آسیب‌های اجتماعی و آموزش، گزینه‌های مغفول بودجه سال ۹۹
دود کسری بودجه در چشم کودکان
سعیده علیپور
لایحه بودجه سال ۹۹ به عنوان سند دخل و خرج کشور، در حالی چندی پیش از سوی رئیس‌جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد، که به نظر می‌رسد سهم حوزه‌های اجتماعی در آن بسیار کمرنگ‌تر از گذشته شده است. گرچه دولت با وجود شرایط سخت حاصل از تحریم، موفق شد تا بودجه‌ای مبتنی بر کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و بر مبنای واقعیت‌های موجود تدوین کند؛ اما به نظر می‌رسد دود کاهش این وابستگی به درآمد حاصل از نفت بیشتر به چشم حوزه‌های آموزش، بهزیستی، کودکان کار و خانواده رفته باشد.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از بودجه سال آینده نشان از کاهش حدود ١٧ درصدی بودجه حوزه کودکان و کاهش ۳۰ درصدی بودجه برخی حوزه‌های آموزش‌وپرورش مانند فعالیت‌های تربیت بدنی و پرورشی در لایحه بودجه سال آینده دارد.
مشکلات ناشی از فروش نفت و تحریم‌ها گرچه متهم اصلی این کاهش بی‌توجهی به امر آموزش و کودکان است؛ اما بودجه سال آینده برخی از نهادها و ارگان‌ها بیانگر این است که این انقباض در همه بخش‌ها اعمال نشده و گویی دغدغه‌ای در این باره در بین دولتمردان وجود ندارد. این در حالی است که هم اکنون نیز حوزه‌های آسیب‌های اجتماعی و آموزش جایگاه در خوری ندارد و نگاهی به آمار رو به تزاید کودکان کار، ترک تحصیل دانش‌آموزان، سرانه فضای آموزشی، ورزش و فعالیت‌های تربیتی در مدارس نشان می‌دهد که ایران در قیاس با بسیاری از کشورهای در حال توسعه دنیا نیز وضعیت مطلوبی ندارد و باید در این باره گام‌های جدی‌تری بردارد.
بر اساس کنوانسیون حقوق کودک که ایران هم در اسفند ۱۳۷۲ به آن پیوست تمامی کودکان باید از حق برخورداری از بهداشت و درمان، حفاظت در برابر بیماری‌ها و داشتن مواد غذایی کافی و متعادل؛ حق رفتن به مدرسه؛ حق داشتن امنیت در مقابل خشونت، بدرفتاری و هرگونه آزار و سوءاستفاده؛ حق داشتن امنیت در مقابل هرگونه تبعیض بهره‌مند شوند. این در حالی است که همچنان شاهد موارد متعدد کودک‌آزاری‌ها، کودک‌همسری‌ها، کودکان کار و... و در سطح جامعه هستیم.
به‌رغم برنامه ششم توسعه و اسناد بالادستی که در تمامی آنها پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته؛ در سال‌های اخیر هر بار کسری بودجه‌ها پیش از هر بخش دیگر به بودجه آسیب‌های اجتماعی و کودکان لطمه وارد کرده است.
آینده نامعلوم کودکان کار
در همین باره سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، با بیان اینکه در بودجه سال آینده در مجموع حدود ١٧ درصد کاهش یافته است، گفت: همچنین در قانون برنامه توسعه ششم گفته شده که هرساله تعداد کودکان کار و خیابان باید ٢۵ درصد کاهش پیدا کند، این درحالیست که بودجه ساماندهی این کودکان نیز ١٧ درصد رشد منفی داشته است.
او با اشاره به اینکه کمک هزینه نگهداری کودکان کار و خیابان نیز حدود ١٨ درصد کاهش یافته است، به ایسنا گفت: یکی از موضوعات مهم در خصوص کودکان بی‌سرپرست، «بیمه آتیه» است تا این کودکان در بزرگسالی به حاکمیت وابستگی نداشته باشند، این درحالیست که بودجه مذکور نیز در بودجه سال آینده حدود ١١ درصد کاهش یافته است.
