نهاد بالادستی روی لبة تیغ انتقاد

نفیسه زارع‌کهن

داستان انتقاد و گله‌گذاری به شورای نگهبان ماجرای تازه‌ای نیست، سال‌هاست که به روند بررسی تایید صلاحیت‌ها توسط این نهاد به ویژه از سوی اصلاح‌طلبان و تحول‌خواهان اعتراض می‌شود و به باور منتقدان روش شورای نگهبان در بررسی و اعلام صلاحیت‌ها نه‌تنها کمکی به مشارکت مردم در انتخابات نکرده، بلکه به نظر می‌رسد نقش مهمی در کاهش مشارکت آن‌ها داشته است.

پس از اعتراض و بسط‌نشینی نمایندگان مجلس ششم در برابر رد صلاحیت گسترده آن‌ها برای ورود به مجلس هفتم، شاید نامه انتقادی علی لاریجانی که دو روز قبل منتشر شد و نسبت به رد صلاحیت خود در انتخابات ریاست جمهوری اخیر اعتراض کرد و دلایل رد صلاحیت خود را یک به یک خطاب به شورای نگهبان پاسخ داد جدی‌ترین اتفاقی بوده که طی چند دهه اخیر نسبت به عملکرد این شورا رخ داده است چه حتی زمانی که ‌هاشمی رفسنجانی به عنوان یکی از ارکان نظام در انتخابات ریاست جمهوری رد صلاحیت شد؛  چنین سروصدایی ایجاد نشد.

رد صلاحیت افرادی، چون مسعود پزشکیان، علی لاریجانی و علی مطهری در انتخابات اخیر ریاست جمهوری و شیوه برخورد با افراد چنان حیرت فعالان سیاسی را برانگیخت که سعید حجاریان، در توییتی نوشت: بیانیه اعلام مواضع شورای نگهبان آغاز عملیات اجرایی طرح انتصاب نخست‌وزیر در لفافه انتخابات ریاست‌جمهوری است؛ امید آنکه نتیجه این عملیات انطباق مسئولیت‌ها و اختیارات باشد.

در برابر همین حیرت‌ها و تعجب‌ها بود که خبر آمد حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در واکنش به رد صلاحیت‌ها طی نامه‌ای به رهبر انقلاب از ایشان خواسته که در مسئله رد صلاحیت‌ها ورود کنند و در همین راستا هم بود که مقام معظم رهبری روز جمعه ۱۴ خرداد خطاب به شورای نگهبان فرمودند: به این افراد و بستگانشان نسبت‌هایی داده شد که معلوم شد خلاف است و مبنای آن گزارش‌های خلاف واقع است. مطالبه من این است که دستگاه‌های مسئول جبران کنند.

