا ورزنه و پهنه هفت خود تالاب بین‌المللی گاوخونی بود که برای ورود آب به تالاب 176 متر مکعب تعیین شد که قرار شد، تخصیص داده شود.
نعمتی تصریح کرد: به خاطر نبود آب، تالاب سال 80 پنجاه درصد پوشش گیاهی نداشته است؛ در سال 92 این میزان رسیده به 73 درصد و در سال 97 به طور قطع این رقم به 80 درصد رسیده و بر‌این‌اساس 80 درصد پوشش گیاهی از بین رفته است.
تالاب بین‌المللی گاوخونی اصفهان از جمله تالابهای در حال نابودی ایران است که در صورت ندادن حق آبه آن، به تاکید کارشناسان ریزگردهای سمی آن اهالی 10 استان کشور را درگیر و بیمار می‌کند. حفاظت از این اکوسیستم‌های آبی ارزشمند بسیار حائز اهمیت است؛ از اینرو هر ساله در روز جهانی حفاظت از تالاب‌ها، مراسمی با هدف ارتقای آگاهی برای حفاظت از آنها برگزار می‌شود که امسال این مراسم در بندر خمیر خواهد بود.
شعار امسال روز جهانی تالاب‌ها «ما در مواجهه با تغییر اقلیم ناتوان نیستیم» تعیین شده؛ زیرا دنیا به این نتیجه رسیده است که تالاب‌ها نقش بسیار مهمی در مقابله با تغییر اقلیم دارند.
دیدگاه تان را بنویسید