نگاهی به کاخ‌نشینان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی!
مرمر، کاخی برای تمام ادوار
ریحانه جولایی
بالاخره پس از سال‌ها، از کاخ مرمر رونمایی شد. کاخی که بیشتر به نام هاشمی رفسنجانی شناخته می‌شد و حالا سه سال پس از درگذشت او با حواشی زیاد، این کاخ تبدیل به موزه شده است.
اما کاخ مرمر کجاست و ارتباط او با هاشمی رفسنجانی چه بود؟ برای پاسخ به این پرسش باید اشاره کرد که کاخ مرمر یکی از کاخ‌های تاریخی دوره پهلوی است که در مرکز تهران جای گرفته‌است. این ساختمان در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۵۷ با شماره ثبت ۱۶۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کاخ در سال ۱۳۵۵ و با هدف آشنایی بیشتر مردم با رضا پهلوی و محل زندگی و کار او به موزه تغییر کاربری داد و عنوان «موزه پهلوی» برای آن انتخاب شد. این موزه تا سال ۱۳۵۷ و سقوط نظام پادشاهی به کار خود ادامه داد. زمین این بنا ابتدا متعلق به شاهزادگان قاجاری و ازجمله خاندان فرمانفرماییان بود و بعدازآن از سوی خاندان پهلوی غصب شد.
کاخ مرمر به دستور رضاشاه پهلوی و با معماری لئون تادوسیان بنانهاده شد. در سال‌های نخست پادشاهی محمدرضا پهلوی، از این کاخ به‌عنوان دفتر رسمی شاه استفاده می‌شد و محل برگزاری دیدارها، ملاقات‌ها و شرفیابی‌ها بود.
پس از رخ دادن حادثه ترور شاه در محوطه این کاخ توسط رضا شمس‌آبادی، دفتر ویژه شاه به کاخ صاحبقرانیه جابجا شد، این کاخ در سال ۱۳۵۵ به موزه تبدیل شد و تا سال ۱۳۵۷ با عنوان «موزه پهلوی» برای همگان قابل بازدید بود. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، «موزه پهلوی» تعطیل شد و از این کاخ مدتی به‌عنوان مقر کمیته انقلاب اسلامی استفاده می‌شد. پس از مدتی این کاخ بی‌کاربر ماند تا در میانه‌های دهه ۱۳۷۰، مجمع تشخیص مصلحت نظام و پس از پایان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی دفتر هاشمی رفسنجانی به این کاخ نقل‌مکان کرد. امروزه از این ساختمان در نامه‌نگاری‌های دولتی با نام ساختمان قدس یاد می‌شود و بخش‌هایی از کاخ مرمر در سال ۱۳۸۷ مرمت و بازسازی شد.
این کاخ اما به‌تازگی توسط بنیاد مستضعفان از مجمع تشخیص مصلحت نظام پس گرفته شده و به موزه تبدیل شد. بااین‌حال در هفته‌های اخیر ماجرای کاخ مرمر حاشیه‌ساز شد.
هاشمی برای ماندن در مرمر اصرار داشت؟
ماجرا از آنجا شروع شد که پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان، شنبه ۲۸ دی‌ماه در برنامه زنده تلویزیونی که از شبکه یک سیما پخش شد، اظهاراتی در مورد استقرار آیت‌الله هاشمی در کاخ مرمر و تخلیه آن مطرح کرد. صحبت‌هایی که جنجال‌آفرین شد و بحث و اظهارنظر درباره آن همچنان ادامه دارد.
فتاح در این برنامه گفته بود: «مجمع تشخیص مصلحت نظام و مرحوم آقای هاشمی‌رفسنجانی، حدود ۲۰–۲۵ سال بعد از ریاست‌جمهوری در این بنای تاریخی مستقر شدند، از همان زمان نیز به نظر می‌آید که این استقرار درست نبوده است، مسئولان نظام نباید در آن کاخ‌ها بنشینند. این کاخ‌ها را ملت از آن نظام گرفته و باید در خدمت ملت قرار بگیرد.»
فتاح در بخش دیگری از صحبت‌های خود عنوان کرد که مرحوم هاشمی حاضر به تخلیه این مکان نبود. او در این برنامه زنده گفت: «نمی‌دانستیم شکایت پیش چه کسی ببریم و به ملت چطور بگوییم؛ اما تلاش‌های صورت گرفته که توسط نهاد‌هایی خاص نیز با جدیت زیاد پیگیری شد، باعث همراهی مجمع تشخیص مصلحت نظام و تخلیه این بنای تاریخی شد. قرار بود برخی استفاده‌های دیگر برای برخی مسائل دیگر مانند تشریفات از این بنا استفاده شود که از آن نیز عدول کردند. اکنون ما داریم آنجا را به یک موزه درشان ملت ایران تبدیل می‌کنیم که در حال آماده شدن است.»
