«بیومتریک»، همه‌چیز را کنترل خواهد کرد

عطیه لواسانی

ما انسان‌ها همیشه نیاز داریم که یکدیگر را شناسایی کنیم؛ دوستان‌مان را و دشمنان‌مان را. ساده‌ترین ابزارهای شناسایی؛ شامل نام‌گذاری افراد است و در پیشرفته‌ترین انواع روش‌های شناسایی از طریق نام‌گذاری، اقدام به صدور شناسنامه و کارت ملی کرده‌ایم. اما تجربه نشان داده است که در متداول‌ترین انواع روش‌های شناسایی، امکان جعل و سوء استفاده وجود دارد.

در سایه همین تجربیات ناخوشایند در شناسایی دوست از دشمن و به کمک فناوری، روشی ابداع شده است به نام «بیومتریک».

بیومتریک، به بیان ساده، شناسایی، رمزگذاری و رمزگشایی از کیستی افراد، از طریق ویژگی‌های منحصر به فرد بیولوژیکی آن‌هاست.

هر فردی، یکسری ویژگی‌های منحصر به فرد بیولوژیکی دارد؛ نظیر اثر انگشت، شبکیه چشم و بسیاری دیگر از ویژگی‌هایی که در بدن هر فرد به صورت کاملا منحصر به فرد وجود دارد و قابل شناسایی و ردیابی است.

بیومتریک، به سرعت در حال پیشرفت است به گونه‌ای که هر از چندگاهی، خبری جدید در مورد روشی نو برای شناسایی افراد منتشر می‌شود.

در واقع، تمامی ویژگی‌های بدنی افراد، منحصر به خود آن‌هاست و این مسئله از نظر دانش بیومتریک به معنای امکانی برای شناسایی آن‌ها تلقی می گردد، بنابراین، فناوری به دنبال محقق کردن ابزار استفاده از این ویژگی‌های منحصر به فرد برای شناسایی است.

امروزه حتی از نوع لبخند افراد می‌توان هویت آن‌ها را شناسایی کرد.

بخند، تا شناسایی شوی!

 اخیرا تحقیقات در دانشگاه «برادفورد» انگلستان انجام گرفته است که نشان می‌دهد هوش مصنوعی می‌تواند هویت افراد را از روی لبخندشان تشخیص دهد. لبخند زنان گسترده‌تر از مردان است. این یافته‌ها به پژوهشگران اجازه داده تا یک الگوریتم هوش مصنوعی ایجاد کنند که می‌تواند جنسیت افراد را در۸۶ درصد از موارد شناسایی کند.

محقق اصلی این مطالعه گفته است که زنان قطعا لبخند گسترده‌تری دارند و هنگام لبخند دهان و ناحیه لب خود را به مراتب بیشتر از مردان باز می‌کنند.

این روش به جای استفاده از یک تصویر ثابت، به حرکات صورت هنگام لبخند زدن نگاه می‌کند. این سیستم با ردیابی حرکت ۴۹ نقطه در صورت کار می‌کند. این نشانه‌ها عمدتا به چشم‌ها، دهان و بینی نزدیک است. محققان این آزمایش را بر روی ۱۰۹ فرد که شامل ۶۹ زن و ۴۰ مرد بودند، انجام دادند.

از آنجا که این سیستم، حرکت عضلانی چهره در حین لبخند زدن را اندازه گیری می‌کند، بنابراین حتی اگر ویژگی‌های فیزیکی خارجی تغییر کند، این پویایی باقی خواهد ماند. این سیستم تشخیص چهره می‌تواند تبدیل به نسل بعدی سیستم تشخیص هویت بیومتریک که عملکردی منحصر به فرد دارد، شود. سرپرست این تحقیق اظهار داشته است: «ما از یک طبقه بندی نسبتا ساده ماشینی برای آزمایش طرح مفهومی این سیستم در تحقیق استفاده کردیم، اما هوش مصنوعی پیشرفته‌تر می‌تواند این میزان تشخیص را بهبود بخشد». محققان اشاره کردند که تشخیص جنسیت نقش مهمی در درک چهره، سن، قومیت، تجزیه و تحلیل هویت، نظارت تصویری و تعامل انسان و رایانه هوشمند دارد.

جالب است بدانیم، تنها لبخند نیست که می‌تواند به شناسایی چهره افراد کمک کند بلکه محققان فکر می‌کنند دیگر حالات چهره از جمله تعجب، ترس، خشم و نفرت ممکن است به تشخیص جنسیت کمک کنند.

