نشست کمیسیون برجام امروز برگزار می‌شود؛
دیپلماسی فشرده در وین
محبوبه ولی
آخرین مرتبه‌ای که نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و مدیران سیاسی ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، روسیه، چین و انگلیس) به ریاست سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران، و «هلگا اشمید» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شد، هفتم اسفندماه ۱۳۹۸ و در شهر وین بود.
آن زمان بحث اجرای گام آخر ایران برای کاهش تعهدات برجامی‌اش مطرح بود که طرف‌های ایران در آن نشست نگرانی جدی خود پیرامون این گام‌های ایران را ابراز کردند و البته در عین حال تاکید کردند که وضع مجدد تحریم‌های آمریکا، مانع بهره‌مندی کامل ایران از منافع ناشی از رفع تحریم‌ها شده است.
موضوع اجرای پروژه ایزوتوپ‌های پایدار در ایران توسط روس‌ها نیز در آن نشست مطرح شد که در پی آن، اعضای حاضر از روسیه برای تداوم اجرای این پروژه حمایت کردند.
حساس‌ترین نشست کمیسیون مشترک
شرایط نشست امروز کمیسیون مشترک برجام اما کاملا متفاوت با نشست شش ماه پیش است. اکنون وضعیت به قدری پیچیده شده که میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین دیروز در صفحه توییترش نوشت: «اعضای کمیسیون مشترک برجام موضوعات زیادی برای گفت‌وگو دارند.»
انتخابات آمریکا نزدیک است، انقضای تحریم تسلیحاتی ایران نزدیک است، چین و روسیه بیش از پیش به ایران نزدیک شده‌اند، آمریکا در کمتر از یک ماه اخیر دو بار علیه ایران در شورای امنیت اقدام کرده که هر دو بار به سنگ خورده، در عین حال آمریکا وعده بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از 20 سپتامبر را داده، دعوای حقوقی بر سر این وعده‌ها بالا گرفته و خلاصه اوضاع کاملا با زمستان قبل متفاوت است.
دیدارهای دیپلماتیک متعدد عراقچی در وین
حال تحت این فشار سنگین، ایران ناگزیر به یک دیپلماسی فشرده در وین است تا «تک»های آمریکا را با «پاتک»های دیپلماتیک به خودش بازگرداند. در همین راستا عباس عراقچی به همراه هیأتی، روز گذشته وارد وین شد تا امروز در نشست کمیسیون مشترک برجام که به ریاست او و هلگا اشمید برگزار می‌شود، شرکت کند. او پیش از این نشست، دیدارهای متعدد دوجانبه نیز خواهد داشت که هر یک در راستای همان دیپلماسی فشرده است. از مهمترین طرف‌های این دیدارها، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که هفته گذشته برای اولین بار میهمان تهران بود.
ایران ناگزیر به یک دیپلماسی فشرده در وین است تا «تک»های آمریکا را با «پاتک»های دیپلماتیک به خودش بازگرداند. در همین راستا عباس عراقچی به همراه هیأتی، روز گذشته برای ریاست بر نشست کمیسیون مشترک برجام وارد وین شد
گروسی که پیشتر درباره ممانعت ایران برای دسترسی به مکان مورد نظر آژانس ابراز نگرانی کرده بود، پس از سفرش به ایران، اعلام کرد که آژانس به زودی از آن دو مکان بازدید خواهد کرد و درباره چگونگی دسترسی به این سایت‌ها، گفت: «در این خصوص هیچ ترفند خارق‌العاده‌ای وجود نداشته است و دست‌یابی به این دسترسی‌ها نتیجه گفت‌وگوی سیستماتیک بوده است.»
