آنچه انتظار میرود رهاورد سلطان همیشه میانجی عمان در سفر به تهران باشد؛
نسخه‌‌‌ای از یک توافق جدید
حسام‌الدین اسلاملو
چند روز پیش احمد زیدآبادی، تحلیلگر سیاسی با شاره به سفر قریب‌الوقوع پادشاه عمان به ایران برای حل و فصل مسئله اتمی نوشت: «بجز من، فقط این جناب سلطان است که همچنان امیدش را به یافتن راه‌حلی دیپلماتیک برای معضل اتمی کشور از دست نداده است! راستش من نفر سومی را در این جهان پهناور سراغ ندارم که دیگر امیدی به حل این مشکل داشته باشد.»
حالا آن روز فرارسیده؛ اگر یک بخت دیگر ایران برای حل و فصل مسالمت‌آمیز مناقشه هستهای دوباره به امید مسائل واهی از دست نرود.
درحالی که خبرها از موفقیت عمان در میانجیگری بین ایران و بلژیک درباره پرونده اتباع بازداشتی در دو کشور حکایت داشت، این بار جزئیات سفر سلطان عمان به ایران نیز منتشر شد.
پیام سلطان برای تهران
هرچند برخلاف نظر تحلیلگران پیرامون انگیزه سفر سلطان عمان، مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه سعی کرده سفر سلطان عمان به تهران را در ارتباط با همکاری‌های مشترک دو کشور تعریف کند. علیرضا عنایتی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اظهارنظرهای صورت گرفته در چند روز اخیر در ارتباط با این سفر آیا سلطان عمان در سفر به تهران حامل پیام خاصی است؟ اظهار کرد: من از این موضوع اطلاعی ندارم.»
در میان این گمانه‌زنی‌ها و اصرار و انکارهاست که هیثم بن طارق آل سعید، سلطان عمان به دعوت رسمی رئیسجمهور کشورمان امروز (یکشنبه) به تهران سفر می‌کند و عصر یکشنبه در مجموعه فرهنگی-تاریخی سعدآباد به طور رسمی مورد استقبال ابراهیم رئیسی قرار می‌گیرد.
مذاکرات دوجانبه روسای جمهور ایران و عمان و گفت‌وگو و رایزنی هیأت‌های عالی‌رتبه دو کشور از جمله برنامه‌های این سفر است.
با این حال بسیاری از تحلیلگران نکته اصلی در مورد سفر پادشاه عمان به ایران را در این می‌دانند که او بیش از آنکه میانجی باشد، واسطه و پیام‌رسان است. در همین باره فرارو احتمال گره‌گشایی هستهای را در سفر سلطان عمان به تهران بررسی کرده است.
جلال خوش‌چهره، کارشناس حوزه سیاست خارجی در کنار اشاره به تاثیر مثبت احتمالی این سفر بر کاهش قیمت ارز و سکه در ایران، گفت: «در ماه‌های اخیر، مشاور امنیت ملی دولت بایدن یعنی جیک سالیوان، از نقش پررنگ‌تری در مورد مسائل ایران برخوردار شده و رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در مساله ایران با تضعیف نقش خود رو به رو بوده است. موضوعی که در نوع خود می‌تواند به این نکته اشاره داشته باشد که جیک سالیوان در جریان سفر اخیرش به منطقه، پیام‌های خاصی را به ویژه در حوزه مساله هستهای ایران به پادشاه عمان منتقل کرده و وی اکنون حامل پیام‌هایی تازه و مهم برای ایران است.»
او فکر می‌کند پادشاه عمان اگر مطمئن بود که در سفر به ایران، به نتیجه‌ای نخواهد رسید، بدون تردید، خود این سفر را انجام نمی‌داد و مثلا وزیر خارجه‌اش را روانه تهران می‌کرد.
به گفته‌ی وی حتی تعویق در این سفر هم به خاطر اطمینان طرف عمانی از موفقیت در مبادله اخیر زندانیان ایران با اروپا بوده است. او سپس نتیجه می‌گیرد: «به صورت طبیعی باید انتظار وقوع برخی اتفاقات را داشته باشیم و اصلی‌ترین احتمال در این زمینه همانطور که پیشتر نیز گفتم معطوف به مساله برجام است.»
