۲۴ هزار ماهی در رودخانه «اوتی‌جو» سوادکوه تلف شدند
مرگ تدریجی رودخانه‌ها زیرپای پساب‌های آلوده
سعیده علیپور
هنوز چند ماهی از فاجعه مرگ هزاران فلامینگوی مهاجر در تالاب میانکاله مازندران نمی‌گذرد که منابع محلی خبر از تلف شدن 24 هزار ماهی در سوادکوه این استان بر اثر آلودگی ناشی از پساب یک کارخانه تولیدی دادند. آلودگی که گفته میشود نه تنها مرگ ماهیان را در ساعات اولیه در پی داشته که آلودگی زمین‌ها و محصولات کشاورزی را در بلندمدت نیز موجب خواهد شد.
بنا بر گزارش شاهدان محلی، آب رودخانه «اوتی‌جو» در منطقه مهدی‌آباد شیرگاه در شهرستان سوادکوه استان مازندران، چهارشنبه ۱۵ مرداد ماه به رنگ نارنجی در آمده بود و کمتر از 24 ساعت بعد جسد هزاران ماهی روی آب رودخانه ظاهر شد.
تلفاتی که گفته شد نتیجه پساب یک شرکت با بار اسیدی بسیار بالا بود که بدون تصفیه وارد رودخانه شده بود. این شرکت برای اکسیدزدایی فلزات از اسید استفاده کرد و این پساب به عنوان پسماند‌های ویژه محسوب می‌شد، اما بدون تصفیه و به صورت یکباره به رودخانه تخلیه شد و همین موضوع مرگ دست جمعی شمار زیادی از ماهیان را در پی داشت. این در حالی است که هنوز۳ تا ۴ تن پسماند دیگر در شرکت باقی است، که می‌تواند خطره بالقوه برای روزهای آتی این منطقه و زیست بوم این منطقه باشد.
ابراهیم فلاحی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه با بیان اینکه این اتفاق مردادماه سال ۹۶ هم از طریق یک شرکت که اقدام به رهاسازی پساب کرد، رخ داد، گفت: «برای این موضوع به مرجع قضایی شکایت کردیم و شرکت محکوم شد. اما حجم آلودگی امسال بسیار بیشتر از سال ۹۶ است.
شیب و آورد رودخانه بسیار کم است که به همین دلیل پساب‌های اسیدی رسوب‌گذاری کرده و آسیب زیادی به رودخانه زده و محیط زیست رودخانه را تا شعاع دو کیلومتر از بین برده است. برای این موضوع شکایت آماده کردیم و تسلیم مقام قضایی خواهیم کرد».
این در حالی است که گفته میشود، آب این رودخانه به زمین‌های کشاورزی هم می‌ریزد و به همین دلیل مردم می‌توانند از این شرکت شکایت کنند.
در خبری که بهمن ماه پارسال نیز در خصوص تلف شدن حدود 10 هزار فلامینگو در تالاب میانکاله مازندران منتشر شد، محیط زیست دلیل این تلفات را مسمومیت این پرندگان مهاجر بر اثر ورود فاضلاب خانگی و صنعتی به این تالاب و آلودگی جلبک‌ها و پلانگتون‌ها که منبع اصلی تغذیه این پرندگان بودند اعلام کرد. خبرهایی که که گاهی با حجمی کمتر فراوان در شمال کشور و سایر مناطق سرسبز و دارای رودخانه‌ها و نهرهای جاری رخ می‌دهد، اما کمتر خبرساز میشود.
چندی پیش رودخانه قره‌سو در استان کرمانشاه در حاشیه شهرک کرناچی تعداد زیادی ماهی را در اثر آلودگی از دست داد. همچنین در راوند اسلام‌آباد غرب به دلیل نشت پسماند کارخانه‌ای بیش از 6 هزار ماهی تلف شدند
مرگ تدریجی رودخانه‌ها
در شمال کشور کمتر روستایی پیدا میشود که رودخانه نداشته باشد. جز سفید رود که بزرگترین رود در این منطقه محسوب میشود، اندازه مابقی این آبهای جاری متوسط، کوچک یا بسیار کوچک و اکثراً دائمی هستند.