شناسایی حالات روحی و روانی

 با توسعه هوش مصنوعی، دانش بیومتریک هم وارد مراحل هیجان‌انگیزتری شده است. یک تیم از محققان «دانشگاه ملبورن» در استرالیا اولین سیستم هوش مصنوعی جهان را توسعه داده‌اند که می‌تواند به وسیله تجزیه و تحلیل یک عکس، ویژگی‌های شخصیتی افراد را شناسایی و نمایش دهد. این سیستم هوش مصنوعی، «آینه بیومتریک» نام دارد و می‌تواند با مقایسه داده‌های کاربر با هزاران تصویر دیگر که در پایگاه داده‌اش ذخیره شده، ویژگی‌های شخصیتی افراد را شناسایی کرده و نمایش دهد.

آینه بیومتریک از ظاهر صورت افراد به عنوان داده استفاده می‌کند. این سیستم اطلاعات جمعیت‌شناسی مانند سن و جنسیت و داده‌های روان‌سنجی مانند درجه جذابیت افراد، درجه مسئولیت و درجه ثبات احساسی آنها را نیز ثبت می‌کند.

شناسایی افراد

از طریق راه رفتن آن‌ها

 ویژگی‌های منحصر به فرد افراد، در مواردی شامل عادی‌ترین رفتارهای روزمره آنان نیز می‌شود؛ عاداتی نظیر راه رفتن!

در واقع راه رفتن نیز یک نوع هویت است و هر کس طرز راه رفتن خودش را دارد.

جالب است بدانیم که محققان، سیستمی ابداع کرده‌اند که طرز راه رفتن افراد را تحلیل کرده و آن‌ها را از روی همین مشخصه شناسایی می‌کند.

این سیستم جدید بیومتریک ابداع شده توسط محققان دانشگاه منچستر و دانشگاه مادرید، از مردم می‌خواهد که به طور عادی روی یک پد فشاری که روی زمین پهن شده است، راه بروند.

همانطور که آنها این کار را انجام می‌دهند، الگوی راه رفتن آنها، از جمله میزان فشاری که با هر قدم اعمال می‌کنند، ثبت می‌شود. در این فرآیند پابرهنه بودن یا کفش پوشیدن مهم نیست. اکنون این داده‌ها با الگوی راه رفتن فرد مقایسه می‌شود تا سیستم تشخیص دهد آیا فردی که روی پد فشار قرار دارد واقعا کسی است که ادعا می‌کند یا خیر.

سرپرست این گروه تحقیقاتی گفته است: هر انسان هنگام راه رفتن، حدود ۲۴ عامل مختلف و تنوع حرکتی دارد که منجر به ایجاد یک الگوی رفتاری منحصر به فرد برای هر نفر می‌شود. بنابراین زیر نظر گرفتن این حرکات می‌تواند مانند اثر انگشت یا اسکن شبکیه، به عنوان یک روش تشخیص هویت مورد استفاده قرار گیرد تا فرد را به طور واضح شناسایی یا تأیید کند.

برای آموزش هوش مصنوعی که توسط سیستم استفاده می‌شود، دانشمندان بزرگترین پایگاه داده گام‌برداری (رد پا) را در تاریخ ایجاد کرده‌اند که با اسم SfootBD شناخته شده و حاوی ۲۰ هزار رد پا از نحوه راه رفتن ۱۲۷ نفر است.

این سیستم تاکنون در مکان‌هایی از جمله بازرسی‌های امنیتی فرودگاه، محل‌های کار و محیط‌های خانگی مورد آزمایش قرار گرفته است. در همه موارد، این سامانه توانست بدون اشتباه، هویت افراد را با تقریبا ۱۰۰ درصد دقت بررسی کند و افراد واقعی را از افرادی که تظاهر به شخص دیگری بودن می‌کنند، تشخیص دهد.

این تحقیق همچنین برای تشخیص مشکلات سلامتی و تشخیص نشانگرهای اختلال شناختی و بیماری‌های روانی توسعه می‌یابد.

کاربردهای فراوان بیومتریک

اما بیومتریک، چه کاربردهای مشخصی دارد؟ ساده‌ترین انواع کاربرد بیومتریک را می‌توان در گوشی‌های تلفن همراه مشاهده کرد؛ یعنی همانجایی که موبایل از طریق اثر انگشت، صاحب خود را شناسایی می‌کند.

در مثالی دیگر می‌توان به قابلیت اخیر «گوگل کروم» اشاره کرد. شرکت گوگل اعلام کرده است به‌عنوان توسعه‌دهنده مرورگر اینترنتی گوگل کروم در آخرین نسخه بتاکروم، پشتیبانی از اثرانگشت کاربران را در دستگاه‌های اندرویدی و سیستم عامل مک افزوده است تا بدین ترتیب به کاربرانش درباره محافظت از حریم شخصی و اطلاعات خصوصی خود اطمینان دهد و خیال آن‌ها را از دسترسی هکرها و مجرمان سایبری آسوده سازد.

