انتگرال هم در زمره حذفیات کتاب‌های درسی قرار گرفت
این مطالب «به درد نخور»!
ریحانه جولایی
چند سالی می‌شود که حذف برخی مباحث کتب درسی از تاریخ و تاریخ ادبیات تا بخش‌هایی از ریاضی باب شده و البته این حذف شدن‌ها واکنش‌هایی با خود به همراه داشته است.
دانش‌آموزان بسیاری در طول دوران تحصیل خود با این سؤال مواجه شده‌اند که آنچه را می‌خوانند، قرار است در کجای زندگی خود استفاده کنند؟ بااین‌حال این سؤال چه از جنبه توجیه دانش‌آموزان و چه از جنبه تغییر همواره فراموش‌شده یا هیچ پاسخی به آن داده نشده یا با تاخیر زیاد انجام شده است.
واقعاً انتگرال به درد زندگی نمی‌خورد؟
همین بهانه‌ای شد تا حجت‌الاسلام علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در نشستی خبری، درباره حذف مبحث انتگرال از کتاب‌های ریاضی دوره متوسطه بگوید: «بچه‌ها باید در دانشگاه انتگرال بخوانند نه در مدرسه؛ گاهی انتقادها به ما، این است چرا دانش‌آموزان باید همه‌چیز را در مدرسه بخوانند؟ آن‌ها باید برای زندگی آماده شوند و بتوانند گلیم خودشان را از آب بیرون بکشند». او ادامه داد: «حذف برخی مباحث از کتاب ریاضی درست بوده و چه‌بسا نیاز به حذفیات بیشتری داشته باشیم. باید از دانش‌آموزان پرسید که آیا به همه آموزش‌ها نیاز دارند یا خیر؟» اما این دیدگاه رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مخالفان جدی هم دارد. استادان ریاضی دانشگاه از مهم‌ترین مخالفان حذف این درس از دوره متوسطه‌اند. برخی از این استادان معتقدند که مشتق و انتگرال از مهم‌ترین کشفیات ریاضی توسط نیوتن و لایب نیتس بوده و وقتی این کشفیات از دانش‌آموز گرفته شود، در اصل انگیزه تحصیل ریاضی از دانش‌آموز گرفته می‌شود. آن‌ها حذف انتگرال را ضربه‌ای به آینده مهندسی می‌دانند. به گفته آن‌ها یکی از مشکلات این است که بسیاری از دانشجویانی که مباحث انتگرال را در دوران دبیرستان خوانده‌اند، هنوز هم به این مبحث اشراف ندارند، حالا فکر کنید این درس حذف شود و دانشجو قرار باشد در خود دانشگاه آن را بیاموزد که این فراگیری در دوره دانشگاه بسیار دشوارتر خواهد شد.
اما پس از انتشار این اخبار شوخی در بین دانشجویان و دانش‌آموزان ریاضی به وجود آمده که انتگرال به چه درد زندگی می‌خورد؟ در این مورد نظر اساتید رشته ریاضی متفاوت است. آن‌ها به‌دردنخور بودن انتگرال را هم در حد شوخی می‌دانند و می‌گویند: انتگرال اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین مبحث ریاضی برای بسیاری از رشته‌های فنی به حساب می‌آید.
سال گذشته هم ماجرای تغییر اصطلاحات خارجی درس زیست حواشی زیادی را ایجاد کرد، این بار دیگر پای حذف در میان نبود بلکه بحث جایگزین‌هایی مثل «آویزه» به‌جای «آپاندیس»، «سپردیس» به‌جای «تیروئید» و ... بود
انتگرال باید کنار برود تا جا برای سبک زندگی باز شود
حالا نگاهی به دلایل حذف انتگرال از کتاب ریاضی دوره دبیرستان داشته باشیم. طبق مطالب بالا یکی از سیاست‌های حذف بعضی مباحث درسی، آموزش سبک زندگی به دانش آموزان است. با این حساب باید دوباره به صحبت‌های حجت‌الاسلام علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگردیم. با استناد به گفته‌های منتشر شده او در خبرگزاری‌های داخلی علاوه بر انتگرال مباحث دیگری هم از کتاب‌های درسی حذف شده‌اند؛ باید این‌ها کنار بروند تا جا برای مهارت و سبک زندگی باز بشود.
