سیل در قلمرو فقر و محرومیت

رویا کاکاوند

سیلاب در سیستان و بلوچستان با قطع ارتباط 500 روستا و آسیب به پل‌ها و شبکه‌های آب و برق همراه شده‌، به‌طوری‌که برق 130 روستا قطع شده است. همچنین شبکه آب آشامیدنی 100 روستا در مناطق جنوبی و مرکزی استان از مدار خارج شده است. روستاییان و عشایر به غذا و سوخت و پتو نیاز دارند اما امکانات هلال احمر کافی نیست. خطر ریزش سقف خانه‌های گلی بالاست.

به گفته مجتبی خالدی، سخنگوی سازمان اورژانس کشور در اثر حوادث ناشی از این سیل تا کنون سه نفر در این حوادث جان خود را از دست داده‌اند که یکی از این افراد در استان سیستان و بلوچستان غرق شده است.  در استان هرمزگان نیز یک تن به علت غرق شدن در رودخانه و یک نفر به علت ریزش آوار در روستای حاجی آباد جان خود را از دست داده است. او از فعال شدن بالگردهای اورژانس در استان‌های درگیر سیل و آبگرفتگی خبر داد. هرچند از 5 فروند بالگرد در نظر گرفته شده برای این کار به علت شرایط جوی تنها دو فروند اجازه پرواز یافتند. 

تا زمان نگارش این گزارش 850 نفر که در سیلاب گرفتار شده بودند نجات داده شده و 200 خودرو هم از داخل سیلاب بیرون کشیده شده است. در حال حاضر سه اردوگاه اسکان اضطراری در سه شهرستان فنوج، کنارک و قصرقند با امکانات لازم تدارک دیده شده است.

ناپایداری جوی تا پایان هفته ادامه دارد

هفته گذشته الگوهای هواشناسی نشان می‌داد در هفته پیش رو سامانه بارشی جدیدی وارد کشور می‌شود و باید منتظر کاهش دمای هوا، بارش‌های سنگین و در نتیجه سیل، آبگرفتگی و کولاک در اقصا نقاط کشور باشیم. مشابه همان اتفاقی که در سال‌های اخیر به ویژه نوروز 98شاهد آن بوده‌ایم. هشدارها شروع شد. اما این بار هم سرعت و وسعیت آنچه پیش رو بود خارج از کنترل انسانی بود.

به گفته مرتضی سلیمی، رییس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر کولاک برف و سیل و آبگرفتگی از ١٨ لغایت ٢٢ دی ماه سال جاری ٢٦ استان به جز تهران، خراسان شمالی، گیلان، اردبیل و همدان را درگیر کرد. سازمان امداد و نجارت کشور با  ٢١٤ تیم شامل ١٠٧١ نفر به کمک آسیب دیدگان حوادث جوی شتافتند و تا لحظه نگارش این گزارش عملیات امدادرسانی در استان های هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان همچنان ادامه دارد.

افزون بر این که سازمان هواشناسی کشور پیش بینی کرده است که رگبار باران و رعد و برق، وزش باد شدید، احتمال بارش تگرگ، مواج و متلاطم شدن خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان سه شنبه ۲۴ دی ماه در شرق هرمزگان، خلیج فارس، سواحل و جزایر آن و تنگه هرمز، غرب دریای عمان و چهارشنبه ۲۵دی ماه در تنگه هرمز و دریای عمان ادامه خواهد داشت. بنابراین آبگرفتگی معابر عمومی، جاری شدن روان‌آب، برخورد صاعقه و افزایش ارتفاع موج در سواحل استان‌های جنوبی ادامه خواهد داشت. 

همچنین وزش باد شدید سه شنبه  ۲۴ دی ماه در استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی، یزد و فارس و  چهارشنبه ۲۵ دی ماه دراستان‌های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و شرق هرمزگان رخ می‌دهد . این یعنی تمام استان‌های مرکزی و جنوبی کشور باید تا پایان هفته آماده حوادث جوی باشند.

۶۴ درصد سدهای سیستان و بلوچستان پر است

میزان بارندگی متوسط دراز مدت (نرمال) استان سیستان و بلوچستان ۳۱.۹ میلیمتر است. این میزان در سال گذشته که شاهد سیلی ویرانگر در این استان بودیم به ۳.۹ میلیمتر رسید.بود.  اما میزان بارندگی استان سیستان و بلوچستان از ابتدای سال آبی جاری (از اول مهرماه تا ۱۹ دی ماه ۹۸) ۶۹.۷ میلیمتر بوده است. این یعنی رشد هزار و ۶۸۷ درصدی بارندگی در این استان.

