سینا اطهر و درسی که از پلاسکو نیاموختیم

سعیده علیپور

خبر انفجار و آتش‌سوزی کلینیک سینا اطهر تهران در روزهای اخیر در حالی بر صدر اخبار نشست که بسیاری با این اتفاق اسفبار، یاد ماجرای تلخ پلاسکو در سال 95 افتادند. ساختمانی تجاری و قدیمی که گفته می‌شد بارها اخطارهای ایمنی دریافت کرده بود، اما بی‌توجهی به این اخطارها، فاجعه آفرید. فاجعه‌ای که در آن علاوه بر خسارت‌های اقتصادی فراوان، مرگ 16 آتش‌نشان و 6 شهروند را هم در پی داشت و احساسات عمومی را چنان برآشفت که مسئولان امر را به تکاپو انداخت که به وضعیت چند صد ساختمان پرخطر تهران رسیدگی کنند. با این حال با انفجار و آتش‌سوزی شامگاه سه شنبه ۱۰ تیرماه درکلینیک درمانی سینا اطهر در شمال تهران و جانباختن 19 نفر و مصدوم شدن بسیاری دیگر از شهروندان، مشخص شد که تکاپوها زودتر از آنچه باید، از حرکت افتاده است.

معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران: پیش از این در جریان بازدیدها بیش از ۴۰۰ بیمارستان و مرکز درمانی با مشکلات ایمنی در پایتخت شناسایی و اخطار لازم به مسئولان این مراکز ارائه شد. در اکثر این موارد دستورالعمل ایمنی مربوطه هم به این مراکز داده شده بود

 حادثه‌ای که پس از آن باز هم همان صحبت‌های تکراری شنیده شد. «اینکه این ساختمان هم چون دیگر اسلاف خود چندین اخطار ایمنی داشته است».

به گفته محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران«به این ساختمان در ۳ نوبت در سال‌های ۹۴، ۹۶، ۹۷ با موضوع ایمنی اخطار داده شده بود که آخرین اخطار در سال ۹۷ از بازرسی اماکن بود. مالک ساختمان در سال ۹۸ اقدام‌هایی را در جهت ایمنی ساختمان انجام داد که یکی از آن‌ها نصب سیستم اطفای حریق بود که فعال هم نبود». در واقع اخطارهایی که به آن وقعی نهاده نشد و نسبت به اجرای آن از سوی نهادهای نظارتی هم فشاری وارد نشد تا زمینه جان باختن تعدادی از هموطنان فراهم شود.

اما به گفته صاحبنظران، ساختمان‌های مشابه زیادی در حال حاضر در پایتخت وجود دارد که اتفاقا در حوزه‌های بهداشت و درمان و آموزش هم فعال هستند. خیلی از این ساختمان‌های ناایمن و خطرناک هم در بخش دولتی و هم در بخش خصوصی است و حتی در شهرداری و ملک‌های مسکونی که شهروندان ساکن آن هستند نیز چنین مواردی مشاهده می‌شود.

پرسشگری دوباره افکار عمومی

اما این بار هم انفجار و آتش‌سوزی در کلینیک سینا اطهر همچون ماجرای پلاسکو بار دیگر اذهان را متوجه ایمنی ساختمان‌ها و به خصوص اماکن پرتجمع کرده است. شاید که این بار این مطالبات راه به جایی ببرد و تا فاجعه بعدی از سوی مسئولان امر به دست فراموشی سپرده نشود.

 درهمین باره در روزهای اخیر آمارهای مختلفی از سوی مسئولان خدمات شهری و شورای شهر در مورد تعداد ساختمان‌های ناایمن تهران ارائه شده است.

