گردشگری بی‌ضابطه، مزید بر علت بی‌تدبیری مسئولان؛ ویرانگر محیط‌زیست است
لوکیشن‌های زیبا و بکر را معرفی نکنید!
ریحانه جولایی
اهل سفر باشید حتماً می‌دانید که از سه چهار ماه آخر سال تا اواسط فروردین وقت جنوب‌گردی است و بحق گفته‌اند که در این چند ماه جنوب ایران با طبیعت زیبا و هوای بهاری‌اش کم از بهشت ندارد. یا مثلاً اواسط بهار وقت دیدن غرب کشور است و پاییز جان می‌دهد تا در میان جنگل‌های شمال کشور به تماشای زیبایی برگ‌ها بنشینیم و خلاصه در این مرز و بوم هر زمانی که اراده کنیم می‌توانیم بهتریم نقاط آب و هوایی را برای سفر کردن پیدا کنیم.
چند سالی می‌شود که با پا گرفتن اقامتگاه‌های بوم‌گردی و تورهای طبیعت‌گردی مجاز و غیرمجاز سفر کردن آسان و کم‌هزینه‌تر از قبل شده است و همین موضوع پای بسیاری را به مناطق بکر و کمتر شناخته‌شده کشور بازکرده است. مثلاً جزایر یا مناطقی که تا همین چند سال پیش کسی اصلاً از وجودشان خبر نداشت حالا تبدیل شده‌اند به مقصد بسیاری از مردم برای گذراندن روزهای تعطیل. در اینکه سفر رفتن خوب است یا مسافران کمک بزرگی به درآمدزایی مردمان بومی می‌کنند هیچ شکی وجود ندارد اما سؤال مهمی که در این میان پیش می‌آید این است که چند نفر از ما که عاشق سفر و دیدن طبیعت و پیدا کردن مناطق بکر هستیم با علم و دانش و با هدف تخریب نکردن طبیعت بار سفر می‌بندیم؟در سال‌های اخیر طبیعت، شهرها و منطق بکر از طریق توریست‌ها آسیب‌های زیادی دیده‌اند. ورود به برخی از جزایر ممنوع شده است و جنگل‌های زیادی به خاطر ورود و حضور انسان‌ها خالی از پرنده و خزنده و حیوانات شده است. در این گزارش قرار است به آسیب‌هایی که انسان دانسته و ندانسته به طبیعت وارد کرده است، بپردازیم.
مسافران نسل لاک‌پشت را در شیدور زدند!
جنوب کشور را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد؛ استان‌های جنوبی، جزایر قابل سکونت مانند قشم و هرمز و هنگام و جزایر غیرقابل‌سکونت کوچکی که یا زیستگاه و محل زادآوری حیات‌وحش است یا مکانی نظامی. یکی از این جزیره‌ها که منطقه حفاظت‌شده محیط‌زیست و ورودممنوع است «شیدور» نام دارد و در تبلیغات تورگردانان به «مالدیو ایران» شهرت پیداکرده است. این جزیره به علت حضور غیرقانونی مسافران دوباره ورودممنوع شد؛ جزیره‌ای که محل زادآوری لاک‌پشت پوزه عقابی است، لاک‌پشتی که گونه‌ای درحال انقراض محسوب می‌شود. این جزیره کوچک که چندین دهه است به‌علت خالی از سکنه بودن محل امن حیات‌وحش بود با ورود غیرقانونی مسافران و کمپ کردن گردشگران در سواحل سفید آن به محلی تهدید‌آمیز برای انواع جانداران ساکنش تبدیل‌شده است این مناطق تنها نقاط زمین‌اند که برای این جانداران باقیمانده است.
در سال‌جاری یکی از انجمن‌های حمایت از محیط‌زیست طبق قراردادی با اداره کل حفاظت از محیط‌زیست هرمزگان این وظیفه را به عهده داشت که جمعیت پرندگان استان هرمزگان را برآورد و بررسی کند. در تابستانی که گذشت آن‌ها جزیره شیدور در خلیج‌فارس را به‌طور کامل بررسی کردند. به‌پای پرندگان حلقه تحقیقاتی نصب کردند و لانه‌های پرندگان را مشاهده کردند و جزیره را از زوایای مختلف موردپژوهش قرار دادند. آماری که به دست آمد تفاوت بسیار جدی را نسبت به سال‌های قبل نشان می‌داد. البته سال 94 هم تحقیقی توسط گروه دیگری انجام‌شده بود که در قیاس با آن شاهد کاهش جدی زادآوری پرندگان بودند. با بررسی‌های به‌عمل‌آمده علت این کاهش جمعیت آسیبی است که این جزیره به علت رفت‌وآمد گردشگر دیده است. به‌واسطه این رفت‌وآمدها قایق‌هایی که به این جزایر تردد کرده‌اند به‌صورت ناخواسته گونه جانوری دیگری را وارد جزیره کرده‌اند که باعث به‌هم‌ریختگی اکوسیستم شده است. بخشی از آسیب هم از طرف پسماندهایی بود که در جزیره باقیمانده و خرچنگ‌ها بطری یا اشیای باقیمانده از گردشگران را محل اختفای خودکرده بودند که طبیعی نیست. همچنین مشخص شد گردشگران به‌خاطر کمپ در جزیره، شب‌ها چراغ‌قوه روشن می‌کردند که باعث می‌شد لاک‌پشت‌های دریایی وقتی برای تخم‌گذاری می‌آمدند نور را ببینند و برگردند. این باعث شد جمعیت لاک‌پشت‌هایی که آنجا زادآوری می‌کردند بسیار کم شود.