همچنین در حوزه رشد خدمات حمایتی کودکان و نوجوانان نیز شاهد حدود ۶.٩ درصد رشد منفی و در حوزه درمان و نگهداری از کودکان مجهول‌الهویه نیز تقریباً ۱۰٫۵ درصد رشد منفی در بودجه سال آینده مشاهده می‌شود. در حوزه توانبخشی کودکان و نوجوانان معلول نیز شاهد کاهش ۱۶٫۷ درصدی، در حوزه سوءتغذیه کودکان نیز در کمیته امداد ۹۹٫۹ درصد رشد منفی در خصوص نگهداری دانش‌آموزان در خوابگاه در کمیته امداد نیز ۲۴٫۵ درصد رشد منفی، در برنامه پایش سلامت جوانان و نوجوانان سازمان غذا و دارو نیز ٢۵ درصد رشد منفی و در حوزه بهبود تغذیه کودکان زیر ۵ سال نیز ٣.٣٣ رشد منفی پیش‌بینی می‌شود
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از بودجه سال آینده نشان از کاهش حدود ١٧ درصدی بودجه حوزه کودکان و کاهش ۳۰ درصدی بودجه برخی حوزه‌های آموزش‌وپرورش مانند فعالیت‌های تربیت بدنی و پرورشی در لایحه بودجه سال آینده دارد
کاهش ۳۰ درصدی بودجه آموزش‌وپرورش
اما این کاهش تنها به حوزه آسیب‌های اجتماعی خلاصه نمی‌شود و آموزش و پرورش نیز از آن بی‌نصیب نمانده است به طوری که بر اساس صحبت‌های دبیرکل شورای‌عالی آموزش و پرورش در بودجه سال ۹۹ آموزش و پرورش در برخی موارد مانند فعالیت‌های تربیت بدنی و پرورشی با کاهش ۳۰ درصدی مواجهیم. مهدی نوید ادهم، گفته بود: ما به اقتصاد آسیب‌دیده و تحریم توجه داریم اما اگر به‌عنوان مثال دنبال تقویت آموزش زبان فارسی به‌عنوان عنصر انسجام‌بخش ملی هستیم باید سرمایه‌گذاری کنیم. آموزش ریاضی، تربیت اخلاقی در فضای مجازی و... امکانات می‌خواهد در حالی که در چنین شرایطی مدیران ما با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند.
ساماندهی کودکان کار بودجه می‌خواهد
در تهران به ازای هر ۵۳۰ نفر جمعیت، در تبریز به ازای هر ۱۶ هزار نفر جمعیت «یک کودک کار» کار و خیابان وجود دارد، ضمن اینکه در کرمان در سال گذشته ١٠٦٣ کودک خیابانی و کار در شهرستان کرمان شناسایی شده‌اند. در استان البرز در سال‌های ۹۶ و ۹۷ و سه ماهه اول ۹۸ تعداد ۹۳۰ مورد کودک کار و خیابان در مراکز تحت نظارت اداره کل بهزیستی پذیرش شده‌اند. در یزد ۷۵۹ کودک کار و خیابانی از سال ۹۲ تا پایان سال ۹۷ در مراکز بهزیستی یزد پذیرش شدند و در استان خوزستان نیز کودکانی که توسط بهزیستی شناسایی و شناسنامه‌دار شده‌اند و برای آنها پرونده تشکیل شده است، تقریباً ۵۶۰ نفر هستند که همه آنها خانواده دارند و تنها ساعاتی از روز را در خیابان‌ها کار می‌کنند.
