جدیدترین آمار حاکی از افزایش اختلالات روانی و خودکشی در میان این قشر است؛
خروج غم‌انگیز پرستاران از چرخه نظام سلامت
ریحانه جولایی
شیوع کرونا بیش از هر چیز بار مضاعفی بر دوش پزشکان، پرستاران و به صورت کلی کادر درمان گذاشت. در این تقریباً دو سالی که پای این ویروس در کشور باز شده است فشار کار از یک سو و کم بودن تعداد پرستاران از سوی دیگر باعث شده تا این قشر دوران سختی را پشت سر بگذرانند. فشارهای ناشی از کار، مرگ‌ومیرهای روزانه، دور شدن از خانواده به‌واسطه قرار گرفتن در محیط‌های آلوده به ویروس و ترس از ابتلا و یا در مواردی ترک نکردن پست با وجود بیماری پرستاران را دچار افسردگی و در برخی شرایط مشکلات و آسیب‌های روحی و روانی کرده است.
بالا بودن میل به خودکشی در پرستاران
داشتن مشکلات روحی پرستاران موضوع تازه‌ای نیست. مدتی پیش نتیجه یک پژوهش نشان داد که 38 درصد از پرستاران دارای افکار خودکشی و یا آمادگی برای خودکشی دارند. در همین مورد فریبرز تاج، عضو شورای مرکزی سازمان نظام روانشناسی ایران، گفته است شیوع بیماری کرونا و پیامدهای کاری مرتبط با آن، به افزایش خودکشی در میان پرستاران منجر شده است، به گفته او در مجموع روند خودکشی در میان پرستاران بیشتر از جمعیت عمومی است.
اوایل امسال هم خبرهایی مبنی بر خودکشی رزیدنت‌ها و پرستاران برخی بیمارستان‌های کشور رسانه‌ای شد که برخی از آن به عنوان «خودکشی سریالی» یاد کردند. کارشناسان بر این باور بودند که آسیب‌های روانی، تبعیض‌های شغلی و مصرف مواد مخدر به عنوان عوامل احتمالی خودکشی نام برده شده است ولی به روال معمول آمار دقیق و شفافی ارائه نشد.
به تازگی هم خبر خودکشی دو پرستار بیمارستان امام خمینی در فضای مجازی جنجال به پا کرده است. یکی از این پرستاران در خانه و دیگری در پارک لاله به زندگی خود پایان داد.
اما یکی دیگر از دلایلی که عرصه را به پرستاران تنگ می‌کند مشکلات مالی است. تعداد پرستاران برای این حجم از بیمار بسیار کم است و دریافتی‌های مالی آن‌ها هم کفاف زندگی را نمی‌دهد. به همین دلیل بسیاری از پرستاران از کشور مهاجرت کرده‌اند یا در آرزوی مهاجرت هستند. چند ماه پیش گزارش‌هایی درباره افزایش مهاجرت پرستاران از ایران نیز منتشر شد و یوسف رحیمی، عضو شورای عالی سازمان نظام پرستاری، از افزایش ۶ برابری تقاضای پرستاران برای مهاجرت خبر داد و گفت: شاید بیش از ۱۵۰۰ نفر در سال اقدام به مهاجرت می‌کنند.
بر اساس گزارشی که آبان ۹۷ توسط یک عضو کمیسیون بهداشت مجلس منتشر شد، ایران نزدیک به یک‌صد هزار نیروی پرستاری کمبود داشت و مشخص نیست که کمبود نیرو در وضعیت جدید به چند هزار نفر رسیده است.
کرونا به افسردگی پرستاران دامن زده است
بررسی‌ها نشان می‌دهد در بین کارکنان مراقبت‌های بهداشتی شیوع اضطراب ۲۴.۱ تا ۶۷.۵ درصد، افسردگی ۱۲.۱ تا ۵۵.۹ درصد و استرس ۲۹.۸ تا ۶۲.۹ درصد است. روی هم رفته، این یافته‌ها نشان می‌دهد که روند خودکشی در میان پرستاران بیشتر از جمعیت عمومی است و به‌طور بالقوه در همه‌گیری جهانی کووید۱۹ در حال افزایش است. به گفته کارشناسان پرستاران بسیار زیاد در معرض استرس ناشی از بیماری کرونا هستند و به احتمال زیاد بیشتر از سایر اقشار جامعه مشکلات و علائم روان‌شناختی را نشان خواهند داد و پرستارانی که در معرض بیماران مبتلا به کرونا قرار دارند، ممکن است علائم جسمانی، اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی بیشتری را تجربه کنند.