خوش‌چهره با اشاره به اینکه در مورد مساله اتمی ایران ما نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی را در پیش داریم از چشم‌اندازهای پایانی توافق برجام در شهریور ماه سال جاری می‌گوید و این چالش که آیا موشک‌های تازه آزمایش شده ایرانی نقض قطعنامه‌های شورای امنیت هستند یا خیر؟
شر مکانیسم ماشه از سر ایران کم میشود؟
فریدون مجلسی، کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در مورد علت اصلی سفر سلطان عمان به ایران گفت: سلطنت عمان در سال‌های اخیر در وهله اول به خاطر منافع کشور خودش به دنبال آرامش در منطقه است و به همین دلیل صمیمانه سعی دارد بن‌بست‌ها و مشکلاتی که زمینه‌ساز تنش ایران با منطقه میشود را آرامش ببخشد. در گذشته سلطان قابوس پادرمیانی می‌کرد که باعث رسیدن به برجام شد که می‌توانست راهگشایی برای مشکلات ایران باشد. سلطنت عمان توانسته خود را به حکومتی مدرن، امروزی و موثر در منطقه تبدیل کند.
او در ادامه در پاسخ به پرسشی در مورد اینکه آیا سلطان عمان پیغامی در مورد برجام دارد، گفت: برای ایران فقط تعهداتی که در ان‌پی‌تی دارد کماکان باقی است و سلطنت عمان هم چنان قدرت و نفوذی نیست که بتواند کاری برای آن بکند. اما دارای یک نفوذ اخلاقی در منطقه است که می‌تواند راه‌حل دیگری قبل از رسیدن به دوران تهدیدآمیز برجام که در ماه اکتبر فرا می‌رسد، پیدا کند و از افتادن ایران به دام مکانیسم ماشه جلوگیری به عمل آورد.
میانجی روابط ایران و مصر
مجلسی در مورد سفر سلطان هیثم به مصر و امکان این که او بخواهد بین تهران و قاهره میانجیگری کند، توضیح داد: هم ایران و هم مصر تمایل به برقراری روابط سیاسی به عنوان دو کشور اصلی منطقه داشته و دارند. روابط دو کشور هم در سطح سفارت است اما اسم سفیر حافظ منافع است. فقط یک شرط باقی مانده و آن برداشتن تابلو خیابانی با نام ضارب سادات است که با توجه به اینکه تابلو مربوط به عربستان رفع ایراد شد، احتمال اینکه برای مصر هم این اتفاق بیافتد وجود دارد. روابط سیاسی بین ایران و مصر برقرار خواهد شد و سلطان عمان هم از روی حسن نیت در آن پادرمیانی می‌کند.
در همین باره یک رسانه اماراتی ضمن تایید گفت‌وگوهای پادشاه عمان در مصر درباره ازسرگیری روابط بین قاهره و تهران، از درخواست‌های مصر از ایران در این مذاکرات پرده برداشت.
به گزارش اعتمادآنلاین، پایگاه خبری اماراتی thenational چند روز پیش با رد اظهارات سامح شکری، وزیر خارجه مصر درمورد نبود هیچ نوع مذاکراتی بین تهران و قاهره، با استناد به اظهارات دو مسئول مصری خبر داد، قاهره در این مذاکرات خواهان همکاری تهران در گسترش روابط اقتصادی و تجاری مصر با کشورهایی مانند عراق، سوریه و لبنان است.
این رسانه اماراتی همچنین به نقل از دو مسئول مصری ادعا کرد، مصر تلاش خواهد کرد ایران را متقاعد کند از حمایت و پشتیبانی خود از حماس و جهاد اسلامی دو گروه فلسطینی اصلی فعال در نوار غزه به عنوان منطقه مجاور مصر دست بردارد یا حداقل دامنه این حمایت را کاهش دهد.
بر اساس ادعاهای این رسانه، قاهره درگیری دو گروه فلسطینی با اسرائیل را تهدیدی برای امنیت مصر تلقی می‌کند.