با این پیام رهبر انقلاب همه را گمان بر آن رفت که حتما شورای نگهبان در پاسخ به ایشان تاییدیه لااقل علی لاریجانی را اعلام خواهد کرد اما بر حیرت‌ها بیشتر افزوده شد وقتی که در همان روز یعنی ۱۴ خرداد  این نهاد در پاسخ به مطالبه رهبری، اطلاعیه‌ای صادر کرد که هیچ تاثیری در اصل رد صلاحیت‌ها نداشت تنها برای ایشان آرزوی صحت و سلامت کرد و نوشت: شورای نگهبان ضمن تاکید بر حفظ حرمت اشخاص و محکوم نمودن هتک حرمت و حیثیت داوطلبان و خانواده‌های ایشان از کلیه رسانه‌ها موکدا می‌خواهد با توجه به محرمانه بودن بررسی صلاحیت‌ها در این شورا و با عنایت به اینکه در بررسی‌ها مجموعه‌ای از موضوعات، مستندات و مدارک مورد ارزیابی قرار گرفته و برخی گزارش‌های نادرست در نظریه نهایی شورای نگهبان موثر نبوده است، از گمانه‌زنی و استناد به امور غیرواقعی و نادرست اجتناب نمایند. پاسخی که حالا می‌توان با انتشار علل رد صلاحیت علی لاریجانی به نادرست بودن آن پی برد.پس از این اتفاقات و شروع ریاست جمهوری ابراهیم رییسی، لاریجانی بار‌ها از شورای نگهبان خواست تا دلایل رد صلاحیتش را منتشر کند، گرچه این اتفاق نیفتاد و تنها محرمانه به خودش ابلاغ شد و بر همین اساس هم بود که وی نامه‌ای  ۲۰ صفحه‌ای به شورای نگهبان نوشت و  به مباحث مطرح شده از سوی شورای نگهبان پاسخ داد و رونوشت آن را برای سران قوا و بسیاری از شخصیت‌های سیاسی ارسال کرد.داستان اما دیگرگونه شد وقتی که چند روز قبل سعید آگنجی، خبرنگار ساکن فنلاند در کانال تلگرامی خود تصویر نامه محرمانه شورای نگهبان به علی لاریجانی را منتشر کرد، به این ترتیب مهر محرمانه نامه شکست و پس از آن بود که رسانه‌ها متن نامه ۲۰ صفحه‌ای علی لاریجانی که پاسخی بود به استدلال‌های شورای نگهبان  را منتشر کردند.دلایل شورای نگهبان برای رد صلاحیت لاریجانی مواردی هم چون مواضع سیاسی در سال ۸۸، حمایت از افراد ردصلاحیت شده و به‌کارگیری آنان، اقامت اعضای خانواده در انگلستان و آمریکا، سفرهای متعدد خارجی، عدم رعایت ساده زیستی و تلقی سهیم بودن در بخش‌هایی از نابسامانی و وضع موجود بود. و چنین بود که او در پاسخ خود بند به بند به ادعاهای شورای نگهبان پاسخ داد و نوشت: شورای نگهبان در مورد دلیل دیگر رد صلاحیت مرقوم داشتند: مواضع سیاسی و اظهارات در موضوعات و مقاطع مختلف از جمله فتنه ۱۳۸۸. از گزاره‌های عجیب روزگار ما همین ادعا است. یک کلام بگویید بنا داشتیم شما را حذف کنیم در این صورت، حداقل جمله‌ای معنادار ایراد کرده بودید.

وی هم چنین اشاره کرده بود که: شورای نگهبان به هیچ وجه نباید اجازه دهد بخش‌های اطلاعاتی به جای انجام وظیفه دقیق خود اطلاعات خام ارزیابی نشده خود را به شورا اعلام کند، چون هیچ ارزشی ندارد.

آقای جنتی جا دارد از جنابعالی شکایت کنیم

اما این همه ماجرا نبود. دیروز علی مطهری که نسبت خانوادگی هم با لاریجانی دارد در نامه‌ای خطاب به احمدجنتی از وی خواست که دلایل رد صلاحیت وی را هم اعلام کند و چنین بود که در نامه خود نوشت: به جای آنکه از همسر جناب لاریجانی و فرزند استاد شهید مطهری تجلیل شود که در چهل سالی که آقای لاریجانی سمت‌های ‌مهمی داشته است حتی یک سفر خارجی و داخلی همراه ایشان نرفته است و حتی برای ورود به محل مجلس به مناسبت مراسم ‌روز زن، چون خودروی حامل ایشان پراید بوده و مأموران باور نمی‌کردند که همسر رئیس قوه با پراید به مجلس بیاید ایشان را ‌مدتی معطل نگه داشتند، آری به جای اینکه از این زن تجلیل و تقدیر شود، این گونه پاداش او را می‌دهید! جا دارد که ما به ‌عنوان بیت شهید مطهری از شورای نگهبان و شخص جناب‌عالی شکایت کنیم. وی هم بند به بند به استدلال‌های شورای نگهبان پاسخ داد و در پایان خطاب به جنتی اعلام کرد: در همین جا از جناب‌عالی به عنوان دبیر شورای نگهبان درخواست می‌کنم که مطابق قانون مجمع تشخیص مصلحت نظام و سیاست‌های کلی انتخابات، دلایل رد صلاحیت اینجانب را برای مجلس یازدهم و ریاست جمهوری سیزدهم به این بنده اعلام نمایند. در مورد ریاست جمهوری اگر دلیل آن کمبود سابقه اجرایی است چرا دو نفری که سابقه اجرایی کمتری از اینجانب داشتند تأیید شدند؟