علاوه بر این در ایران، یافته‌های تحقیق «آریان‌پور» در بین ۲۴۷ پرستار شهر ملایر، قبل از شیوع کووید ۱۹ نشان داد، میزان افسردگی خفیف تا متوسط در پرستاران ۱۷.۸۳ درصد بوده است که با مقایسه میزان شیوع افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی بر اساس پژوهش‌های قبلی و جدید می‌توان گفت که میزان شیوع این مشکلات در دوره کووید ۱۹ در پرستاران ایرانی افزایش یافته است. بنابراین می‌توان علت آن را به استرس‌های ناشی از ویروس کرونا نسبت داد. پرستاران در دوره کووید ۱۹ بیشتر از قبل با مرگ‌ومیر بیماران و حتی پرسنل بیمارستانی روبه‌رو هستند و این مسئله می‌تواند میزان افسردگی و افکار خودکشی را در آنان بیشتر کند؛ زیرا علائم استرس مرتبط با حوادث استرس‌زا، با افسردگی و افکار خودکشی ارتباط مستقیم دارد.
آخرین آمار از اختلالات روانی پرستاران را روز پیش دبیر کل خانه پرستار ایران رسانه‌ای کرد. با استناد به گفته‌های محمدرضا شریفی مقدم، بیش از 50 درصد کادر پرستاری کشورمان دچار اختلالات روانی‌اند
بیش از 50درصد پرستاران اختلال روانی دارند
با تمام اوصاف آخرین آمار از اختلالات روانی پرستاران را روز پیش دبیر کل خانه پرستار ایران رسانه‌ای کرد. با استناد به گفته‌های محمدرضا شریفی مقدم، بیش از 50 درصد کادر پرستاری کشورمان دچار اختلالات روانی‌اند.
او تصریح کرد: آخرین پژوهش جامع کشوری که درباره وضعیت سلامت روان پرستاران انجام شده، مربوط به هشت سال پیش است که البته نتایج این پژوهش غیرقابل انتشار توصیف شده است. اما نکته مهمی که در آن پژوهش تأکید شده بود، این است که اوضاع شیوع اختلالات روانی در میان بعضی پرستاران تعدادی از بیمارستان‌های دانشگاهی به‌گونه‌ای است که اساساً نمی‌توان مسئولیت بیماران را به آن‌ها واگذار کرد.
دبیر کل خانه پرستار ایران با تأکید بر این که بیش از 50 درصد کادر پرستاری ایران دچار اختلالات روانی است، عنوان کرد: آمار دچار بودن زنان پرستار به اختلالات روانی بیشتر از مردان است، زیرا املا نزدیک به 80 درصد از کادر پرستاری ما را زنان تشکیل می‌دهند و ثانیه بانوان اصولاً شخصیت حساس‌تری دارند و بنابراین فشارهای سنگین شغلی، به زنان پرستار بیشتر آسیب می‌زند و آن‌ها بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند.
همان‌طور که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد ایران با کمبود پرستار مواجه است. در شرایطی که طبق استانداردهای جهانی، باید به ازای هر تخت بیمارستانی 3 پرستار فعالیت کنند، در ایران، تا قبل از شیوع کرونا تعداد پرستاران حدود 1.5 پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی بود و با توجه به خروج برخی پرستاران از چرخه خدمت رسانی در دوره کرونا و البته اضافه شدن تخت‌های بیمارستانی در این دوره، طبیعتاً سرانه نسبت تعداد پرستار به تخت در دو سال گذشته به‌صورت محسوسی کاهش یافته است. وقتی حجم کاری پرستاران ایرانی بیش از دو برابر استانداردهای جهانی است و برخی از آن‌ها حتی به دلیل مشکلات مالی، دو شیفته مشغول فعالیت هستند، بنابراین طبیعی است که پرستاران ما بسیار زودتر از حالت عادی از نظر روحی و جسمی مستهلک شوند. اکنون هم بعضی پرستاران ما نه تنها هیچ گونه تاب‌آوری برای ادامه فعالیت خود ندارند، بلکه هر روز بیشتر از روز گذشته دچار افسردگی می‌شوند.