بر اساس این اعلام، گوگل‌کروم که یکی از محبوب‌ترین مرورگرهای اینترنتی در جهان محسوب می‌شود، حالا در جدیدترین نسخه بتای خود میزبان قابلیت کاربردی جدیدی است که به موجب آن کاربران با قرار دادن و اسکن اثرانگشت خود برروی گوشی هوشمند مبتنی بر سیستم‌عامل اندروید خود قادر خواهند بود از احراز هویت بیومتریک بهره‌مند شده و به‌عنوان یک لایه امنیتی اضافه بر سازمان به منظور حفاظت از اطلاعات شخصی خود استفاده کنند.

این قابلیت به نسخه مرورگر مربوطه در دستگاه‌های اندرویدی و مک‌بوک پرو این امکان را می‌دهد تا حسگرهای اثرانگشت بکاررفته و طراحی شده در بتاکروم، از اثرانگشت کاربران اسکن گرفته و به افزایش امنیت سایبری کاربرانش کمک کند.

یکی از پرکاربردترین موارد بیومتریک را می‌توان در ورودی و خروجی‌های کشورها مشاهده کرد. یکی از خطوط هوایی آمریکا اعلام کرده است که اقدام به راه‌اندازی اولین سیستم کامل شناسایی بیومتریک می‌کند که نیاز به بررسی گذرنامه را از بین خواهد برد.

خطوط هوایی دلتا در حال راه‌اندازی اولین «ترمینال بیومتریک» در ایالات متحده است. این شرکت هواپیمایی از سیستم شناسایی چهره در ورود، چک امنیتی و سوار شدن به هواپیما در فرودگاه بین‌المللی هارتسفیلد-جکسون آتلانتا استفاده خواهد کرد، همانند سیستم‌هایی که در حال حاضر در دبی و استرالیا وجود دارد، اما جامع‌تر از سیستم‌های بیومتریکی است که در حال حاضر در فرودگاه‌های دیگر در ایالات متحده آمریکا استفاده می‌شود.

مسافرانی که می‌خواهند از تشخیص چهره استفاده کنند، به یک کیوسک در لابی دسترسی خواهند داشت که می‌توانند بر روی گزینه Look کلیک کنند و به دوربین نگاه کنند. هنگامی که نماد سبز بر روی صفحه چشمک بزند، می‌توانند کار خود را ادامه دهند.

دلتا که قصد دارد اسکن اثر انگشت را نیز استفاده کند، می‌گوید: مسافران می‌توانند از این سیستم به جای گذرنامه استفاده کنند تا از این طریق از ایست‌های بازرسی عبور کنند، اما هنوز به گذرنامه خود برای استفاده در دیگر فرودگاه‌های غیر مجهز به سیستم بیومتریک نیاز دارند. اگر چه شاید زمانی برسد که دیگر به گذرنامه‌ها نیازی نباشد.

در همین حال، حامیان حفظ حریم خصوصی، نگران خطرات امنیتی موجود در اسکن چهره هستند، به ویژه به این دلیل که این یک فرآیند غیر انتخابی است. برخی مخالفان، این سیستم را به عنوان تهدیدی برای حقی که قانون اساسی آمریکا برای حق سفر و ارتباط نامحدود قائل شده است، می‌داند.

با این حال، دیگران می‌گویند این سیستم باعث می‌شود که فرآیند پرواز هواپیماهای مسافربری تسهیل شود.

سیستم تشخیص چهره در حال تبدیل به یک گزینه رایج در ترمینال‌های حمل و نقل در سراسر جهان است که طرفداران آن، امنیت ملی را به عنوان مشوق اصلی در نظر می‌گیرند که البته در این رابطه موفق هم عمل کرده است.

«بیومتریک»، اکنون با کاربردهای فراوانی که در اداره امور پیدا کرده است به عاملی جداناشدنی از سیستم‌های کنترلی در کشورهای مختلف تبدیل شده است. این فناوری، آینده رفتارهای فردی و مناسبات اجتماعی را دگرگون خواهد کرد، برای درک بهتر موضوع، کافی است شرایطی را تصور کنیم که با اتکا به هوش مصنوعی توسعه یافته، بتوان حضور هر فرد و رفتار او را در هر شرایطی، تحت نظر داشت. چنین جامعه‌ای با جوامع امروز چقدر متفاوت خواهد بود؟!