مرگ ده‌ها هزار قطعه‌ماهی در دجله و فرات

مرگ جمعی و غیرمنتظره ماهی‌های پرورشی در حوضچه‌های شناور، نخست از رودخانه دجله در استان دیاله (شمال شرقی بغداد) در 10 روز قبل آغاز و ظرف دو سه روز این پدیده عجیب از طریق رودخانه دجله، به ماهیان پرورشی در بغداد کشیده شد.

همزمان با رسیدن این پدیده عجیب به قفس‌های پرورش ماهی شناور در رودخانه دجله در بغداد، بحران بدتر از آن، در رودخانه فرات در منطقه «المسیب»در شمال استان بابل انتشار یافت و ده‌ها هزار قطعه ماهی را به صورت یک‌جا با مرگ غیرمنتظره مواجه کرد.

یکی از پرورش‌دهندگان ماهی در رودخانه دجله در بغداد در گفت‌گوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا درباره چگونگی آلودگی و مرگ ماهی‌های پرورشی در این رودخانه گفت که حدود یک هفته قبل، تعدادی از ماهی‌‌های مرده را یکباره در رود دجله مشاهده کرد که به قفس‌های پرورش ماهی او چسبیده‌اند.

احمد علوان افزود که به گمان اینکه این ماهی‌ها از قفس‌های بالادست است، آنها را از قفس‌های خود جدا کرد تا آب آنها را با خود ببرد و روز بعد وقتی به سراغ قفس‌های پرورش ماهی‌اش آمد، مشاهده کرد که ماهی‌ها حالت گیجی و کندی در شنا کردن در آب دارند.

به گفته وی، وقتی این حالت را در ماهی‌ها مشاهده کرد، تصورش این بود که ماهی‌ها از سیری زیاد دچار کندی در شنا کردن شده‌‌اند، اما وقتی روز بعد به سراغ آنها آمد با کمال تعجب دید که 90 درصد ماهی‌هایش مرده‌اند و 10 درصد بقیه دچار گیجی و در شرف مردن هستند.

علوان اضافه کرد که ناچار شد تا ماهی‌‌های مرده را به آب رودخانه بیندازد و در عین حال با مسئولان امر تماس گرفت و قضیه را به آنها اطلاع داد.

وی یادآور شد که بعد از اولین گروه ماهی‌های مرده که به قفس‌هایش برخورد کردند، تعداد ماهی‌های مرده در روزهای بعد در سطح رودخانه دجله بیشتر شدند و با مشاهده این وضعیت متوجه شد که قضیه، مرگ موردی نبوده بلکه یک بیماری عامل این مرگ جمعی ماهی‌ها است. با توجه به این‌که بیشترین قفس‌های شناور پرورش ماهی در مسیر رودخانه فرات ساخته شده است، مرگ غیرمنتظره و یکباره ماهی‌ها در این رودخانه به‌ویژه در منطقه المسیب بیشتر بوده است.

وزیر کشاورزی عراق برای اطلاع از این بحران راهی بابل شد و از نزدیک این بحران اقتصادی و زیست‌محیطی را مشاهده کرد و دستور تشکیل یک اتاق بحران را داد.

صالح الحسنی از دستگاه‌های استان بابل و وزارتخانه‌های بهداشت و محیط زیست و کشاورزی خواسته است که با ایجاد کمربندی‌های پلاستکی در داخل رودخانه دجله جلو حرکت ماهی‌های مرده به استان‌های زیر دست گرفته شود تا این بیماری به استان‌های دیگر 

منتقل نشود.

همزمان استاندار نجف نیز برای مقابله با این بحران، دستور داده است که تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط استان برای ممانعت از رسیدن ماهی‌های مرده استان بابل و جلوگیری از انتشار بیشتر بیماری، بسیج شوند. در استان واسط نیز در که مسیر رودخانه دجله واقع است، شورای این استان روز شنبه در یک نشست اضطراری دستور مقابله با انتشار این بیماری و ممانعت از رسیدن ماهی‌های مرده از بغداد به سمت این استان را داده است.

براساس اعلام کارشناسان، مرگ یکباره ماهی‌ها در عراق، میلیون‌ها دلار خسارت به پرورش‌دهندگان ماهی در این کشور زده و از آن بدتر، ماهی‌های مرده شناور بر رودخانه دجله و فرات تبدیل به یک بحران زیست‌محیطی شده است.