در نتیجه این بارش ها میزان آب ورودی به سدهای استان سیستان و بلوچستان ۱۳۶ میلیون متر مکعب بوده است و تا کنون ۶۴ درصد سدهای این استان پر شده است.

به گفته رئیس سازمان مدیریت بحران کشور براثر بارش‌های شدید اخیر ۲ سد پیشین و زیردان در جنوب سیستان و بلوچستان سرریز شده‌اند. ساکنان پایین دست این سدها برای جلوگیری از خطرات احتمالی تخلیه و به محل های امن و کم خطر منتقل شده‌اند

 البته به گفته اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور براثر بارش‌های شدید اخیر ۲ سد پیشین و زیردان در جنوب سیستان و بلوچستان سرریز شده اند. ساکنان پایین دست این سدها برای جلوگیری از خطرات احتمالی تخلیه و به محل های امن و کم خطر منتقل شده اند.

همچنین صاحب گل صالحی، فرماندار خاش اعلام کرده است که به دنبال وقوع بارش‌های سنگین و سیلابی اخیر در شهرستان خاش افزون بر 60 میلیون متر مکعب آب پشت سدهای خاکی و سنگی و ملاتی این شهرستان ذخیره شده است. سدهای واقع در گوهرکوه، نوک آباد و ایرندگان و مرکزی خاش هم آبگیری و بخش قابل توجهی آب پشت آنها ذخیره شده است.

البته او هشدار می‌دهد که به دنبال وقوع بارش ها ده ها دیوار حفاظتی و بند خاکی تخریب شده‌اند.

 از آن جایی که پیش بینی بارش های سنگین ادامه دارد و هنوز تا پایان سال آبی زمانی باقی مانده است این می تواند هشداری جدی تلقی شود. 

به خاطر داشته باشید سیل نوروز 98 در خوزستان که منجر به سرریز شدن سد دز شد، بیش از 40 هزار میلیارد تومان خسارت به جای گذاشت. 

علت بارش‌های شدید جنوب کشور چیست؟

ایران سه دهه خشکسالی را پشت سر گذاشته است و سه سالی هست که با بارندگی های شدید و سیل آسا مواجه شده است . کهنسالان و آنانی که نگاهی سنتی‌تر دارند معتقدند ایران بر اساس یک روند طبیعی چند هزار ساله پس از گذراندن دوره خشکسالی حالا وارد دوره تر سالی شده است. اما کارشناسان هواشناسی و اقلییم‌شناسان نظر متفاوتی دارند. آنها این روند را ناشی از تغییرات اقلیمی در منطقه و در نهایت گرمایش زمین می‌دانند.  رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور دو عامل «تغییر پذیری آب و هوا» و «تغییرات اقلیمی» را علت تغییر الگوی بارش‌ها و بارش‌های شدید در جنوب کشور می‌داند.

احد وظیفه، درباره علت تغییر الگوی بارش‌ها در کشور می‌گوید: «در درجه اول می‌توان به این موضوع اشاره کرد که آب و هوا و اقلیم به‌صورت جهانی همواره تغییرپذیر است همچنین تغییرات اقلیمی الگوهای جوی را تا حدودی تحت تاثیر قرار داده است. از سوی دیگر سیستم‌های هواشناسی حرکت موجی دارند و فرآیندهای گسترده‌ای نیز در شکل‌گیری این امواج دخالت می‌کنند. برای مثال نوسانات جنوبی، نوسانات دو قطبی اقیانوس هند، نوسانات پرفشار سیبری و نوسانات اقیانوس اطلس شمالی امواج بزرگ مقیاسی هستند که که در شکل‌گیری امواجی که از غرب به شرق حرکت می‌کنند، تاثیرگذارند.»

در پی بارندگی‌های شدید اخیر و جاری شدن سیل راه ارتباطی 500 روستای این استان مسدود و برق 130 روستا قطع شده است. همچنین شبکه آب آشامیدنی 100 روستا در مناطق جنوبی و مرکزی استان از مدار خارج شده است

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور با بیان اینکه سال گذشته ما در کشور بارندگی خوبی داشتیم اما اروپای غربی سال خوبی از نظر بارندگی نداشت، ادامه می‌دهد:« امواج در این بازه زمانی به گونه‌ای شکل گرفته بود که بخش گرم و پایدار آن در اروپای غربی قرار داشت و بخش ناپایدار آن روی شرق مدیترانه و خاورمیانه گسترده شده بود. در حال حاضر هم امواج جوی به گونه‌ای است که بارش‌های خوبی در سواحل شرقی خلیج فارس پیش‌بینی می‌شود.»

او گرمای بی‌سابقه در استرالیا و حوادث اخیر آن را ناشی از این الگو می‌داند.