آماری برآمده ازاستیصال جامعه

سعیده علیپور

سکته مغزی را یکی از سه عامل اصلی مرگ‌و‌میر در دنیا می‌‌دانند. عارضه‌ای که هرچند در سنین بالای 60 و 70 شایع است، اما حداقل 10 سال کمتر از میانگین جهانی، ایرانی‌ها را به کام خود می‌کشد.

دیروز حسین پاکدامن، رییس انجمن مغز و اعصاب ایران در نشست خبری بیست و هشتیمن کنگره نورولوژی ایران گفت: «آمارها نشان می‌‌دهد سالیانه درکشور ما حدود 180 هزار نفر به دلیل سکته مغزی از دنیا می‌‌روند و البته سن ابتلا به آن نیز حدود 10 سال پایین آمده است».

برخی پزشکان معتقدند حدود ۳۰ درصد از افرادی که در کشور دچار سکته مغزی می‌شوند زیر ۵۰ سال دارند و این رقم کاهش چشمگیر سن شروع سکته مغزی در کشور را نشان می‌‌دهد. کاهش سن بروز سکته مغزی هر چند در دوران پاندمی کرونا، در اغلب نقاط دنیا فراوان مشاهده شده است، اما کاهش سن بروز سکته مغزی در ایران، پیش از شیوع کرونا نیز در ایران هشدار داده شده بود.

جمشید کرمانچی، مشاور معاون درمان وزارت بهداشت، چند ماه پیش از شیوع کرونا در کشور گفته بود: «سکته مغزی به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها و همچنان به عنوان علت مهم و اصلی معلولیت‌ها و ناتوانی‌ها در کشور شناخته می‌شود».

او گفته بود: «در وهله اول مردم نباید فکر کنند که سکته مغزی فقط در سنین بالای ۵۰ یا ۶۰ سال اتفاق می‌افتد. در حال حاضر سکته‌های مغزی در سنین ۴۰ سال داریم و بعضا مواردی از سکته مغزی در سنین زیر ۴۰ هم دیده شده است. گاهی اوقات مردم انتظار دارند که یک فرد پیر و از کار افتاده‌ای سکته مغزی کند؛ در حالیکه یک فردی که شاغل است یا در خیابان راه می‌رود هم ممکن است سکته مغزی کند. بنابراین حواس مردم باید به این موضوع باشد و اشتباه نکنند و فکر نکنند که سکته حاد مغزی فقط مختص افراد پیر است».

در این میان، بسیاری از متحصصان هشدار می‌دهند، افزایش روزافزون مشکلات اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه و افزایش شدید مشکلات روحی در بروز سلسله بیماری‌های مربوط به مغز بی‌تاثیر نیست. برخی کارشناسان معتقدند افزایش استرس‌ و افسردگی و تغییر سبک زندگی و تغذیه و تحرک که خود وام گرفته از اوضاع اقتصادی و اجتماعی جامعه است، در افزایش شمار سکته مغزی و دیگر بیماری‌های مربوط به مغز در کشور موثر است.

سکته مغزی چیست؟

به بسته شدن یا پاره شدن یک شریان مغزی که به اختلال در گردش خون آن ناحیه از مغز منجر و موجب بروز علائمی مثل اختلال تکلم، فلج نیمه بدن و اختلال در راه رفتن شود، سکته مغزی می‌‌گویند. به طور متوسط 10 تا 15 درصد افرادی که به سکته‌های مغزی مبتلا می‌‌شوند در اثر این بیماری جان خود را از دست می‌‌دهند و 60 تا 70 درصد بیماران در صورت دریافت درمان مناسب در حداکثر 3 تا 4 ساعت پس از سکته، می‌‌توانند زندگی مستقلی داشته باشند، در غیر این صورت این افراد نیز زندگی سختی توام با ناتوانی در سطوح مختلف را خواهند داشت.

به عقیده متخصصان یکی از مهمترین عواملی که باعث سکته مغزی می‌‌شود، ضخیم و سخت شدن دیواره رگ‌های خونی است. پلاکت‌های ساخته شده از کلسیم، چربی، کلسترول و ... انعطاف رگ‌های خونی را از میان می‌‌برند و به مرور زمان باعث لخته شدن خون و درنتیجه مسدود شدن رگ‌های خونی می‌‌شود.

برخی کارشناسان معتقدند افزایش استرس‌ و افسردگی و تغییر سبک زندگی و تغذیه و تحرک که خود وام گرفته از اوضاع اقتصادی و اجتماعی جامعه است، در افزایش شمار سکته مغزی و دیگر بیماری‌های مربوط به مغز در کشور موثر است

سکته مغزی چه علایمی دارد؟

در بیشتر افراد علایم سکته مغزی به سرعت و در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه بعد از وقوع سکته بروز می‌‌کند. علایم هر سکته مغزی بستگی به قسمتی از مغز دارد که دچار گرفتاری شده‌ است. این علایم امکان دارد شامل مواردی چون؛ ضعف و کرختی صورت و بازوها یا پاها به خصوص در یک طرف بدن، فلج صورت، بازو و پاها، عدم تعادل و لنگ زدن، اختلال در تکلم یا در درک کلام، اشکال در بلع، کرختی و سوزش قسمت‌های بدن، اشکال در درک وضعیت و موقعیت، دو بینی تاری دید یا از دست دادن بینایی به خصوص در یک چشم، سردرد شدید و ناگهانی، از دست دادن حافظه کوتاه مدت و طولانی مدت، اختلال در قضاوت، سرگیجه بدون دلیل و سقوط ناگهانی، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع، اشکال در پیدا کردن کلمات و فهمیدن آن چیزی که دیگران می‌‌گویند، عدم توانایی در انجام حرکات ظریف و مواردی دیگر باشد. حتی اگر سکته مغزی شدید باشد، قسمت‌‌هایی از مغز که کنترل تنفس و فشار خون را بر عهده دارند ممکن است گرفتار شده یا اینکه شخص به اغماء رفته و نتایج مرگباری را به دنبال داشته باشد.