کارشناس ارشد معماری: تا وقتی شهرداری منابع درآمدی خود را با جریمه تامین می‌کند و مسیرهای پایدارتری برای کسب درآمد در شهر پیدا نمی‌کند و شاهد شهرفروشی، قانون فروشی و معامله بر سر ایمنی مردم هستیم، چنین فجایعی نیز قابل پیش‌بینی و محتمل خواهد بود

زهرا نژادبهرام، عضو شورای شهر در مورد وضعیت ساختمان‌های ناایمن در تهران گفت: «بررسی‌های سازمان آتش‌نشانی نشان داده است که حدود ۳۵۰ ساختمان ناایمن با خطر ریسک بسیار بالا در سطح شهر تهران وجود دارد که عمده این ساختمان‌های در مناطق ۱۱ و ۱۲ قرار دارند». در همین حال مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران از شناسایی 100 ساختمان پرخطر پایتخت تا 15 روز آینده خبر داد و گفت: «به همه ساختمان‌ها دستورالعمل ایمنی داده‌ایم اما خلأهای قانونی وجود دارد».

دست شهرداری بسته است

ولی چرا با این حجم از ساختمان‌های پرخطری که برخی معتقدند آمار آنها بسیار فراتر از این اعداد هم هست و سر از چندین هزار مورد بر می‌دارد، شهرداری اقدام عاجلی تاکنون نکرده است.

حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه چندین هزار حکم ماده 100 برای تخلفات مختلف شهرسازی وجود دارد، می‌گوید: «دست مدیریت شهری برای برخورد با این تخلفات باز نیست و با موانع قانونی مواجه هستیم».

 گرچه برخی از کارشناسان معتقدند شهرداری با اهدای مجوز ساخت یا تغییر کاربری بسیاری از بناها که در واقع از نظر مکان یابی با مشکلات زیرساختی فراوانی مواجه هستند خود زمینه این معضلات را در شهرها به خصوص کلانشهری مثل تهران فراهم کرده‌اند؛‌ شاهد بودیم شهرداری و سایر ارگان‌های ذی‌ربط اجازه فعالیت به یک کلینک درمانی با آن میزان تجهیزات در یک بنای مسکونی داده بودند که آن هم در یک کوچه تنگ و باریک قرار داشت. به طوری که حتی پیاده شدن بیمار از خودرو نیز سخت بوده است.

این در حالی بود که کلینیک سینا اطهر در یک منطقه محروم یا حاشیه شهر نبوده، بلکه در یکی از گران‌قیمت‌ترین مناطق تهران قرار داشته و طبیعتا با توجه به خدماتی که ارائه می‌کرد، درآمد قابل توجهی هم داشته است. اما به جای توجه به موضوع ایمنی و هزینه در این بخش، به سودهای آنی توجه می‌شده و در خوشبینانه‌ترین حالت همه تذکرات ایمنی آتش‌نشانی را با پرداخت جرایمی محدود به بعدا موکول می‌کرد‌ه‌اند. بعدی که یا فرا نمی‌رسید یا با بروز فاجعه‌ای پرونده‌اش بسته می‌شد.

اما بر اساس آخرین اخبار بازپرس جنایی پس از وقوع انفجار دستور بازداشت ۹ نفر را صادر کرده است.

بر اساس این گزارش  بازداشت‌شدگان شامل افراد هیات مدیره، مدیرعامل و سهام‌داران و مسئول تاسیسات ساختمان هستند.

 اخطار دادن کافی نیست

پس از فاجعه پلاسکو در بهمن ماه سال 95 در مورد وضعیت ایمنی این ساختمان فراوان سخن گفته شد. محمود قدیری، معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران در سالگرد این حادثه گفته بود که از حدود سال 74 نزدیک به 50 اخطاریه در مقاطع مختلف داده شده بود و جالب این است در اخطاریه سال 74 نوشته شده بود که اگر در اینجا آتش‌سوزی رخ بدهد فاجعه رخ می‌دهد، این در شرایطی است که آن زمان تراکم کمتر بوده است.

او پس از حادثه کلینیک سینا اطهر هم درباره وضعیت ایمنی مراکز درمانی و بیمارستانی گفت:‌ «کارشناسان آتش‌نشانی در سال‌های اخیر از بسیاری از اماکن عمومی و تجمعی بازدید کرده و با بررسی موارد ایمنی، خلاها و موارد نقض ایمنی را به مالکان هشدار داده‌اند».