در بسیاری از شهرها و روستاها حداقل یک رودخانه از وسط شهر یا روستا عبور می‌کند و اساسا همین رودخانه محور اصلی تشکیل این شهر یا روستا ست. این در حالی است که حال اغلب این شریان‌های حیاتی تبدیل به مکان‌هایی برای تخلیه فاضلاب شهری، پسماند و زباله شده‌اند و بسیاری از آنها دیگر سالهاست رنگ جانداری به خود ندیده‌‌اند.
این در حالی است که در اکثر شهرهای دارای رودخانه در دنیا، این رودخانه‌ها یکی از اصلی‌ترین مکان‌های گردشگری محسوب میشود.
در همین باره جابر پارسایی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد گفت: «عمدتا آلودگی رودخانه‌های شهرهای شمالی را می‌توان به دو دسته آلودگی بیولوژیک و آلودگی‌های شیمیایی و صنعتی تقسیم کرد. مصارف خانگی بیولوژیک و فاضلاب‌های انسانی آلودگی بیولوژیک را به همراه دارد و استفاده از انواع مختلف شوینده‌ها در منازل علاوه بر اینکه آلودگی بیولوژیک را به همراه دارد، موجب آلودگی شیمیایی نیز میشود که این آلودگی‌ها از طریق فاضلاب‌های خانگی وارد رودخانه‌ها میشود».
این استاد دانشگاه منبع آلودگی صنعتی را صنایع و کارگاه‌های تولیدی و آلاینده‌های کشاورزی دانست و افزود: «با توجه به اینکه بیشتر سیستم آبیاری مزارع برنج به صورت سنتی و از رودخانه‌ها انجام میشود و همچنین استفاده از سم و کود‌های شیمیایی دفع آفات توسط کشاورزان، در فصل کشت آب رودخانه‌ها به شدت از نظر مواد شیمیایی آلوده هستند. همچنین متاسفانه کارگاه‌ها و صنایع کوچک در منطقه به دلیل اینکه استاندارد‌های تصفیه فاضلاب را رعایت نمی‌کنند، فاضلاب‌ها را مستقیما در رودخانه‌ها رها میکنند».
از سوی دیگر نفوذ عمودی پساب در لایه‌های زمین، ذخایر آب را آلوده می‌کند. به طوری که مواد شوینده در پساب تا هزار و 200 متر، مواد آلی و معدنی تا چهار هزار و 500 متر و مواد نفتی تا سه هزار متر در زمین نفوذ کرده و در سر راه خود مخازن آبی را آلوده میکنند. همچنین این فاجعه وقتی به اوج خود می‌رسد که عوامل بیماریزا و فلزات سنگین مثل کروم، مس و نیکل نیز به آبهای زیرزمینی نفوذ می‌کند.
زیست‌بوم در حال نابودی
در بیشتر مواقع طبیعت ترمیم کننده خسارت‌هایی‌ست که انسان به محیط اطراف خود می‌زند اما گاهی این خسارت چنان جدیست که از دست طبیعت نیز کاری ساخته نیست. به اعتقاد کارشناسان حوزه محیط زیست بسیاری از مرگ و میرها در آب‌ها چنان تدریجی است که قدرت خبرسازی ندارد، اما آسیب آن غیر قابل جبران و حتی بسیار مخاطره آمیزتر از اخباری است مه یه سرعت منتشر میشود. مثلا از مهمترین اثرات ورود پساب به رودخانه می‌توان به کاهش اکسیژن محلول، پیدایش بوهای زننده در اثر اکسیداسیون غیرهوازی، مهاجرت یا مرگ ومیر آبزیان، ممانعت از نفوذ نور خورشید برای انجام عمل فتوسنتز، ورود مقادیر زیادی مواد مغذی مانند ترکیبات ازته و فسفاته و همچنین ورود عوامل بیماریزا به آب را اشاره کرد.