وزارت کشاورزی عراق از پرورش‌دهندگان ماهی که با این بحران مواجه شده‌اند، خواسته است که ماهی‌های مرده را در جریان آب رودخانه رها نکنند و آنها را در خارج از آب رودخانه معدوم کنند.

براساس بیانیه رسمی وزارت کشاورزی عراق، بیماری‌ای که ماهی‌ها را در 10 روز گذشته آلوده کرده، به بیماری «عفونت آبشش‌ها» (Branchiomycosis) معروف است که گرچه جزو بیماری‌های شناخته شده و بومی عراق است؛ تاکنون به این شدت و گستردگی وجود نداشته است.

باور اولیه درباره این بحران، وجود عامل عمدی بوده و شخصیتی مثل «خلف عبدالصمد» از اعضای برجسته فراکسیون «ائتلاف دولت قانون» در پارلمان عراق خواستار تحقیق درباره گزارش‌‌هایی شد مبنی‌ بر اینکه ایادی خارجی با هدف ضربه زدن به اقتصاد عراق از طریق تخریب صنعت پرورش ماهی این کشور، موجب انتشار این بیماری در بین ماهی‌های عراق شده‌اند.

اما براساس اعلام کارشناسان علوم دامی در وزارت کشاورزی عراق، این بیماری حاصل نوعی قارچ است که در آبشش ماهی می‌نشیند و اکسیژن آب را از طریق آبشش ماهی می‌مکد و ماهی را با خفگی مواجه می‌کند.

این بیماری به دلیل شدت عملی که دارد باعث تغییر رنگ آبشش به رنگ خاکستری و بادکردگی شده و سپس ماهی در عرض 24 ساعت با مرگ مواجه می‌شود.

کارشناسان وزارت کشاورزی عراق می‌گویند که آلودگی عمومی دو رودخانه دجله و فرات و ریختن پسماندهای شهری به‌ویژه فاضلاب شهری به آنها، پایین آمدن سطح این دو رودخانه در ماه‌های اخیر به دلیل خشکسالی و سدهایی که ترکیه بر دجله و فرات بسته، باعث گسترش این بیماری شده است.

براساس این نظر، عدم‌رعایت استانداردها در تعداد ماهی‌های پرورشی در قفسه‌های شناور، وجود پرتعداد پرورش‌دهندگان غیرحرفه‌ای، تجمع فضولات ماهی‌ها در ته رودخانه و اضافه شدن گازهای برخاسته از این فضولات با دیگر آلودگی‌های موجود در آب اساسا آلوده دجله و فرات، در گسترش کم‌سابقه این قارچ در آبشش ماهی‌ها اثرگذار

 بوده است.

وزیر کشاورزی عراق برای مقابله با این پدیده، دستور استفاده از نقشه‌های هوایی برای شناسایی و تعیین آمار دقیق پرورش‌دهندگان غیرحرفه‌ای را در حاشیه دو رودخانه فرات و دجله داده است.

براساس اعلام‌نظر کارشناسان علوم دامی در وزارت کشاورزی عراق، این بیماری فقط بین ماهی‌ها به‌ویژه ماهی‌های نوع «کارب» که جزو ماهی‌های آب‌گرم به شمار می‌روند، واگیر‌دار است و بین حیوان و انسان مشترک نیست؛ ازاین‌رو نگرانی از سرایت آن به انسان وجود ندارد.

با وجود این، بوی تعفن این ماهی‌ها بر حجم آلودگی این دو رودخانه و ایجاد یک بحران زیست‌محیطی افزوده و ورود برخی سودجویان که درصدد فروش ماهی‌های مرده به مردم هستند، مزید بر علت شده است.

این وضعیت و نگرانی عمومی از ماهی‌های مرده باعث شده است که تقاضا برای ماهی بسیار کاهش و قیمت ماهی در عراق به طرز کم‌سابقه‌ای ارزان شود تا جایی که قیمت هر کیلو ماهی «کارب» که تا قبل از این بحران حدود 8 دلار بود هم‌اکنون به یک دلار و حتی کمتر رسیده است.

وزارت کشاورزی عراق امیدوار است که با مهار این بیماری در حوزه بابل و بغداد از گسترش آن به دیگر استان‌ها جلوگیری کند، هرچند کارشناسان با توجه به امکانات محدود عراق، آن را امری مشکل می‌‌دانند.