شهرام اویس قرن، متخصص مغز و اعصاب با اشاره به کاهش سن سکته مغزی در ایران می‌‌گوید : «سکته مغزی در تمام دنیا شایع است اما در کشور ما از شیوع بالایی برخوردار است به گونه‌ای که احتمال بروز سکته مغزی در جوانان ایرانی ۷ برابر بیش از جوانان غربی است و متاسفانه به دلیل افزایش سن جمعیت، احتمال بروز سکته مغزی در کشور در آینده بیشتر نیز می‌‌شود».

آمار تکان دهنده بیماری‌های مغز

اما این روزها تنها صدر نشین آمار سکته مغزی نیست. مغز عوامل تهدیدکننده دیگری هم دارد که اتفاقا بروز آنها در ایران کم هم نیست.

در این باره حسین پاکدامن، رییس انجمن مغز و اعصاب ایران می‌‌گوید: «ما آمارهای تکان‌دهنده‌ای در خصوص بیماری‌های مغز و اعصاب داریم. برای مثال در کشور، حدود یک میلیون و 320 هزار بیمار مصروع داریم که نسبت به میانگین کشورهای توسعه یافته بسیار بالاست و حدود 17 در صد هزار را شامل می‌‌شود».

حدود ۳۰ درصد از افرادی که در کشور دچار سکته مغزی می‌شوند زیر ۵۰ سال دارند و این رقم کاهش چشمگیر سن شروع سکته مغزی در کشور را نشان می‌‌دهد

پاکدامن در بخش دیگری از اظهارات خود به رشد آماری بیماران مبتلا به آلزایمر اشاره می‌‌کند و می‌‌گوید: «درحال حاضر در کشور حدود 750 هزار بیمار مبتلا به آلزایمر داریم و متأسفانه پیش‌بینی می‌‌کنیم که در آینده نیز با تعداد بیشتری از این بیماران مواجه شویم. این موضوع در مورد سردردها نیز صادق است».

وی در خصوص ابتلای بیماران به MS نیز به ناهمگونی رشد این بیماری با تقسیم بندی‌های جغرافیایی اشاره کرده و می‌گوید: «یک ناهمخوانی معناداری در مورد رشد MS در کشورمان وجود دارد که نگران کننده است. بر طبق تقسیم‌بندی جغرافیایی آمار مبتلایان به این بیماری باید بین 2 تا 3 درصد باشند، اما الان تعداد مبتلایان بسیار بالاتر از این عدد یعنی بیش از 85 هزار نفر است و این یک هشدار جدی است».

این استاد تمام دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تأکید می‌کند: «باید متوجه باشیم چه عوارض سنگینی در نتیجه این بیماری‌ها بر فرد، خانواده، اجتماع و در نهایت اقتصاد کشور وارد می‌‌شود. متأسفانه ما هنوز آمار درستی از میزان هزینه‌ها نداریم، ولی آمار دیگر کشورها از جمله آمریکا نشان می‌‌دهد فقط در سال 2016 بیش از 100 میلیارد دلار صرف سکته‌های مغزی شده است».

رابطه اضطراب و استرس با سکته مغزی

اما بسیاری معتقدند، افزایش چشمگیر بیماری‌های مربوط به مغز به شرایط زیست افراد در جامعه ارتباط معناداری دارد. اینکه انسا‌ن‌ها گاهی دچار استرس بشوند و متحمل فشارهای روانی، پدیده عجیبی نیست. اما محققان معتقدند؛ استرس مداوم می‌تواند بر جسم و روان انسان آثار عمیقی داشته باشد.

استرس باعث خستگی ما می‌شود، ما را عصبی و زودرنج می‌کند و می‌تواند خواب را مختل کند. استرس دائمی حتی اشتهای انسان را کاهش می‌دهد.

افزون بر آن، استرس می‌تواند پیامدها و عوارض دیگری نیز به‌ همراه داشته باشد. استرس از جمله می‌تواند خطر بروز بیماری‌هایی همچون اختلال در گردش خون، اختلالات گوارشی نظیر ناراحتی معده و روده را افزایش دهد یا باعث بیماری دیابت، سکته قلبی و سکته مغزی شود.

چندی پیش گروهی از پژوهشگران و دانشمندان دانشکده پزشکی هاروارد در بوستون در ایالت ماساچوست به تحقیق درباره تاثیرات استرس بر مغز پرداخته‌اند. آنها به این نتیجه رسیدند که استرس مداوم می‌تواند در بروز سکته مغزی موثر باشد. همچنین مطالعات جدید محققان آمریکایی نشان می‌دهد بین افسردگی و سکته مغزی ارتباط مستقیمی وجود دارد و افراد مبتلا به افسردگی ۳۹ درصد بیشتر از افراد غیرمبتلا در معرض سکته مغزی قرار دارند.

حال نگاهی به آمارها در ایران نشان می‌دهد که شمار افرادی که این روزها به صورت مداوم دچار استرس هستند و از اختلال افسردگی رنج می‌برند کم نیست. بر اساس آمار وزارت بهداشت حدود ۲۱ میلیون نفر، یعنی تقریبا ۳۰ درصد مردم ایران دچار اختلالات روانی هستند. رقمی که شاید پاسخی باشد به افزایش چشمگیر بیماری‌های مربوط به مغز و کاهش سن بروز سکته مغزی در ایران.