اجرای طرح‌های توسعه کشاورزی و صنعتی در پیرامون و اطراف رودخانه‌ها بدون در نظر گرفتن اثرات زیست محیطی منجر به افزایش روزافزون ورود بی رویه حجم پساب‌های صنعتی، شهری و زه آبهای کشاورزی به رودخانه‌ها میشود.از سوی دیگر تخلیه بی رویه فاضلاب‌های صنعتی به رودخانه‌ها اثرات زیانباری را به محیط زیست به ویژه زمین‌های کشاورزی که با این منابع آبیاری میشوند، وارد می‌کند و اثرات سو آن در بروز مرگ و میر حیوانات، انقراض برخی گونه‌ها و شیوع بیماری‌هایی مثل سرطان در مناطق آلوده قابل مشاهده است.
تنها شمال کشور آلوده نیست
اما این اجرا تنها در شهرهای شمالی رخ نشان نمی‌دهد. گویی هر جا آبی جاری است ، آلودگی هم در کنار آن شکل می‌گیرد. چندی پیش رودخانه قره‌سو در حاشیه شهرک کرناچی در استان کرمانشاه تعداد زیادی ماهی را در اثر آلودگی از دست داد. همچنین در راوند اسلام‌آباد غرب نیز به دلیل نشت پسماند کارخانه‌ای بیش از 6 هزار ماهی تلف شدند. رودخانه‌هایی که گفته میشود در کنار آنها واحدهای صنعتی قرار دارند که از آب رودخانه استفاده و پساب را تحویل آن می‌دهند و موجب تلف شدن آبزیان میشوند.
مسمومیت عمدی ماهی‌ها
اما گاهی این آلودگی‌ها در آب‌ها به دلایل دیگری نیز رخ می‌دهد. چندی پیش فیلمی در فضای مجازی مبنی بر تلف شدن هزاران ماهی در رودخانه روستای «گرشیلان» مهاباد در آذربایجان غربی نیز منتشر شد که برخی دلیل آن را سودجویی صیادان اعلام کردند. در این حادثه بیش از ۵۰ هزار قطعه بچه ماهی بر اثر مسمومیت به مواد شیمیایی تلف شدند.
بنا بر گزارش شاهدان محلی، آب رودخانه «اوتی‌جو» در منطقه مهدی‌آباد شیرگاه در شهرستان سوادکوه استان مازندران، چهارشنبه ۱۵ مرداد ماه به رنگ نارنجی در آمده بود و کمتر از 24 ساعت بعد جسد هزاران ماهی روی آب رودخانه ظاهر شد
رئیس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد درباره این اتفاق توضبح داده بود:« با بررسی موضوع مشخص شد فرد یا افرادی سودجو برای صید ماهی از این رودخانه به ریختن مواد سمی (مرگ ماهی) به داخل آبگیرهای تشکیل شده در این رودخانه اقدام کرده‌اند. سودجویان در این ارتباط ماهی‌های بزرگ و قابل استفاده را از داخل آبگیر گرفته و بچه ماهی‌ها را رها کرده‌اند».
سخنور اضافه کرد: «استفاده از مواد شیمیایی برای صید ماهی اقدامی غیرمعمول و غیرقانونی بوده که باعث تلف شدن دسته جمعی ماهی‌های کوچک و بزرگ شده و خسارات بسیار زیادی به محیط زیست و اکوسیستم منطقه وارد می‌کند. مسمومیت ماهی‌ها بر اثر مواد شیمیایی باعث میشود که این مواد وارد بافت ماهی شده و در صورت مصرف ماهی‌های تلف شده توسط انسان احتمال مسمومیت نیز وجود دارد».
دیدگاه تان را بنویسید