روایتی دیگر از کاخ مرمر
پس از گفته‌های پرویز فتاح، واکنش‌ها به این موضوع شروع شد. غلامرضا جوادی قم، قائم‌مقام سابق و مدیرکل حوزه ریاست دفتر مجمع تشخیص مصلحت نظام در زمان ریاست مرحوم هاشمی، داستان این ماجرا را به شکل دیگری روایت کرد.
او دراین‌باره گفت: بعد از تشکیل سازمان جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۷۶ و تفکیک مسئولیت مجمع تشخیص از مسئولیت‌های ریاست‌جمهوری در زمان مرحوم هاشمی، موضوع موردبحث یکی از جلسات شورای مجمع تشخیص، مکان جلسات بود.
ساختمان فعلی مرکز ارتباطات در بالای بزرگراه رسالت، ساختمان فعلی شورای شهر، ساختمان دبیرخانه شورای امنیت از مکان‌های موردنظر برای برگزاری جلسات مجمع تشخیص به شمار می‌رفت.
او ادامه داد: به مرحوم دکتر حبیبی و بنده مأموریت داده شد تا پیشنهادها را بررسی کنیم. از سه محل موردنظر بازدید کردیم و درنهایت طی پیشنهادی به شورای مجمع، قرار بر این شد محل ساختمان فعلی شورای شهر و ساختمان دبیرخانه شورای امنیت برای جلسات مجمع تشخیص انتخاب شود که به علت دور بودن آن‌ها از بافت اصلی پردیس حکومتی (از تقاطع پاستور و خیابان فلسطین) مورد تائید قرار نگرفتند و طبق تفسیر و مصوبه اعضای مجمع قرار شد کاخ مرمر در خیابان قدس محل جلسات باشد، آقای هاشمی اصراری بر این امر نداشتند. در آن دوره کسی به‌زور وارد ساختمان مرمر نشد، مجمع با مصوبه جلسه شورا در آن محل تشکیل جلسه می‌داد.
محسن هاشمی، فتاح را تهدید به افشا کرد
بعد از صحبت‌های رئیس بنیاد مستضعفان، محسن هاشمی رفسنجانی، پسر ارشد آیت‌الله واکنش نشان داد و گفت: «نامه‌ای به‌صورت خصوصی به ایشان نوشتم و از ایشان گله کردم.»
او ادامه داد: «من می‌دانم که ایشان ناخواسته این صحبت‌ها را گفتند و امروز هم تلفنی با ایشان صحبت خواهم کرد تا سخنانشان را تصحیح کنند.»
رئیس شورای اسلامی شهر تهران تأکید کرد: «اگر این سخنان تصحیح نشود من هم‌صحبتی خواهم کرد و از آیت‌الله هاشمی دفاع خواهم کرد و برخی مطالب را می‌گویم.»
محسن هاشمی: در همه سال‌های پس از انقلاب، مقاماتی که مسئولیت‌های حکومتی داشته و دارند، در کاخ‌های بازمانده از دوره پهلوی مستقر هستند. مثلاً محوطه ریاست‌جمهوری از قدیم معروف به کاخ سفید بود که آقای روحانی در آن مستقر است
کاخ‌ها جایی برای استقرار مسئولان!
مرمر اما تنها کاخی نیست که گفته می‌شود مسئولان در آن ساکن شده‌اند. در همین رابطه و در ادامه بحث‌های پیش‌آمده، محسن هاشمی طی توییتی به فتاح خاطرنشان کرده است: «بعید می‌دانم آقای فتاح قصد تخریب آیت‌الله هاشمی را داشتند یا اینکه ایشان نمی‌دانسته در طول ۴۰ سال بیست‌وخرده‌ای سال قوه قضاییه در کاخ مرمر بوده است. در همه سال‌های پس از انقلاب، مقاماتی که مسئولیت‌های حکومتی داشته و دارند، در کاخ‌های بازمانده از دوره پهلوی مستقر هستند. مثلاً محوطه ریاست‌جمهوری از قدیم معروف به کاخ سفید بود که آقای روحانی در آن مستقر است. یا کاخ شاهپورغلامرضا که قوه قضاییه در آن مستقر است. جایی که آقای جهانگیری در آن مستقر و هیات دولت تشکیل می‌دهد هم کاخ نخست‌وزیری بوده، پایین‌تر از آن کاخ فرح است که شورای نگهبان آنجاست.»
