شهروندی دیجیتال و اهمیت آموزش به کودکان

شهرام نورمحمدی، حقوقدان و مدرس دانشگاه

این روزها می‌بینیم که به رفتار مردم ایران در فضای مجازی از قبیل بی‌احترامی به چهره‌های شناخته‌شده یا افشای امور شخصی سلبریتی‌ها، انتقادات زیادی وارد می‌شود. برای همه روشن است که به منظور حصول اطمینان از عدم سوءاستفاده از امکانات نامحدود فضای مجازی، نیاز است در جامعه قواعد و هنجارهایی رفتاری ایجاد شود. به همین دلیل است که امروزه بحث شهروندی دیجیتال بخصوص در جوامع توسعه‌یافته مورد توجه خاص سیاستگذاران قرار گرفته است تا اهدافی نظیر اصلاح رفتار مردم در فضای مجازی، درک صحیح از نحوه کار فناوری‌های ارتباطی، آموزش اخلاق و قوانین دیجیتال، اطلاعات لازم درباره حفظ امنیت در فضای مجازی و غیره پوشش داده شود. در مقابل، شهروندان باید مسئولیت‌پذیری دیجیتال داشته باشند. منظور از مسئولیت‌پذیری دیجیتال این است که شهروندان باید از تمام ابزارهای تکنولوژیکی که در دسترس دارند، به نحوی اخلاقی و پذیرفته‌شده استفاده کنند. به این ترتیب باید اطمینان حاصل شود که مردم از حق حفظ حریم شخصی و آزادی بیان خود به شیوه‌ای مناسب در فضای مجازی بهره ببرند. تردیدی نیست که اصلاح رفتار مردم در فضای مجازی نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و آموزش از دوران کودکی، از این حیث اهمیتی بسزا دارد. امروز فناوری ارتباطات بخشی جدانشدنی از زندگی کودکان و نوجوانان ماست و آنها در همه جا به فضای مجازی دسترسی دارند. بنابراین به همان اندزه که والدین و نظام آموزشی، قواعد زندگی در جامعه را به فرزندان میهن آموزش می‌دهند، اهمیت دارد که آموزش قواعد و هنجارهای شهروندی دیجیتال نیز مدنظر قرار بگیرد. علاوه بر مباحث مرتبط با حفظ امنیت حریم شخصی در فضای آنلاین، موضوعاتی نظیر رعایت کپی‌رایت، سرقت علمی و رعایت حق مؤلف هنگام استفاده از محتوای ادبی و علمی در اینترنت را نیز می‌توان به کودکان و نوجوانان آموخت. برای آموزش چگونگی حفظ امنیت در فضای مجازی و جلوگیری از نفوذ هکرها، باید کارگاه‌هایی در مدارس برای محصلان و والدین آنها برگزار شود. مساله‌ مهمی مانند بقای رد پای حضور ما در فضای مجازی، اهمیت آن و تاثیری که بر زندگی تحصیلی و شغلی افراد می‌تواند داشته باشد، باید به نحو روشن و صحیحی به دانش‌آموزان گوشزد شود. در حالی که شاهد رواج استفاده آموزشی از ابزارهای ارتباطی در مدارس و محاصره شدن کودکان و نوجوانان با انواع رایانه‌ها، تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند هستیم، بسیار ضرورت دارد که فرهنگ صحیح و امن استفاده از این ابزارها را با جدیت بیشتر از قبل به آنها آموزش دهیم.