در حالی که حوادث از این دست انتقادات زیادی را متوجه شهرداری و مسئولان شهری کرده است، آنها نیز برای مقابله با تخلفاتی از این دست به دنبال بازوهای اجرایی برای اعمال مقررات می‌گردند.

در روزهای اخیر پیروز حناچی، شهردار تهران با اشاره به حادثه حریق کلینیک اطهر گفت: «با دادستان تهران صحبت کردم که اخطار دادن به مالکان ساختمان‌های ناایمن به تنهایی کافی نیست و اگر استنکاف از ایمنی انجام شود باید ورود قضایی انجام شود».

400 مرکز درمانی پرخطر

پس از انفجار در کلینک درمانی سینا اطهر، نگرانی‌های زیادی در خصوص وضعیت ایمنی ساختمان‌های پرتردد و مراکز درمانی ایجاد شده است.

محمود قدیری، معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران با بیان اینکه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی نیز از جمله مواردیست که آتش‌نشانان اقدام به بازدید از آن کرده‌اند، گفت: «در جریان این بازدیدها بیش از ۴۰۰ بیمارستان و مرکز درمانی در پایتخت شناسایی شد که دارای مشکلات ایمنی است که در این خصوص اخطار لازم به مسئولان این مراکز ارائه شده بود. همچنین در اکثر این موارد دستورالعمل ایمنی مربوطه هم به این مراکز داده شده بود».

به گفته او سازمان آتش‌نشانی تهران نامه‌ای به وزارت بهداشت ارسال و لیستی از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در معرض خطر اعلام کرد تا این وزارتخانه نیز در حل مشکل ایمنی این مراکز اقدام کند.

ایمن‌سازی سازه‌های تهران

در حالی‌که به تازگی شاهد وقوع آتش‌سوزی در یکی از کلینیک‌های شمال شهر تهران و از دست رفتن هموطنانمان بودیم،که کارشناسان سال‌هاست در خصوص وضعیت ناایمن ساختمان‌ها مخصوصا در کلانشهر تهران هشدار می‌دهند. به گفته بسیاری این کارشناسان ایمنی اغلب این ساختمان‌ها نه تنها در خطر آتش‌سوزی بلکه زلزله احتمالی تهران نیز می‌تواند فاجعه آفرین باشد. محمد دربندی، کارشناس ارشد معماری در این باره می‌گوید: «به جرات می‌توانم بگویم که در اغلب سازه‌های شهر تهران اصول و استانداردهای ایمنی رعایت نشده و از آنجا که این ساختمان‌های قدیمی، غالبا ساختمان‌های عمومی و پاساژها و محل حضور و تردد مردم هستند، می‌تواند فاجعه آفرین باشد. مثلا ساختمانی مانند علاالدین با حجم بالای تردد و فضاهای نامناسب داخلی و مشکلات فراوان ایمنی سالهاست در تیررس انتقادات است اما این انتقادات و هشدارها نتیجه‌بخش نبوده است».

به گفته او اغلب مشکلات در شهری مثل تهران در زمان پایان‌کار ساختمان‌ها و اعطای مجوز تغییر کاربری اتفاق می‌افتد. به طوری که ساختمان با کوچکترین ملاحظات ایمنی، تغییر کاربری پیدا می‌کند و با پرداخت اندکی جریمه، فشارها را از روی خود برمی‌دارد. او ادامه می‌دهد: «تا وقتی شهرداری منابع درآمدی خود را این گونه تامین می‌کند و مسیرهای پایدارتری برای کسب درآمد در شهر پیدا نمی‌کند و شاهد شهر فروشی، قانون فروشی و معامله بر سر ایمنی مردم هستیم، چنین فجایعی نیز قابل پیش‌بینی و محتمل خواهد بود».