در توییت بعدی هاشمی به جزییات بیشتری می‌پردازد: «کاخ مرمر، بعد از انقلاب اولین‌بار قوه قضاییه در آن مستقر شد، آقایان صانعی و موسوی‌اردبیلی و یزدی تا سال ۷۴ یا ۷۵ در همین کاخ مستقر بودند؛ بعدازآن، چون این کاخ به ترمیم نیاز داشت، قوه قضاییه جابه‌جا شد و به کاخ شاهپورغلامرضا رفت.»
او در توییت آخر آورده است: «پس از فوت آیت‌الله هاشمی، آقایان موحدی و هاشمی‌شاهرودی به مرمر رفتند، یعنی تا حدود 1.5 سال بعد از فوت حاج‌آقا. پس‌ازآن، مجمع به مجلس قدیم نقل‌مکان کرد. ادعای زندگی آیت‌الله هاشمی در کاخ مرمر هم کذب است، خانواده ما اصلاً در این کاخ حضور نداشت و تنها جلسات مجمع در آن برگزار می‌شد.»
جوابیه مجمع تشخیص مصلحت نظام
در این میان اما مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز ساکت نماند و به فتاح پاسخ داد. در این جوابیه آمده است: «به دنبال اظهارات ریاست محترم بنیاد مستضعفان در برنامه نگاه یک و گزارش تهیه شده از سوی خبرگزاری صداوسیما و برخی رسانه‌های دیگر، به اطلاع عموم می‌رساند: پس از رحلت مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در سال ۱۳۹۵، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام‌نامه‌ای در خصوص محل برگزاری جلسات مجمع به محضر رهبر انقلاب نوشتند و تقاضا کردند که جلسات مجمع به ساختمان مجلس قدیم منتقل شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی با پیشنهاد دبیر مجمع موافقت کردند و طی دوسال گذشته هیچ‌کدام از روسای مجمع در آن ساختمان مستقر نشدند و هیچ جلسه‌ای از مجمع تشخیص مصلحت نظام در آنجا تشکیل نشده است.
لذا با هماهنگی آقای سعیدی‌کیا، ریاست وقت بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، باوجودآنکه تنها بخشی از ساختمان قدیم مجلس شورای اسلامی در اختیار مجمع قرار گرفت، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجموعه کاخ مرمر را به بنیاد تحویل داد و از اردیبهشت سال ۹۷ جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام در مکان جدید برگزارشده است.
مراحل بازگشایی موزه کاخ مرمر پس از تحویل این مجموعه از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام مربوط به سایر نهادها و مراجع تصمیم‌گیر بوده و انتظار آن بود که گزارش امور صادقانه از سوی مدیران و مراجع خبری به اطلاع افکار عمومی رسانده شود.»
ماجرا ازآنجا شروع شد که پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان، در برنامه زنده تلویزیونی که از شبکه یک سیما پخش شد، اظهاراتی در مورد استقرار آیت‌الله هاشمی در کاخ مرمر و تخلیه آن مطرح کرد
کاخ‌ها از آن مردم است
در آخر، تمام این بحث‌ها در حالی مطرح شده‌اند که اساساً این کاخ و سایر کاخ‌های به‌جامانده نه‌تنها در اختیار مجمع تشخیص مصلحت نظام، بلکه در اختیار بنیاد مستضعفان هم نباید باشد. سازمان میراث فرهنگی می‌گوید همه اجزای کاخ مرمر ثبت‌شده است باید در اختیار سازمان میراث قرار بگیرد.
به‌این‌ترتیب کاخ مرمر به موزه‌ای تبدیل می‌شود که ادوار مختلف تاریخ را در دل جای‌داده است. زمین این کاخ مربوط به خاندان فرمانفرمایان قاجار است. ساختمانش مرتبط با دوره پهلوی اول بوده و جلسات مربوط به یکی از پرنفوذترین شخصیت‌های تاریخ پس از انقلاب نیز در آن تشکیل می‌شده است. حالا این کاخ با این ویژگی منحصربه‌فرد در اختیار مردم است تا به آن رفت‌وآمد کنند و با بخشی از تاریخ معاصر ایران آشنا شوند.
دیدگاه تان را بنویسید