ضرورت هوشمندی دیپلماتیک و انعطاف سیاسی
بنابراین به نظر می‌رسد دعوت ایران از گروسی برای «گفت‌وگوی سیستماتیک» نتیجه داده و حالا ایران قرار است آن را در وین و با طرف‌های برجام دنبال کند. اما نشست امروز تا چه حد می‌تواند منجر به نزدیک شدن مواضع ایران و اعضای 4+1 در برابر آمریکا شود؟ و اساسا سیاست تهران در این دوره از نشست کمیسیون مشترک چه باید باشد؟
محسن جلیلوند، کارشناس و استاد روابط بین‌الملل در همین ارتباط به دیپلماسی ایرانی گفته است: «بدون شک چون این دور از نشست کمیسیون مشترک برجام با تلاش‌های ایالات متحده آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه و احیای قطعنامه‌های شورای امنیت همراه شده، از حساسیت بسیار بالا و تقریبا بی‌سابقه‌ای برخوردار است. بنابراین این دور از نشست کمیسیون مشترک برجام می‌تواند فرصت بسیار عالی و مغتنمی برای جمهوری اسلامی ایران در نزدیک کردن مواضع خود با سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه، انگلستان و نیز چین و روسیه به عنوان اعضای حاضر در برجام باشد. به خصوص که این کشورها می‌توانند نقش مهمی در سمت و سودهی به مواضع شورای امنیت در قبال فعال شدن یا نشدن مکانیسم ماشه داشته باشند.»
محسن جلیلوند، کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که نشست امروز کمیسیون مشترک برجام، نقش مهمی در به شکست کشاندن یا نکشاندن تلاش‌های آمریکا در فعال کردن مکانیسم ماشه خواهد داشت
او ادامه داده است: « بنابراین ما باید در دیدارهای این دو روز حتی‌المقدور از هوشمندی دیپلماتیک و انعطاف سیاسی برای پر کردن خلأها و کم رنگ کردن نقاط اختلافی در برجام استفاده ببریم.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که نشست امروز کمیسیون مشترک برجام، نقش مهمی در به شکست کشاندن یا نکشاندن تلاش‌های آمریکا در فعال کردن مکانیسم ماشه خواهد داشت.»
اروپا: به کارمان برای حفظ برجام ادامه خواهیم داد
وقوع این شکست و میزان آن را خروجی نشست امروز مشخص خواهد کرد. مطلوب ایران یک بیانیه مشترک با طرف‌های برجام در جهت حمایت از برجام و محکومیت رفتارهای اخیر آمریکا و پاسخی روشن به آن است. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی هفته گذشته با اشاره به همین نشست گفت ایران انتظار دارد که صدای واحدی که در برجام بوده، نسبت به سرکشی و یکجانبه‌گرایی آمریکا نیز شنیده شود.
از روسیه و چین این صدای واحد شنیده می‌شود. در اروپا علی‌رغم آنکه گاهی صدای سازی ناکوک بلند می‌شود، اجماع کلی بر حفظ برجام و البته مخالفت با اقدامات تازه آمریکاست. به نظر می‌رسد بیانیه مشترک ایران و گروسی نیز این اجماع را تقویت کرده است؛ چنانکه هلگا اشمید، چهارشنبه گذشته در توئیتی نوشت: «خبرهای خوبی از تهران در خصوص همکاری میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسیده است. اتحادیه اروپا به نقش غیرجانبدارانه و مستقل آژانس باور دارد. در همین حال ما هفته آینده با کمیسیون مشترک به کارمان برای حفظ برجام ادامه خواهیم داد.»
یک روز بعد فرانسه نیز با صدور یک بیانیه از توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص اعطای اجازه دسترسی به بازرسان آژانس برای بازرسی از دو سایت در داخل خاک ایران استقبال کرد.
به نظر می‌رسد ایران این انعطاف‌ها را در برابر آژانس و طرف‌های دیگر برجام از خود نشان می‌دهد تا دوره سه ماهه فشار سنگین آمریکا بر ایران و اعضای برجام در آستانه انتخابات ریاست جمهوری این کشور سپری شود.
دیدگاه تان را بنویسید