آزادی پول‌های بلوکه شده
علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق روز شنبه گفت: «مذاکرات چراغ خاموش تیم فنی حوزه بانکی در یکی از کشورهای همسایه هم‌‌‌اکنون به طور موفقیت‌‌‌آمیز به پایان رسید؛ یقینا به‌‌‌زودی شاهد گشایش در حوزه ارزی خواهیم بود!»
دنیای اقتصاد به همین بهانه سه گزینه را به عنوان دستورکارهای احتمالی اولین سفر سلطان عمان به ایران مطرح کرد. یکی موضوع تبادل زندانیان و اینکه رئیسجمهور آمریکا و سلطان عمان نیز تا حد زیادی روی مساله تبادل زندانیان متمرکز بود و بایدن از نقش میانجی‌‌‌گر عمان در مساله آزادی شهروندان آمریکایی تقدیر کرد.
موضوعی که براساس این تحلیل ممکن است منجر به آزادی داراییهای بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی و حتی شاید عراق شود و علاوه بر هفت میلیارد پول بلوکه شده در کره جنوبی، بخشی از داراییهای بلوکه‌شده در عراق نیز آزاد شود.
کارشناس مسائل بین‌الملل: برای ایران تعهداتی که در ان‌پی‌تی دارد کماکان باقی است و سلطان عمان دارای یک نفوذ اخلاقی در منطقه است که می‌تواند راه‌حل دیگری قبل از رسیدن به دوران تهدیدآمیز برجام پیدا کند تا از افتادن ایران به دام مکانیسم ماشه جلوگیری شود
سوغات برجامی سلطان
یکی دیگر از دستورکارهای احتمالی سلطان عمان، احتمال پیگیری احیای مذاکرات هستهای بین ایران و آمریکا است. اخیرا معاون وزیر خارجه عمان با همتای بلژیکی خود دیدار کرد و قبلا هم با علی باقری دیدار کرده بود. بنابراین موضوع مذاکرات هستهای نیز در دستور کار است ولی با توجه به پیچیدگی‌‌‌های مذاکرات هستهای ظن و گمان کمتری میرود که در این سفر سوغات سلطان عمان درباره برجام باشد.
گرچه نمی‌‌‌توان این احتمال را به کل نادیده گرفت و اگر حتی با احتمال کم این سفر دستورکار هستهای داشته باشد، این پرسش مطرح میشود که این پیام‌‌‌ها دقیقا به دنبال احیای چه نسخه‌‌‌ای از توافق برجام هستند. به بیان ساده‌‌‌تر آیا آنها می‌‌‌خواهند برجامِ سال ۲۰۱۵ را احیا کنند یا نسخه‌‌‌ای از برجام را مدنظر دارند که پیشتر اتحادیه اروپا در قالب طرحی خواستار حصول توافق در مورد آن شده بود یا اساسا طرحی تازه برای احیای برجام در کار است و می‌‌‌خواهند نسخه‌‌‌ای از یک توافق جدید را ارائه دهند.
از آنجا که در آستانه این سفر وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگوی تلفنی با بدربن‌حمد البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان در خصوص برنامه‌های محتوایی پیش‌بینی‌شده بحث و تبادل نظر کردند و حسین امیرعبداللهیان دیدار و تماس‌‌‌های سران دو کشور را بسیار حائز اهمیت توصیف کرد؛ می‌توان حدس زد که بعید نیست در میانه‌ی درگیری در شرق کشور با طالبان این بار برای اطمینان خاطر از طرف غربی، یکباره شاهد کاهش سطح تنش با غرب نیز باشیم. چنانچه چنین رویکردی بی‌سابقه نیست و در ماجرای توافق با عربستان نیز اتفاق افتاد.
به ویژه که عمان کشوری است که سال‌هاست به میانجیگری در روابط ایران و آمریکا شهره است. بنابراین اگر سلطان عمان خود شخصا به جای وزیر امور خارجه یا هر مقام دیگری تصمیم به سفر به تهران گرفته نشان از اهمیت موضوع دارد.
دیدگاه تان را بنویسید