افزایش سطح غنی‌سازی و چراغ سبز مشروط برای مذاکره؛
بیم و امیدهای تازه تهران برای ترامپ
ایران دیروز ابتکار عمل را به دست گرفت و در یک نشست خبری اعلام کرد که از دقایقی دیگر میزان غنی‌سازی اورانیوم ایران دیگر آن میزانی که در برجام تعیین شده، یعنی ۳.۶۷ درصد نخواهد بود. در عین حال حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در گفتگوی یک ساعته تلفنی با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه ۱+۴ را در ادبیات خود به ۵+۱ تغییر داد و عباس عراقچی نیز گفت که منعی ندارد آمریکا به شرط توقف تحریم‌ها در گفتگوها شرکت کند.
محبوبه ولی
طی چندین هفته گذشته مقامات ایرانی بارها اعلام کرده‌اند که روز شانزدهم تیرماه، سرآغاز مرحله دوم کاهش تعهدات برجامی ایران خواهد بود؛ پیرو همین وعده دیروز علی ربیعی، سخنگوی دولت، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی و عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه در نشست خبری مشترکی تصمیمات تازه برای دور تازه کاهش تعهدات برجامی ایران را شرح دادند.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این نشست با بیان اینکه گام دوم با دستور رئیس‌جمهوری امروز برداشته شد، گفت که رونوشت تغییراتی که قرار است از 16 تیر اعمال شود، به نماینده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران تحویل می‌شود. او روز گذشته تاکید کرد که «تا ساعاتی دیگر فرآیند غنی‌سازی بالاتر از ۳.۶۷ درصد آغاز می‌شود و احتمالا فردا صبح (یعنی امروز) که نماینده آژانس برای نمونه‌گیری می‌رود این غنی‌سازی بالاتر از ۳.۶۷ خواهد بود.» همچنین گفته شد که در نامه‌ای از سوی محمدجواد ظریف به فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا جزئیات گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران به اطلاع این اتحادیه خواهد رسید. برخی خبرگزاری‌های خارجی روز شنبه به نقل از منابع آگاه اعلام کردند که ایران قصد دارد سطح غنی‌سازی را به پنج درصد افزایش دهد و علی‌اکبر ولایتی نیز در گفتگویی با سایت KHAMENEI.IR به این موضوع اشاره کرد و گفت «برای اینکه بتوانیم از اورانیوم در رآکتور بوشهر استفاده کنیم، باید غلظتش حدود پنج درصد باشد»؛ با این حال در نشست خبری دیروز اینکه افزایش غنی‌سازی تا چه میزان خواهد بود، اعلام نشد و سخنگوی سازمان انرژی اتمی صرفا به همین توضیح بسنده کرد که «مبنای غلظت اورانیوم بر اساس نیاز ایران خواهد بود.» البته عباس عراقچی نیز در این باره گفت: «میزان عدد مهم نیست و این موضوع اهمیت سیاسی دارد. اینکه درصد غنی‌سازی ما چه عددی است مهم نیست، مهم این است که ما پایبند به این محدودیت‌ها نیستیم.»
تبدیل اروپا به اهرم فشاری بر آمریکا
مدتهاست مسجل شده که اروپا توانایی حفظ برجام را ندارد و غالب ناظران از داخلی و خارجی متفق‌القول معتقدند که آنکه باید آتش این شعله را خاموش کند دولت دونالد ترامپ است. اینستکس به عنوان راهکار اروپایی‌ها برای دور زدن تحریم‌های آمریکا تاکنون به نتیجه نرسیده و روحانی چند روز پیش آن را «اینستکس توخالی» تعبیر کرد و گفت که به درد ما نمی‌خورد.
روز گذشته نیز عباس عراقچی در نشست خبری مذکور به آن اشاره کرد و گفت: «اگر اروپایی‌ها از طریق اینستکس یا غیر از آن انتظارات ما را برآورده می‌کردند، الآن در این مرحله نبودیم، به خصوص در حوزه فروش نفت و دسترسی به درآمدهای نفتی کاری نتوانستند انجام دهند.»
در این مرحله به نظر می‌رسد ایران با قطع امید از اروپا و برنامه اینستکس آن، تصمیم گرفته از طریق اروپا، دولت ترامپ را تحت فشار بگذارد تا وادار به لغو تحریم‌ها شود. در واقع پیام کاهش تعهدات برجامی‌اش نیز بیش از آنکه برای اروپا باشد برای آمریکاست؛ پیام مکرر بازگشت به برجام. در عین حال امید بازگشت به میز مذاکره را نیز برای ترامپ کور نکرده است منتهی بازگشتی «مشروط». شاهد این ادعا محتوای مکالمه تلفنی روحانی و مکرون و اظهارات عباس عراقچی است.
تغییر اعداد در ادبیات
چندین ساعت پیش از آنکه سه مقام ایرانی در نشستی خبری مرحله دوم کاهش تعهدات برجامی ایران را رسما اعلام کنند، حسن روحانی گفتگویی تلفنی مفصل و یک ساعته با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه داشت.