این اما تنها بخشی از آسیب‌هایی است که ما به محیط‌زیست می‌زنیم. ورود گردشگران به محل زندگی دلفین‌های عمدتاً پوزه بطری و گوژپشت در جزایر هنگام، قشم یا هرمز به هنگام قایق‌سواری باعث شده تعداد آن‌ها به‌شدت کاهش پیدا کنند، آتش زدن بوته‌های خار که پوشش گیاهی منطقه است و اولین آسیب آن به سوسمار دم تیغی مصری و آهوی جبیر می‌رسد. از سوی دیگر میل شدید مسافران جنوب به خوردن میگو و خرچنگ و انواع ماهی باعث شده تا دریا عملاً خالی شود.
النگ‌دره رو به نابودی است
یکی دیگر از مناطقی که طبیعت زیبایی دارد استان گلستان است. «النگ دره» که حالا تبدیل به یک پارک جنگلی شده است از مناطقی است که فعالان محیط‌زیست نسبت به آن هشدارهای زیادی می‌دهند. این جنگل که در بافت شهری گرگان قرارگرفته از مسیرهای زیبای پیاده‌روی و محبوب مردم این شهر و شهرستان‌های اطراف است. هرچند که چند سالی می‌شود تردد ماشین در النگ دره ممنوع شده است، اما حجم بالای رفت‌وآمد و برگزاری برخی از مراسم‌ها در این جنگل حیات جانداران را به خطر انداخته تا جایی که جمعیت پرندگان این جنگل به دلیل سروصدای زیاد و نور کم شده است. حیوانات وحشی که زیستگاه آن‌ها این جنگل است هم از ترس حجم بالای بازدیدکننده به مناطق مرتفع‌تر این جنگل رفته‌اند و حالا مشکلات زیادی برای پیدا کردن غذا دارند.
برای اثبات نابودی این جنگل می‌توانیم به برگزاری جشن‌های «پاییز هزار رنگ» اشاره‌کنیم. جشنی که 5 سال است شورای شهر گرگان در این جنگل برگزار می‌کنند آن‌هم با تعداد زیادی از جمعیت و باندهایی که هرکدام برای فراری دادن تعداد زیادی از پرندگان و حیوانات کفایت می‌کند.
ورود گردشگران به محل زندگی دلفین‌های عمدتاً پوزه بطری و گوژپشت در جزایر هنگام، قشم یا هرمز به هنگام قایق‌سواری باعث شده جمعیت آن‌ها به‌شدت کاهش پیدا کنند، آتش زدن بوته‌های خار که پوشش گیاهی منطقه است، از دیگر اقدامات گردشگران است که اولین آسیب آن به سوسمار دم تیغی مصری و آهوی جبیر می‌رسد
ساخت کافی‌شاپ به حفظ غار ارجحیت دارد!
شاید بد نباشد بدانید که غارها هم از دست گردشگری بی‌ملاحظه در امان نمانده‌اند. در حال حاضر اغلب غارهای ایران تحت ساخت‌وساز پروژه‌های گردشگری قرارگرفته‌اند. بر اساس آیین‌نامه سازمان حفاظت محیط‌زیست در زمینه غارها، لازم است غارها درجه‌بندی شوند و پس‌ازآن مشخص شود که کدام غار برای گردشگری مناسب است، اما عجیب اینکه اغلب غارهای کشور غار گردشگری محسوب می‌شوند. اکوسیستم محدود غارها به اکوسیستم انسانی متصل است. غارها برگی از تاریخ زمین هستند که شامل تاریخ محیط‌زیست، بارش‌ها، هواشناسی و باستان‌شناسی می‌شوند.