ذوعلم با بیان کلیدواژه‌های گام دوم انقلاب، چند کلیدواژه مرتبط با تعلیم و تربیت را موردتوجه قرار داد و گفت: کلیدواژه نخست، جوانان است که پایه‌های ارزشی و نگرشی آن‌ها در آموزش‌وپرورش نهاده می‌شود، جوانان چگونه باید تربیت شوند که بتوانند در گام دوم انقلاب نقش‌آفرینی کنند؟
او به سه مرحله‌ای که باید در گام دوم انقلاب طی کنیم اشاره کرد و افزود: خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی؛ این سه‌گام هستند که نقش آموزش‌وپرورش در هر سه گام مهم است. باید بررسی کرد موانع در راه چیست و آیا مدیریت کلان در جهت ایفای این نقش به آموزش‌وپرورش کمک می‌کند؟
ذوعلم با بیان اینکه کلیدواژه سوم، سبک زندگی ایرانی- اسلامی است، ادامه داد: رهبر معظم انقلاب تأکید کردند باید در 40 سال دوم انقلاب به این امر بپردازیم که نقش آموزش‌وپرورش و نقش جوانان در آن مهم است و باید طوری نظام آموزشی را بازطراحی کنیم که نوجوانان بخصوص در دوره متوسطه خودشان هم نقشی برای حرکت به سمت سبک زندگی ایرانی- اسلامی داشته باشند. اجرای کامل برنامه درسی به همین سمت می‌رود و از رسالت‌هایی است که سازمان پژوهش برای خود تعریف کرده است. طرح بوم نیز در همین راستا اجرا شد تا متناسب با هر کلاس درس محتوای خاصی تنظیم شود البته طرح بوم در ابتدای راه است و باید غنی‌سازی شود و به یک تعریف مشترک در همه مدارس برسیم.
ذوعلم گفت: باید به یک بازطراحی عمیق در هر چهار دوره ابتدایی تا متوسطه بپردازیم. در این میان بازطراحی دوره اول ابتدایی و دوره دوم متوسطه باید هم‌زمان شروع‌شده و بیشتر موردتوجه قرار بگیرند، روش‌های تدریس، رویکردهای ما و سایر موارد در این بازطراحی باید لحاظ شوند.
به گفته او قطعاً بازطراحی برنامه درسی و تربیتی در دوره متوسطه دوم می‌تواند در دستور کار قرار بگیرد. باید فهم مشترکی دراین‌باره شکل بگیرد. فراتر از سازمان ما نهادهای بالاتر چون شورای عالی آموزش‌وپرورش و انقلاب فرهنگی هستند که موارد و طرح‌ها را تصویب می‌کنند. کل سیستم مدیریتی کشور نیز همین‌طور. به‌تازگی بحث حذف انتگرال از کتاب ریاضی مطرح شد؛ اینکه انتگرال بخش مهمی از ریاضی است کاملاً درست است، اما آیا همه مباحث ریاضی باید در دوره متوسطه مطرح شود؟ همه مقدمات بار دانشی دانشگاه را ما باید برعهده بگیریم؟ این کار در دوره بنده انجام نشده بود اما از حیث کارشناسی از آن دفاع و حمایت کردم.
ذوعلم با بیان اینکه اگر بخواهیم همه مقدمات بار دانشی دانشگاه را بر دوش آموزش‌وپرورش بگذاریم یک مانع برای پرداختن به مهارت‌های دیگر گذاشته‌ایم، اظهار کرد: درواقع دیگر انتگرال در کنکور هم نباید مطرح شود. از زمان تصویب برنامه درسی ملی از 11 حوزه یادگیری، 4 حوزه یادگیری جدید افزوده‌ایم که سبک زندگی از این جمله است.
او در آخر به این نکته اشاره کرد که علاوه بر انتگرال مباحث دیگری هم حذف شده‌اند. باید این‌ها کنار بروند تا جا برای مهارت و سبک زندگی باز بشود، حرکت‌هایی شروع‌شده و سازمان پژوهش می‌تواند بازطراحی دوره دوم را تا سال 1400 انجام دهد.
پای‌بست ریاضیات ایران درخطر ویرانی
با توجه به اظهارنظر بالا حذف انتگرال از کتاب ریاضی دوره دبیرستان با واکنش‌های زیادی روبه‌رو شد. در همین رابطه عضو هیئت‌علمی دانشگاه شریف از حذف مبحث انتگرال به‌عنوان دلیلی برای ویرانی ریاضیات ایران یاد کرد.