لزوم توجه به سلامت روانی پرستاران
یکی از اقداماتی که در رابطه با سلامت پرستاران در کشورهای دیگر صورت می‌گیرد پایش سلامت روان آن‌هاست. در کشورهای دنیا پرستاران پرونده سلامت دارند و کادر پرستاری به صورت مداوم از نظر سلامت روان پایش می‌شوند. این در حالی است که در ایران هرگز چنین اتفاقی رخ نداده و پرستاران و کادر درمان هیچ پرونده‌ای که در آن سلامت جسمی و روحی آن‌ها تحت نظر قرار گرفته شود ندارند.
حدود 10 هزار پرستار به دلیل ابتلا به کرونا، بازنشستگی، مهاجرت یا تغییر شغل از چرخه نظام سلامت کشور خارج شده‌اند و تعداد پرستاران ایران در دوره کرونا حداقل 3 هزار نفر کمتر شده است
پرستار باید از نظر روحی و جسمی سالم باشد تا بتواند به‌خوبی از بیمار مراقبت کند و پرستاری که خودش دچار اختلالات روحی و جسمی باشد، نمی‌تواند به وظایف شغلی خود به نحوی مطلوب عمل کند. اما در نظام سلامت ایران، به هیچ وجه پرستاران در طول دوره خدمت خود از نظر روانی تحت پایش دوره‌ای قرار نمی‌گیرند.
شریفی‌مقدم معتقد است برای اینکه بتوانیم کمی از آسیب‌های روانی و روحی پرستاران را کم کنیم باید تعداد کادر پرستاری کشور را به استانداردهای جهانی برسانیم و تا زمانی که تعداد پرستاران ایران بسیار کمتر از حد استاندارد است، هیچ اقدامی برای رفع مشکلات روحی و جسمی پرستاران به نتیجه نخواهد رسید؛ زیرا اصلی‌ترین ریشه بروز این مشکلات در میان پرستاران، حجم کاری بالای آن‌هاست.
این در حالی است که مسئولان قبلی وزارت بهداشت قرار بود بر اساس مجوز دولت دوازدهم، حداقل 50 درصد از 55 هزار مجوز استخدام نیروی انسانی در سال 99 را به کادر پرستاری اختصاص دهند، اما از ابتدای سال 99 تاکنون، تنها 7 هزار پرستار جدید در نظام سلامت ایران استخدام شده است.
لازم به ذکر است، در همین مدت حدود 10 هزار پرستار به دلیل ابتلا به کرونا، بازنشستگی، مهاجرت یا تغییر شغل از چرخه نظام سلامت کشور خارج‌شده‌اند و املا تعداد پرستاران ایران در دوره کرونا حداقل 3 هزار نفر کمتر شده است. این در حالی است که قطعاً با افزایش تعداد تخت‌های بیمارستانی کشور در دوره کرونا، سرانه نسبت تعداد پرستار به تخت به شدت کمتر شده است.
با این حال و به بهانه قرار گرفتن در هفته سلامت روان تنها راهکار بهبود وضعیت روحی و روانی پرستاران و جلوگیری از تکرار مسائلی از جمله خودکشی کادر پرستاری، این است که مسئولان وزارت بهداشت به صورت اساسی فکری به حال استخدام پرستاران بیشتر کنند؛ زیرا تا وقتی حجم کاری پرستاران بیش از ظرفیت آن‌هاست، حتماً مشکلات روانی آن‌ها ادامه خواهد یافت.
دیدگاه تان را بنویسید