بیش از دو‌هزار غار فعال و غیرفعال در کشور شناسایی‌شده که بخشی از آن‌ها هنوز زنده‌اند و بیشتر غارها نیز خشک‌شده و به مرحله مرگ رسیده‌اند. در این میان اکوسیستم غارهای به دلیل انجام اقدامات در حوزه گردشگری در معرض نابودی است. برای مثال برخی از فعالان در این عرصه ساخت کافی‌شاپ را به نگهداری غارهای کشور ترجیح می‌دهند. غار کلهرود اصفهان، غار دوریدان استان مرکزی، غار یکه چاه در گلپایگان و غار سنگریز علویه در اصفهان ازجمله غارهایی هستند که به‌دلیل عبور و مرور مکرر آسیب‌دیده و صدمات فراوانی متحمل شده‌اند. غارهای توریستی کشور ازنظر حفاظتی مدیریت نمی‌شوند و استانداردهای گردشگری در غارهای ایران پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. گردشگران با ناآگاهی به غارها هجوم می‌برند و نمی‌دانند حتی نباید به دیواره‌های غار دست بزنند یا نهشته‌ها را لگدکوب کنند. به همین دلیل است که غار ترنگ کرمان صدمات زیادی دیده و نهشته‌های آن تخریب‌شده‌اند. غارها جزو ذخایر طبیعی و ملی کشورها محسوب می‌شوند. آن‌ها منابعی غنی از آب، هوا و جذب گردشگر هستند، ازاین‌رو در بسیاری کشورها همواره موردتوجه قرار دارند. کشور ما به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی مناسب، منبعی غنی از انواع غارها را در خود جای‌داده است و تقریباً نمونه‌ای از انواع غارهای موجود در طبیعت در کشور ما یافت می‌شود، اما به باور کارشناسان، آن‌طور که باید به این ثروت طبیعی بهاداده نمی‌شود. غار اساساً به حفره‌ای نسبتاً بزرگ رو یا زیرزمین اطلاق می‌شود که معمولاً براثر حل شدن سنگ‌ها با آب و ذوب شدن یخ‌ها ایجاد می‌شود؛ بیشتر غارهای مهم جهان و بزرگ‌ترین و شگفت‌‌انگیزترین آن‌ها در سنگ‌های آهکی به وجود آمده‌اند.
در حال حاضر اغلب غارهای ایران تحت ساخت‌وساز پروژه‌های گردشگری قرارگرفته‌اند و برخی دست‌اندرکاران این عرصه ساخت کافی‌شاپ را به نگهداری غارهای کشور ترجیح می‌دهند. غارهای کلهرود اصفهان، دوریدان استان مرکزی، یکه چاه در گلپایگان و سنگریز علویه در اصفهان ازجمله غارهایی هستند که به‌دلیل عبور و مرور مکرر آسیب‌دیده و صدمات فراوانی متحمل شده‌اند
هنگام انتشار عکس‌های طبیعت ذکر مکان و موقعیت ممنوع!
اخیراً رسمی در میان فعالان حوزه محیط‌زیست و گردشگری باب شده است و آن اینکه هنگام انتشار عکس‌های طبیعت از ذکر مکان و موقعیت آن منطقه خودداری می‌کنند. اتفاقی که بسیاری آن را قدمی مثبت برای ناشناخته و بکر ماندن مناطق مختلف می‌دانند.بسیاری از آن‌ها بر این عقیده‌اند که اتفاقی که برای باداب سورت، سوباتان، المیستان، جزایر جنوب کشور و ... افتاده به دلیل این است که شبکه‌های مجازی به شناخت این مناطق کمک کرده و بعدازآن هرکسی که دلش خواسته بدون علم و دانش وارد طبیعت شده و آنچه نباید رخ دهد اتفاق افتاده است. بسیاری از این مناطق دیگر نه‌تنها از حالت بکر بودن دور شده‌اند بلکه آن‌قدر دم‌دستی شده‌اند که دیگر حتی زیبایی خود را هم از دست داده‌اند.
مدیران از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنند
متأسفانه گردشگری طبیعت در کشور ما به شکل رهاشده‌ای در حال اتفاق افتادن است. درصورتی‌که این گردشگری حتماً باید رویکرد مسئولانه داشته باشد، حتماً باید به همه تورها و تورگردان‌ها آموزش‌های لازم داده شود تا آن‌ها هم این آموزش‌ها را در اختیار گردشگران قرار دهند. گردشگران باید بدانند هر اقدامی مانند ایجاد سروصدا در یک غار، زباله ریختن در مسیر، عبور از مسیرهایی غیر از راه‌های از قبل تعیین‌شده می‌تواند موجب آسیب رساندن به جانورانی بشود که در طبیعت زندگی می‌کنند، همه این‌ها در درازمدت بر گونه‌های جانوری و گیاهی تأثیر منفی دارد.
دیدگاه تان را بنویسید