شوری خاک کشور از نیمه عبور کرده است!

«خاک» مهجورترین موضوع در میان رسانه‌ها، همچنین ساختارهای اداری و دولتی محسوب می‌شود. ایران براساس آماری که «منوچهر گرجی» رئیس انجمن علوم خاک ایران  اعلام کرده است، سالانه با دو میلیارد تن فرسایش خاک مواجه است. 

یک میلیارد آن در دل سدها رسوب می‌شود و زمین ‌های کشاورزی پایین دست را بلااستفاده می‌کند؛ و یک میلیارد دیگر هم به ریزگردهای کشنده تبدیل می‌شود و سلامت شهروندان بیش از ۳۲ استان کشور را به خطر می‌اندازد. با وجود این گرجی می‌گوید: «خاک، در ساختار ایران متولی حفاظت ندارد». وی آب پاکی را روی دست همگان می‌ریزد و می‌گوید:«بدون توجه به خاک، امکان ندارد که مشکل «آب» در کشور حل شود،  یعنی درحالی که در کشور برای مدیریت «آب» وزارتخانه وجود دارد اما برای حفاظت از بستر آن یعنی خاک، هیچ تشکیلاتی حتی در حد یک «اداره» هم وجود ندارد. بنابراین تا زمانیکه مشکل خاک و معضلات آن برظرف نشود بطور قطع مشکل کم‌آبی هم حل نخواهد شد.

البته آن‌طور که گرجی می‌گوید وزارت جهادکشاورزی به تازگی در ابلاغیه‌ای خواستار تشکیل اداره کل خاک شده اما هنوز اجرایی نشده است. از سوی دیگر هم لایحه خاک بعد از ۱۲ سال خاک خوردن در راهروهای مجلس، به تازگی به شورای نگهبان رفته است! گرجی مهم‌ترین معضل خاک کشور را از بین‌رفتن زمین‌های حاصلخیز کشاورزی کنار شهرها می‌داند و می‌گوید: «توسعه شهرها، ساخت و سازها، شهرک‌های سنتی، واحدهای مسکونی و... بیشترین خسارت را به خاک وارد می‌کنند».

 او بسیاری از ساخت و سازها را ضروری نمی‌داند و اظهار دارد: «در این مسیر فقط عده‌ای هستند که فقط پول به جیب می‌زنند و هزینه صدمات و خساراتی که منابع خاکی وارد می نمایند در سال‌های آتی نمود می‌کند و از‌اینرو برای نسل‌های آینده مشکلاتی را به همرا می‌آورد که قطعا به بودجه و هزینه‌های بسیار بالا نیازمند می‌باشد است.» 

مشکلات حال حاضر خاک ایران را به‌دلیل عدم مدیریت صحیح رخ داده است. از‌اینرو زمین‌ها باید از مواد و عناصر آلی تخلیه شوند؛ باید کود دامی به آنها داده شود و همچنین زمین‌های زراعی بیش از حد شخم نخورند

گرجی یادآوری می‌کند: «ایران زمین برای ساخت مسکن کم ندارد اما برای کشاورزی زمین محدود است. این زمین‌ها ۱۲ هزار سال محصول داده‌اند، باید ۱۰ هزار سال دیگر هم محصول بدهند.» او فرسایش خاک را یکی دیگر از تهدیدهای خاک کشور می‌داند و می‌گوید: «ایران از کشورهای اول در فرسایش خاک است.» به گفته او، این فرسایش‌ها یا ریزگرد می‌شود و سلامتی انسان‌ها را به‌خطر می‌اندازد یا به شکل سیلاب‌ها سدها را پر از رسوب می‌کند. رسوب خاک همین الان هم ظرفیت ذخیره آبی سد «سفید رود» منجیل را از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب به ۹۰۰ میلیون متر مکعب کاهش داده است.

گرجی این کاهش را یک خسارت بزرگ برای کشتزارها، شالیزارها و اراضی شمال کشور می‌داند. او درباره شور شدن زمین‌ها هم هشدار می‌دهد و می‌گوید: «بسیاری از کشاورزان امروز زمین‌هایشان را با آب شور آبیاری می‌کنند. این نمک‌ها کم‌کم در خاک تجمع و بعد از چند سال به یک بحران تبدیل می‌شود.» براساس آماری که او گزارش داده است، در حال حاضر ۵۰ درصد اراضی آبی کشور دچار مشکل شوری شده است. گرجی می‌گوید: «البته درجات شوری خاک‌ها متفاوت است.»

از مهم‌ترین معضلات خاک کشور از بین‌رفتن زمین‌های حاصلخیز کشاورزی کنار شهرها می‌باشد که البته توسعه شهرها، ساخت و سازها، شهرک‌های سنتی، واحدهای مسکونی و... نیز بیشترین خسارت را به خاک وارد می‌کنند

   گرجی مشکلات حال حاضر خاک ایران را به‌دلیل عدم مدیریت صحیح می‌داند و می‌گوید: «زمین‌ها از مواد و عناصر آلی تخلیه می‌شود. باید کود دامی به آنها داده شود اما مدیریت نمی‌شود و زمین‌های زراعی بیش از حد شخم می‌خورند». گرجی تصویب قانون خاک، تهیه نقشه خاک کشور و اجرای برنامه ملی برای افزایش ماده آلی خاک را از جمله برنامه‌های ضروری و اورژانسی می‌داند. 

به گفته گرجی، بخشی از خاک با فرسایش سیلابی و آبی و از طریق رودخانه از کشور خارج می‌شود تا این سؤال پیش بیاید که چرا برخلاف نظر کارشناسان روی آب‌های مرزی سد زده می‌شود اما هیچ‌کس نگران خاکی که از طریق روان آب‌ها از کشور خارج می‌شود، نیست؟! 

 رئیس انجمن علوم خاک ایران، آلودگی‌ها را معضل دیگر خاک کشور می‌داند که وارد هرم غذایی شده و جامعه انسانی را هم درگیر بیماری می‌کند. گرجی به کمبود بیمارستان در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «هر روز بساخت‌و‌ساز بیمارستان انجام می‌شود و مجوز‌های متعددی هم برای احداث ساختمان‌های بیمارستانی داده می‌شود ولی باز هم مشکل کمبود تخت برای بیماران وجود دارد، چون فقط بیمارستان ساختن کار اساسی و درستی نمی‌باشد بلکه باید تغذیه افراد نغییر کند و  درست شود». او مواد نفتی، فاضلاب و... را از جمله آلودگی‌های خاک می‌داند که از طریق محصولات کشاورزی و غذایی وارد بدن افراد می‌شود.