این در حالی است که آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان مصوب ۱۳۸۴ هیئت‌وزیران بر زمین مانده است؛ آیین‌نامه‌ای که بر اساس آن سازمان بهزیستی کشور موظف شد تا با همکاری و مشارکت شهرداری، انجمن‌های خیریه، تشکل‌های غیردولتی و نیروی انتظامی و با استفاده از مددکار اجتماعی (در قالب تیم تخصصی سیار یا مستقر در مراکز که با همکاری شهرداری‌ها سازماندهی خواهد شد) نسبت به شناسایی، جذب، پذیرش و توانمند‌سازی کودکان خیابانی در تمامی مراکز استان‌ها اقدام کند. کودکان کار و خیابان توسط گشت‌هایی که به‌صورت همزمان معتادان متجاهر، متکدیان، زنان خیابانی و دیگر آسیب‌دیدگان را جمع‌آوری می‌کنند ساماندهی می‌شوند، این در حالی است که در چندسال گذشته شهرداری تهران گشت مخصوص کودکان کار و خیابان را ایجاد کرده بود اما این گشت پس از سال ۸۸ تعطیل شد. تعداد زیادی از این کودکان به‌خاطر داشتن تبعیت افغان، ثابت‌نشدن بدسرپرستی و... به خیابان بازمی‌گردند.
در سال‌های بعد هر بار طرح‌های ضربتی برای جمع‌آوری کودکان کار از خیابان‌ها اجرا شد، کودکان مدت کوتاهی در مراکز بهزیستی نگهداری و پس از آن به خانواد‌ه‌هایشان که اغلب آنها اتباع افغانستان بودند بازگردانده شده و دوباره به خیابان‌ها بازگشتند.
ه‌رغم برنامه ششم توسعه و اسناد بالادستی که در تمامی آنها پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته؛ در سال‌های اخیر هر بار کسری بودجه‌ها پیش از هر بخش دیگر به بودجه آسیب‌های اجتماعی و کودکان لطمه وارد کرده است
به اعتقاد بسیاری از فعالان حوزه کودک این گونه برخوردهای ضربتی و جمع‌آوری‌های زوری از خیابان‌ها دردی را دوا نمی‌کند اما مسئولان بهزیستی نیز عامل اصلی عدم ناکارآمدی طرح‌های موجود را مشکلات اعتباری می‌دانند و معتقدند بدون پول نمی‌توان این عرصه را ساماندهی کرد. این در حالی است که رشد جمعیت کودکان کار ناشی از فقر و ناکامی دستگاه‌های مربوطه در ساماندهی و حمایت از آنها که تنها به جمع‌آوری مقطعی این کودکان اکتفا می‌کنند، عامل تداوم و گسترش دامنه این شاخه از آسیب‌های اجتماعی شده است.
رضا جعفری، رئیس اورژانس اجتماعی و مدیرکل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در این باره گفته بود:
دو نوع خدمت از سوی سازمان بهزیستی به این کودکان ارائه می‌شود؛ اولین مورد مربوط به مراکز شبانه‌روزی است که محل نگهداری کودکان خیابانی است و تقریباً در همه استان‌های کشور این مرکز وجود دارد. مدت زمان نگهداری موقت این کودکان ۲۱ روز با مدت زمان تمدید ۴۵ روزه است که در این مراکز اقدامات مددکاری برای این کودکان انجام می‌شود. همچنین در صورت وجود مشکلاتی در خانواده مانند اعتیاد یا نیاز مالی تلاش می‌شود تا به رفع آنها زمینه بازگشت کودکان به خانواده فراهم شود اما اگر به هر دلیلی امکان بازگشت این کودکان به خانواده وجود نداشت در مراکز اقامتی میان مدت و بلند مدت نگهداری می‌شوند. مدل دیگر ارائه خدمات به جامعه هدف، مراکز روزانه آموزشی حمایتی کودک و خانواده است این مراکز که به تازگی آغاز به کار کرده‌اند شامل ۴۷ مرکز در تعداد زیادی از استانهاست.
به گفته او بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از کودکان نیازمند نگهداری شبانه‌روزی نیستند و به دلیل فقر معیشتی خانواده‌شان مجبور به کار کردن در خیابان‌ها هستند و به همین دلیل کمک به این گروه نیازمند کمک همه ارگان‌ها و اختصاص بودجه لازم در این باره است.
دیدگاه تان را بنویسید