به گفته دکتر بیژن ظهوری زنگنه این روزها در محافل مختلف، درباره حذف انتگرال در برنامه دبیرستان صحبت می‌شود. متأسفانه مطلبی که در این هیاهو مغفول مانده و مسئله مهم‌تری است، حذف مباحث پایه‌ای‌تر از برنامه و یا خوب آموزش ندادن آن‌هاست. پای‌بست ریاضیات ایران درخطر ویرانی است!
او در پاسخ به پرسشی درباره ظرفیت تدریس مبحث انتگرال در دانشگاه، گفت: باید توجه کرد که در درس ریاضی عمومی1، هم مشتق را تدریس میکنیم و هم انتگرال را، تدریس این مطالب در دبیرستان، کمک می‌کند که از بخش‌های محاسباتی این مطالب، سریع‌تر عبور کنیم و بیشتر بر مطالب نظری تأکید کنیم. ما در دانشگاه، از مبحث «پیوستگی» شروع میکنیم، بعد مشتق را تعریف میکنیم و قضیه مهم آن مانند «قضیه مقدار میانگین» و کاربردهایش در حل مسائل بهینه-سازی و نرخ‌‌های وابسته، تابع‌نمایی، لگاریتم، مسئله رشد و زوال، قانون زنجیره‌‌ای، تقریب خطی، تعریف انتگرال، روش‌های انتگرال‌‌گیری و کاربردهای آن، دنباله و سری و بالاخره سری تیلور را تدریس میکنیم. قبلاً بعضی از این مطالب را دانشجویان به زبان محاسباتی و شهودی در دبیرستان یاد گرفته بودند و به این دلیل، تدریس بعضی بخش‌ها در دانشگاه، بیشتر دوره و یادآوری بود. با حذف انتگرال و کاربردهای مشتق در دبیرستان، امکان تدریس ریاضی عمومی۱ و ۲ در قالب دو درس چهار واحدی وجود ندارد و باید این دو درس، پنج واحدی شوند.
حذف انتگرال از کتاب ریاضی دوره دبیرستان با واکنش‌های زیادی روبه‌رو شد. در همین رابطه عضو هیئت علمی دانشگاه شریف از حذف مبحث انتگرال به‌عنوان دلیلی برای ویرانی ریاضیات ایران یاد کرد
نگاهی به سابقه تغییرات جنجالی
با تمام این تفاسیر، اعمال تغییرات در کتاب‌های درسی همیشه موافقان و مخالفانی داشته و گاهی به جنجال هم کشیده شده است. چند سال پیش حذف پتروس فداکار همان کودک هلندی که انگشت در شکاف سد کرده بود تا جان مردم روستا را نجات دهد، صدای برخی را درآورد هرچند بعدتر آن‌ها این موضوع را پذیرفتند که حذف یک قصه خیالی که با منطق هم سازگار نیست، اشکالی ندارد. چند سال بعد دوباره عده‌ای به حذف اشعار برخی چهره‌ها مثل اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج، نیما یوشیج و ... اعتراض داشتند و هنوز هم حتی به جایگزین شدن اشعار این شاعران معترض می‌شوند. سال گذشته هم که ماجرای تغییر اصطلاحات خارجی درس زیست حواشی زیادی را ایجاد کرد، این بار دیگر پای حذف در میان نبود بلکه بحث جایگزین‌هایی مثل «آویزه» به‌جای «آپاندیس»، «سپردیس» به‌جای «تیروئید» و ... بود. جایگزین‌هایی که نه‌تنها سوژه‌ای برای شوخی کاربران شبکه‌های اجتماعی بود بلکه صدای زیست شناسان و مدرسان این درس را هم درآورده بود. البته در تمام این اتفاقات آموزش‌وپرورش از تصمیمش کوتاه نیامد و کتاب‌های درسی به همان شکل مدنظر آموزش‌وپرورش به چاپ رسید. درباره انتگرال هم با اینکه انتقادهایی به حذف آن توسط استادان ریاضی وارد است، اما به نظر نمی‌رسد آموزش‌وپرورش در تصمیمش تغییری اعمال کند.
دیدگاه تان را بنویسید