در نامه امام (ره) خطاب به شورای نگهبان آمده است: شما نگویید، آن‌ها به ما بد می‌گویند و ما با این صحبت‌ها جواب آن‌ها را می‌دهیم. آن‌ها که به شما بد می‌گویند، پست مقدس شورای نگهبان را ندارند. شما در مکانی نشسته‌اید که باید خیلی از مسائل را با سکوت و وزانت خویش حل کنید. حواستان را جمع کنید»

نقد یک نهاد راه به جایی نمی‌برد

اما طرف مقابل نیز دیروز ساکت ننشست و این طور بود که طحان نظیف، سخنگوی شورای نگهبان در رابطه با نامه علی لاریجانی در مورد ردصلاحیتش گفت: انتخابات ۶ ماه است که تمام شده و شورای نگهبان مشغول بررسی مصوبات مجلس با موازین شرع و قانون اساسی و رسیدگی به استعلامات دیوان عدالت اداری است و برخی حاشیه‌سازی‌ها بر فعالیت‌های تخصصی شورای نگهبان اثر نخواهد گذاشت.به گزارش جماران‌،‌ هادی طحان نظیف در گفتگو با خبرنگار ایرنا درباره اظهارات علی لاریجانی گفت: پرونده ایشان مثل سایر افراد در یک فرآیند قانونی در شورای نگهبان بررسی شده است و برای رسیدگی به صلاحیت ایشان مطالب موجود در پرونده که بخشی نیز به بیرون منعکس شده، مورد به مورد در جلسات شورا مطرح و پس از انجام مباحث متعدد و بیان نظرات مخالف و موافق رای‌گیری به صورت مخفی انجام شده است. البته نسبت به برخی مطالب هم که به بیرون منعکس شده نه شورای نگهبان مسبب آن بود و نه راضی به آن.به گفته نظیف، اینکه نامه شخصی و محرمانه شورا توسط یک فرد خارج نشین منتشر شود، جای بررسی دارد اما به هر حال انتخابات تمام شده و بازی با آرامش مردم و فضاسازی رسانه ای صحیح نیست هر چند ما در شورای نگهبان گوش شنوا داریم و مطالب هر کسی را که نقد داشته باشد می‌شنویم. نقد و انتقاد حق افراد است و ما در این باره کسی را منع نمی‌کنیم و همان طور که بارها گفته شده اگر اشکالی باشد، اصلاح می‌کنیم ولی اینکه عده‌ای بخواهند اعتبار یک نهاد قانونی را زیر سوال ببرند و جایگاه آن را مخدوش کنند، راه به جایی نخواهند برد.و اکنون در شرایطی که پاسخ‌های شورای نگهبان منتقدان را قانع نکرده است و سخنگوی این نهاد گفته که ایرادات را اصلاح و از انتقادات استقبال می‌کنند و با توجه به اینکه تاکنون شیوه عملکرد این نهاد ذره‌ای تغییر نکرده است به نظر می‌رسد ضروری است این نهاد به نکته‌هایی که امام خمینی (ره) در نامه‌ای خطاب به شورای نگهبان در خرداد سال 1367 نوشتند و تذکر دادند و به طور پنهان بعد جمهوریت را مطرح کردند توجه کند. جایی که ایشان خطاب به آنان نوشتند که: بحث بر سر راه گناه و کج رفتن است. همه باید توجه کنیم که آلت دست بازیگران سیاسی نشویم. باید سعی شود آقایان به عنوان منبری پرخاشگوی که تا این مرحله حاضر است پیش رود معرفی نشوند. شما نگویید، آنها به ما بد می‌گویند و ما با این صحبت‌ها جواب آنها را می‌دهیم. آنها که به شما بد می‌گویند، پست مقدس شورای نگهبان را ندارند. شما در مکانی نشسته‌اید که باید خیلی از مسائل را با سکوت و وزانت خویش حل کنید. حواستان را جمع کنید که نکند یکمرتبه متوجه شوید که انجمن حجتیه‌ای‌ها همه چیزتان را نابود کرده‌اند.