روحانی در این گفتگو دست بر توقف تحریم‌ها گذاشته و گفته است: «توقف تمامی تحریم‌ها می‌تواند آغازی برای یک حرکت بین ایران و ۱+۵ باشد.» یاد کردن از 1+5 در گفته‌های رئیس‌جمهوری در حالی است که پیش از این هر بار گفتگو میان ایران و 1+4 مطرح می‌شد. کاخ الیزه بعد از این مکالمه تلفنی، اعلام کرد که مکرون با روحانی به توافق رسید که شرایط از سرگیری گفتگو بین «همه طرف‌ها» را تا 9 روز دیگر (۱۵ ژوئیه/۲۴ تیر) بررسی کند.
مکرون 10 روز پیش نیز گفته بود که تلاش می‌کند همتای آمریکایی خود، دونالد ترامپ را متقاعد کند برخی تحریم‌های ایران را کنار بگذارد تا فرصتی برای مذاکرات فراهم شود. او توصیه کرده بود که آمریکا اگر می‌خواهد با ایران مذاکره کند، بخشی از تحریم‌ها را لغو کند.
عراقچی دیروز در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا مکرون پیشنهاد جدیدی داده است که لحن از 1+4 به 1+5 تغییر کرده است، گفت: «ایده‌هایی میان ایران و گروه 1+4 وجود دارد که اگر لازم شد منعی ندارد آمریکا به شرط توقف تحریم‌ها در گفتگوها شرکت کند. البته از نظر ما آمریکا از برجام خارج شده و مفهومی به معنای 1+5 دیگر وجود ندارد و اگر به آن اشاره شد مجموعه کشورها در گفت‌وگوها است.»
تا ساعاتی دیگر فرآیند غنی‌سازی بالاتر از ۳.۶۷ درصد آغاز می‌شود و احتمالا فردا صبح (یعنی امروز) که نماینده آژانس برای نمونه‌گیری می‌رود این غنی‌سازی بالاتر از ۳.۶۷ خواهد بود. اینکه درصد غنی‌سازی چقدر است مهم نیست، مهم این است که ما دیگر پایبند به این محدودیت‌ها نیستیم
وی با بیان اینکه ما با گروه ۴+۱ گفت‌وگو می‌کنیم و بحثی با آمریکا نداریم افزود: امیدواریم در روزهای آتی با تصمیم ایران و طرف‌های دیگر برجام به ابتکارات جدیدتر که منجر به گفت‌وگوهای جدیدتری شود به نتیجه برسیم.
مکانیسم ماشه فعال نمی‌شود
با این حساب به نظر می‌رسد ایران امید دارد که اروپا بتواند دولت ترامپ را متقاعد کند تا سیاست خود را تغییر دهد و حتی در این راستا ادبیات خود را اندکی تغییر داده و این امید را به آمریکا داده که اگر از خر شیطان پیاده شود، این امکان را خواهد داشت که همراه با دیگر طرف‌های برجام با ایران سر یک میز بنشیند؛ اما آیا این مقدار ترامپ را کفایت خواهد کرد؟ او که علاقه به دیدارهای خاص، بی‌سابقه و ژست برنده گرفتن مقابل دوربین‌ها دارد، راضی خواهد شد که به دیپلماسی منطقی بازگردد؟
پاسخ سوال مثبت باشد یا منفی، به هر حال اروپا در حال تلاش است تا این اتفاق بیافتد. برای نشان دادن این حسن نیت نیز کاخ الیزه دیروز بعد از اعلام آغاز دور دوم کاهش تعهدات برجامی ایران اعلام کرد که در برابر این اقدام مکانیسم ماشه را فعال نخواهد کرد.
دفتر کاخ ریاست جمهوری فرانسه در بیانیه‌ای که دیروز منتشر کرد، اقدام ایران درخصوص افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم را محکوم کرد اما در عین حال با اشاره به گفتگوی روسای‌جمهوری ایران و فرانسه، تاکید کرد که «راه‌های ادامه مذاکرات بر سر یافتن راه‌های زنده نگه داشتن توافق هسته‌ای مورد بحث طرفین قرار گرفت.»
کاخ الیزه دیروز اعلام کرد که مکانیسم ماشه را در برابر اقدام اخیر ایران فعال نخواهد کرد. مکانیسم ماشه، ساز و کاری در برجام است که طی آن با «عدول» ایران از تعهداتش، تحریم‌های سازمان ملل به صورت خودکار مجددا فعال می‌شوند
در بخش دیگری از بیانیه نیز آمده بود که «مکانیسم ماشه در برابر اقدام اخیر ایران فعال نخواهد شد.» مکانیسم ماشه به ساز و کاری در توافق هسته‌ای ایران و گروه کشورهای 1+5 اطلاق می‌شود که در آن «عدول» ایران از تعهداتش باعث می‌شود تحریم‌های سازمان ملل به صورت خودکار مجددا علیه تهران فعال شوند.
فعال شدن این مکانیسم خواسته بزرگ اسرائیل، آمریکا و متحدان آنها در منطقه است اما با بیانیه کاخ الیزه به نظر می‌رسد اروپا قصد دارد تا حد ممکن مانع از فعال شدن این مکانیسم شود. بدین ترتیب توپ در حال حاضر در زمین اروپا و آمریکاست و ایران دیروز تهدید کرد که اگر با گام دوم نیز به نتیجه نرسد، شصت روز دیگر گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای خود را خواهد برداشت.
دیدگاه تان را بنویسید